Genisteina – działanie przeciwrobacze, komórkowe i hormonopodobne. Kiedy należy przyjmować?

Genisteina jest substancją naturalnie występującą w ziarnach soi. Posiada właściwości fitoestrogenne, dzięki czemu wspomaga łagodzenie objawów menopauzy. Ponadto wpływa korzystnie na układ sercowo-naczyniowy, kostny i nerwowy. Co więcej, zmniejsza ryzyko wystąpienia choroby nowotworowej. Genisteina występuje w postaci leku i suplementu diety, które są dostępne w aptekach.

Co to jest genisteina? Właściwości

Genisteina jest naturalnym izoflawonem pochodzenia roślinnego. Po raz pierwszy została wyodrębniona z janowca barwierskiego (łac. Genista tinctoria L.). Zaliczana jest do grupy flawonoidów o charakterze fitoestrogenów. Genisteina jest związkiem biologicznie aktywnym, ponieważ jest selektywnym modulatorem receptora estrogenowego (SERM). Genisteina w formie naturalnej występuje w postaci 7-O-β-D-glukopiranozylogenisteiny oraz jej estrów (malonowego i octowego). Podstawowym źródłem genisteiny są strączki, zwłaszcza soja. W mniejszej ilości występuje w bobie i ciecierzycy. W 100 gramach dojrzałych ziaren soi występuje ok. 5,6 do 276 mg genisteiny. Przyjmuje się, że przyswajalność genisteiny przyjętej doustnie waha się od 20% do 40%. Dzięki zastosowaniu inżynierii genetycznej uzyskano transgeniczny ryż zawierający 30 razy więcej genisteiny. W sprzedaży dostępne są również syntetyczne źródła genisteiny w postaci suplementów diety.

Wpływ genisteiny na pracę organizmu

Układ hormonalny

Genisteina pod względem budowy podobna jest do żeńskiego hormonu płciowego – estradiolu (E2). W swej strukturze posiada grupę fenolową, poprzez którą może się wiązać z receptorami α-estrogenowymi występującymi w piersiach, jajnikach, błonie śluzowej macicy oraz receptorami β-estrogenowymi znajdującymi się w naczyniach krwionośnych, mózgu i kościach. W zależności od stężenia genisteina może wykazywać różnorodne działanie na układ hormonalny. W niewielkich stężeniach pełni rolę agonisty, pobudzając receptory estrogenowe, natomiast w wysokich stężeniach antagonisty, blokując działanie estrogenów. Genisteina ma 5-krotnie większe powinowactwo do receptorów β-estrogenowych niż α-estrogenowych, zaś powinowactwo naturalnego estradiolu jest porównywalne do obu receptorów. W związku ze zdolnością genisteiny do pobudzania receptorów estrogenowych może ona łagodzić objawy i skutki okresu przekwitania. Wykazano w badaniach, że już jednorazowe przyjęcie 30 mg/dobę syntetycznej genisteiny może ograniczać częstotliwość uderzeń gorąca oraz czas ich trwania.

Układ sercowo-naczyniowy

Genisteina wykazuje właściwości przeciwmiażdżycowe oraz przeciwutleniające. Wpływa na obniżenie poziomu frakcji LDL („złego” cholesterolu) oraz przeciwdziała powstawaniu utlenionych form lipidów, które wywierają niekorzystny efekt na naczynia krwionośne. Przypuszcza się, że genisteina poprzez powinowactwo do receptorów β-estrogenowych znajdujących się m.in. w nabłonku naczyń krwionośnych może powodować ich rozszerzanie oraz zmniejszenie sztywności naczyń, co prowadzi do obniżenia ciśnienia krwi. Zaobserwowano, że u osób spożywających znaczne ilości przetworów z soi rzadziej występują choroby układu krążenia w odniesieniu do ogółu populacji.

Układ kostny

Genisteina indukuje proliferację osteoblastów oraz apoptozę osteoklastów, pobudza proces powstawania nowej tkanki kostnej. Dodatkowo hamuje aktywność kinazy tyrozynowej, co prowadzi do zwiększenia poziomu aktywności enzymu fosfatazy zasadowej w procesie kościotworzenia. Wykazano, że genisteina może łagodzić objawy osteoporozy pomenopauzalnej oraz ograniczać ryzyko uszkodzeń kostnych z nią związanych.

Układ nerwowy

Genisteina posiada zdolność przekraczania bariery krew-mózg, w związku z czym ma potencjał w leczeniu chorób neurodegeneracyjnych. Genisteina przeciwdziała gromadzeniu się toksycznych związków w mózgu, jak beta-amyloid i alfa-synukleina. Poprzez ograniczanie kumulacji tych związków genisteina przeciwdziała stanom zapalnym oraz stresowi oksydacyjnemu. Pobudza autofagię (wewnątrzkomórkowy proces, podczas którego trawieniu ulegają niefunkcjonalne białka, patogeny i uszkodzone lub zbędne organella komórkowe) oraz reguluje procesy lizosomalne (w lizosomach odbywa się rozkład pochłoniętych na drodze endocytozy substancji – głównie białek, tłuszczów i węglowodanów). Ma potencjał w leczeniu schorzeń układu nerwowego, jak np. choroba Alzheimera.

Działanie przeciwnowotworowe

Genisteina wykazuje zdolność hamowania aktywności enzymatycznej kinaz tyrozynowych, dzięki czemu wywołuje efekt cytostatyczny oraz cytotoksyczny. Powoduje to zaburzenie transmisji sygnałów związanych ze wzrostem komórki oraz wytwarzaniem kluczowej dla procesu replikacji topoizomerazy II, co prowadzi do regresji, czyli zanikania nowotworu. Ze względu na środowisko zapalne w obrębie zmiany nowotworowej istotna jest aktywność przeciwutleniająca tego izoflawonu, która prowadzi do hamowania reakcji oksydacyjnych oraz zmiatania wolnych rodników. W badaniach in vitro wykazano, że genisteina może ograniczać angiogenezę nowotworową w wyniku zmniejszenia poziomu czynnika wzrostowego śródbłonków VEGF oraz transformującego czynnika wzrostowego beta TGF-β regulującego tę reakcję. Badania wskazują na potencjał genisteiny w redukcji ekspresji metaloproteinazy macierzy zewnątrzkomórkowej, co wpływa na ograniczenie inwazyjności nowotworu poprzez zmniejszenie jego zdolności do przerzutów i naciekania.

Genisteina – kiedy stosować? Wskazania

Produkty z genisteiną przede wszystkim polecane są w łagodzeniu objawów menopauzy. Wspomagają w dolegliwościach, które jej towarzyszą, takich jak uderzenia gorąca, nadmierna potliwość, napięcie nerwowe, uczucie niepokoju, zaburzenia snu. Ponadto przyjmowanie preparatów zawierających w swoim składzie genisteinę wskazane jest w profilaktyce przeciwmiażdżycowej, profilaktyce przeciwnowotworowej, utrzymaniu właściwego lipidogramu, zachowaniu prawidłowej budowy kości.

Przeciwwskazania do stosowania genisteiny

Przyjmowanie produktów z genisteiną jest przeciwwskazane u osób z nadwrażliwością na soję, olej sojowy, orzeszki ziemne lub jakikolwiek składnik preparatu.

Jak dawkować genisteinę? Jak wybrać najlepszy preparat? Gdzie kupić?

Dotychczas nie określono precyzyjnej dawki terapeutycznej genisteiny. Przyjmowanie suplementów z tym związkiem oparte jest na wynikach badań eksperymentalnych, weryfikujących działanie genisteiny na układy organizmu człowieka. Za bezpieczną dawkę dobową genisteiny przyjmuje się 150 mg/kg masy ciała.

W aptekach i sklepach zielarskich dostępne są preparaty z wyciągiem z nasion soi (łac. Glycine max semen extractum siccum), która jest źródłem genisteiny. Zazwyczaj są to produkty rekomendowane w łagodzeniu objawów menopauzy. Wybierając produkt zawierający genisteinę, warto zwrócić uwagę na ilość substancji czynnej oraz standaryzację. Dodatkowo w lekach i suplementach z soją mogą się znaleźć inne substancje wspomagające działanie genisteiny, jak wyciągi i ekstrakty z czerwonej koniczyny (łac. Trifolium pratense L.), żeń-szenia, dzięgla chińskiego, Rehmannia glutinosa.

Skutki uboczne stosowania genisteiny

Przypuszcza się, że genisteina może nieznacznie wpływać na przemiany hormonów tarczycy. Z tego względu przyjęcie pokarmów sojowych, w tym suplementów z genisteiną, w tym samym czasie co lewotyroksyny, która jest przyjmowana u chorych z niedoczynnością tarczycy, może ograniczać jej wchłanianie. Sugeruje się również, że małe dawki w związku z aktywnością estrogenową mogą oddziaływać na rozwój nowotworów piersi, jajnika, endometrium, czyli guzów estrogenozależnych. Jednakże jak dotąd badania nie wykazały poważnych skutków ubocznych wynikających z przyjmowania genisteiny.