Świetlik w kosmetyce

Ziele świetlika

Nazwa popularnego ziela pochodzi od greckiego słowa „euphrosyne”, które w tłumaczeniu oznacza „dobry nastrój”. Niekiedy bywa nazywany „mlecznym złodziejem”, ponieważ korzenie świetlika wrastają w korzenie innych roślin i za ich pośrednictwem czerpią z gleby wodę i sole mineralne, którymi żywią się głównie krowy. Sam świetlik należy do rodzaju Euphrasia, rodziny Scrophulariaceae (Trędownikowate). Rodzina obejmuje ok. 450 gatunków roślin zielnych. Świetliki są półpasożytniczymi roślinami jednorocznymi, które występują głównie na terenach podmokłych łąk, torfowiskach, czy brzegach lasów. Rosną na obszarach nizinnych oraz górskich Europy, w tym Polski. Rośliny te osiągają wysokość do 50 cm.

Surowiec kosmetyczny i leczniczy

W kosmetyce jak i farmacji wykorzystuje się głównie dwa ziela tej rośliny. E. officinalis L. (świetlik lekarski) oraz E. rostkoviana Hayne (świetlik łąkowy). Ziele obydwu gatunków zbiera się w okresie kwitnienia rośliny, a więc od czerwca do września. Następnie surowiec rozkłada się cienką warstwą i poddaje się suszeniu w zacienionych i przewiewnych miejscach lub też w suszarniach w temperaturze nie wyższej niż 30 ⁰C.

Skład chemiczny

Głównymi związkami biologicznie czynnymi zawartymi w zielu świetlika są flawonoidy, stanowiące 0,4% grup związków. Do ważniejszych należą apigenina, chryzoeriol, rutozyd. Kolejną grupą związków są glikozydy irydoidowe, do których należy: aukubina i katalpol. Uważa się, że to właśnie dzięki zawartości tych związków biologicznie czynnych, surowiec wykazuje działanie farmakologiczne. Ponadto zawiera on garbniki (około 0,56%), fenolokwasy w tym kwas kawowy i chlorogenowy, a także kumarynę. Natomiast ilość olejków eterycznych stanowi około 0,2 % składu chemicznego. Ziele świetlika jest również cennym źródłem soli mineralnych. Do najważniejszych należy magnez, miedź oraz mangan [1,2].

Właściwości

Pomimo, że ziele świetlika (Euphrasiae herba) nie występuje w monografii w Farmakopei Europejskiej ze względu na swoje właściwości jest szeroko stosowany w okulistyce. Wodne wyciągi z ziela świetlika wykazują właściwości przeciwzapalnie i przeciwalergicznie, ponieważ, dzięki zawartości aukubiny, hamują uwalnianie histaminy. Ponadto garbniki i fenolokwasy wpływają na uszczelnienie naczyń krwionośnych, a w szczególności siatkówki oka, oraz są odpowiedzialne za własności przeciwbakteryjne ziela. Garbniki zawarte w surowcu wykazują działanie przeciwbakteryjne na gronkowce i paciorkowce, a także wiążą i unieczynniają toksyny bakteryjne w stanach zapalnych oczu i przewodu pokarmowego.

Skuteczność i tolerancja kropli do oczu

Ziele świetlika jest wykorzystywane w preparatach do oczu. Znajdziemy go głównie w kroplach, stosowanych w przypadku alergicznego zapalenia spojówek, stanów zapalnych spojówek czy podrażnień oczu wywołanych wpływem czynników zewnętrznych, takich jak wiatr, pyły oraz nadmierna ekspozycja na słońce. Po wyciąg ze świetlika sięgają również osoby cierpiące na tzw. zespół suchego oka. Udokumentowano, że stosowanie kropli w dawkach leczniczych nie wywołuje działania szkodliwego. Wielu autorów badań klinicznych uważa, że krople są skuteczne i mogą być bezpiecznie zapisywane przez lekarzy okulistów oraz lekarzy rodzinnych. Pomimo, że bezpieczeństwo w przypadku zewnętrznego zastosowania ziela świetlika nie zostało dokładnie ustalone, to dostępne dane nie wskazują na negatywne skutki związane z miejscowym jego zastosowaniem.

Kosmetyki na okolice oczu

Ze względu na dużą tolerancję oraz bezpieczeństwo stosowania ziela świetlika w kroplach do oczu, surowiec został wykorzystany w preparatach pielęgnacyjnych właśnie na wrażliwą i delikatną skórę okolic oczu. Znajdziemy go w kosmetykach o delikatnej konsystencji szybko wchłaniającego się kremu lub żelu. Stosuje się go zarówno na powieki górne jak i dolne. Zastosowany na powieki górne złagodzi podrażnienie, zaczerwienienie oraz pieczenie oczu, wywołane m.in. długim nocnym czytaniem, promieniowaniem, pyłami środowiskowymi jak i oczom narażonym na dym papierosowy czy smog. Przyniesie ulgę zmęczonym oczom, dlatego jest polecany w szczególności dla wszystkich tych, którzy spędzają dużo czasu przed komputerem bądź telewizorem czy mikroskopem. Ponadto świetlik sprawdzi się także w przypadku wieczornej pielęgnacji skóry okolic oczu, po wykonaniu demakijażu brwi i rzęs. Nawilży i zmniejszy uczucie obrzękniętych i „ciężkich powiek”. Preparaty kosmetyczne na bazie wyciągu ze świetlika przechowane w lodówce, przyjemnie ochłodzą okolice oczu.

Ziele świetlika często łączy się z innymi ziołami. Stosując go jednocześnie z babką lancetowatą, zmniejszymy stany zapalne skóry, oczu czy powiek. Ponadto ekstrakt ze świetlika lekarskiego w połączeniu z chabrem bławatkiem przyniesie ulgę i ukojenie zmęczonym, a także obolałym oczom. Zastosowany z aloesem zmniejszy nadmierne rogowacenie naskórka okolic oczu, a także przyniesie delikatne uczucie odświeżenia. Ziele świetlika łączy się również z przeciwzapalnym rumiankiem pospolitym, z kojącym ekstraktem z zielonej herbaty, arniką wpływającą pozytywnie na rozszerzone naczynka krwionośne, czy antyoksydacyjną luteiną. Szeroka oferta preparatów na okolicę oczu zawierających ekstrakt ze świetlika lekarskiego lub łąkowego umożliwia dobór kosmetyku odpowiedni do pielęgnacji skóry w zależności od jej i naszych potrzeb.

Ziele świetlika w medycynie wykorzystywane jest głównie zewnętrznie w formie naparów oraz kropli do leczenia stanów zapalnych oczu i powiek. Serie preparatów ze świetlikiem stanowią doskonały uzupełniający zestaw kosmetyków do kompletnej pielęgnacji delikatnej i wrażliwej skóry wokół powiek a także oczu. Codzienna pielęgnacja tej okolicy, zwłaszcza u osób ze skłonnością do podrażnień i porannych obrzęków, umożliwi uzyskanie pozytywnych efektów. Ze względu na brak występowania negatywnych skutków związanych z miejscowym stosowaniem specyfików zawierających świetlik lekarski oraz łąkowy, wydaje się, że pacjenci nadal chętnie będą sięgali po preparaty ziołowe [1,2].

Przypisy:

1. Matysik-Woźniak A., Matysik E., Weryszko-Chmielewska E., Paduch R. Wykorzystanie ziół w leczeniu zapalenia spojówek – wybrane aspekty. Zdr Publ 2011; 121(1): 10-108.
2. Znajdek-Awiżeń P., Studzińska-Sroka E., Bylka W. Ziele świetlika – działanie i zastosowanie lecznicze, stan badań. Postępy Fitoterapii 2013; 4: 256- 259.