Zmiany w mózgu po COVID-19? Nowe wyniki badań

Naukowcy z Uniwersytetu w Linkoping w Szwecji zbadali mózgi 16 pacjentów, którzy byli wcześniej hospitalizowani z powodu COVID-19, u których rozwinął się tzw. long COVID z objawami neurologicznymi. Badacze potwierdzili jedną zmianę, która łączyła tych pacjentów.

1. Long COVID wciąż groźny i wciąż nieuleczalny
2. Nowe badanie istotny białej mózgu
3. Dyfuzyjny rezonans magnetyczny – na czym polega metoda?
4. Jak wyglądało badanie?
5. Jakie były wyniki?

Long COVID wciąż groźny i wciąż nieuleczalny

Nie od dziś wiadomo, że wirus SARS CoV-2  nie jest obojętny dla funkcjonowania układu nerwowego, w tym także mózgu. Długotrwale utrzymujące się objawy neurologiczne po zakażeniu koronawirusem to przede wszystkim bóle głowy i mgła mózgowa (zaburzenia koncentracji, pamięci, kojarzenia faktów – objawy przypominające chorobę Alzheimera).

Dodatkowo objawy long COVID obejmują inne zaburzenia ogólnoustrojowe, m.in.:

• uczucie lęku,
• depresję,
• zaburzenia węchu i smaku,
• problemy z prawidłowym widzeniem,
• uczucie permanentnego zmęczenia i osłabienia,
• kłopoty ze snem,
• problemy z oddychaniem,
• zaburzenia kardiologiczne,
• zaburzenia autoimmunologiczne.

Według danych statystycznych co trzecia osoba w Polsce, która przeszła infekcję koronawirusową, odczuwa ciągnące się miesiącami a nawet latami dolegliwości związane z long COVID. Lekarze rozkładają ręce, ponieważ nie wiedzą, jak leczyć tych pacjentów bez pełnego zrozumienia przyczyn ich stanu.

Nowe badanie istotny białej mózgu

W swoim najnowszym badaniu, opublikowanym w czasopiśmie Brain Communications, naukowcy wykorzystali nowy rodzaj obrazowania metodą rezonansu magnetycznego głowy – zaawansowany  dyfuzyjny rezonans magnetyczny. Byli szczególnie zainteresowani istotą białą mózgu, która składa się głównie z aksonów nerwowych. Jest bardzo istotna dla transportu sygnałów między różnymi częściami mózgu a resztą ciała. Dyfuzyjny rezonans magnetyczny to bardzo czuła technologia, która pozwala na wykrycie patologii w organizacji tych włókien nerwowych oraz ocenić inne zmiany w danym obszarze mózgu, tu w istocie białej. Jest to jeden z powodów, dla których Szwedzi chcieli wykorzystać właśnie tę metodę do zbadania wpływu COVID-19 na mózg. Inne technologie obrazowania nie są w stanie wychwycić tych zmian.

Dyfuzyjny rezonans magnetyczny – na czym polega metoda?

Tłumacząc, czym jest dyfuzyjny rezonans magnetyczny, naukowcy często posługują się metaforą autostrady nocą. Jadąc drogą, widzimy  najczęściej reflektory samochodowe i tylne światła, które lśnią jak czerwono-białe sznury światełek choinkowych. Nie widzimy samej drogi, ale rozumiemy, że ona tam jest, ponieważ samochody mogą się po niej łatwo przemieszczać – widzimy to. Podobnie lekarze i badacze mogą uzyskać wgląd w to, jak zbudowany jest mózg na poziomie mikroskopowym, wykorzystując w tym celu dyfuzyjny rezonans magnetyczny, który z kolei wykorzystuje losowy ruch cząsteczek wody. Technologia ta opiera się na fakcie, że woda jest wszędzie w mózgu, poruszając się w tkance zgodnie z prawem najmniejszego oporu. Cząsteczki wody łatwiej poruszają się wzdłuż ścieżek neuronowych. Mierząc ruch tych cząsteczek przez szlaki neuronowe, można pośrednio wywnioskować, jak wygląda struktura tych ścieżek neuronowych. To tak samo jak ze wspomnianą wyżej autostradą, której w nocy nie widzimy, ale rozumiem, że istnieje i jeździ po niej wiele samochodów.

Jak wyglądało badanie?

Zazwyczaj zastosowania dyfuzyjnego rezonansu magnetycznego w opiece zdrowotnej obejmują zarówno diagnozowanie udaru niedokrwiennego mózgu, jak i  planowanie operacji mózgu. W swoich obecnych badaniach naukowcy wykorzystali jeszcze bardziej zaawansowane wersje dyfuzyjnego rezonansu magnetycznego.

• Grupa kontrolną było 16 osób (11 mężczyzn i 5 kobiet; średni wiek 58 lat, zakres 46-69), które nie potrzebowały hospitalizacji z powodu infekcji konornawirusowej, ani nie odczuwali objawów ze strony układu nerwowego po COVID-19.
• Grupę badaną stanowiło 16 mężczyzn (średni wiek 60 lat: zakres 41-79), którzy byli hospitalizowani z powodu ciężkiego przebiegu COVID-19. Po siedmiu miesiącach od zakończenia choroby nadal mieli utrzymujące się objawy. Mózgi uczestników badano zarówno za pomocą konwencjonalnego rezonansu magnetycznego, jak i dyfuzyjnego rezonansu magnetycznego.

Jakie były wyniki?

Badacze te zmiany tłumaczą między innymi uszkodzeniem długich włókien nerwowych – aksonów oraz z procesem demielinizacji, czyli zanikowi osłonki mielonej na tych włóknach. Te patologie mogą prowadzić nie tylko do zaburzeń w przewodzeniu sygnałów między aksonami, ale także do obrzęku naczyniopochodnego mózgu.

Wszystkie te procesy mogą być przyczyną problemów neurologicznych doświadczanych przez grupę, która cierpiała na ciężki przebieg COVID-19. Jest to także wynik zgodny z innymi badaniami, które wykazały zmiany w istocie białej mózgu. Należy jednak dodać, że badacze są ostrożni w swoich wnioskach końcowych. Podkreślają, że dzięki tej technologii nie mierzymy funkcji mózgu, ale jego mikrostrukturę.

Istnieje kilka kwestii, które należy zweryfikować. Przykładowo, wydaje się, że istota biała w różnych częściach mózgu jest dotknięta w różny sposób, niemniej jest zbyt wcześnie, aby wyciągać jakiekolwiek wnioski na temat tego, co te różnice oznaczają.

Kolejne badanie będzie miało na celu sprawdzenie, czy zmiany wykryte za pomocą dyfuzyjnego rezonansu magnetycznego są w jakikolwiek sposób związane z aktywnością mózgu oraz w jaki sposób różne części mózgu komunikują się ze sobą za pośrednictwem istoty białej mózgu u pacjentów cierpiących na long COVID.

Jeszcze inną kwestią jest to, co dzieje się z czasem. Skan MRI dostarcza obrazu mózgu w tym konkretnym momencie. Ponieważ uczestnicy byli badani tylko raz, nie można stwierdzić, czy różnice między obiema grupami znikną z czasem, czy też są trwałe.