Co to jest social jet lag? Jak zaburzenia naturalnego rytmu dobowego wpływają na nasze zdrowie i samopoczucie?
Justyna Piekara

Co to jest social jet lag? Jak zaburzenia naturalnego rytmu dobowego wpływają na nasze zdrowie i samopoczucie?

Badania sugerują, że tendencja do regularnego snu w ciągu tygodnia i nagła zmiana tego wzorca w weekendy jest niekorzystna dla zdrowia i niesie za sobą przyrost masy ciała, zwiększone ryzyko nowotworów, depresji, chorób serca i schorzeń przewlekłych, takich jak cukrzyca. Czym jest chronotyp i co ma wspólnego z naszym samopoczuciem? Jak uporać się z tzw. społecznym jet lagiem?

Co to jest social jet lag? Jakie są jego konsekwencje?

Społeczny jet lag (ang. social jet lag) to termin ukuty przez niemieckiego naukowca Tila Roennenberga w 2006 roku, opisujący niezgodność między funkcjonowaniem zegara biologicznego organizmu i rzeczywistego wzorca snu, która powstaje ze względu na naszą społeczną aktywność. Zwykle ta rozbieżność powstaje między dniami tygodnia, w które pracujemy i weekendem. 

Potencjalne skutki społecznego jet lagu obejmują:

  • zaburzenia snu, takie jak bezsenność lub nadmierna senność,
  • odczuwanie zmęczenia w ciągu dnia,
  • brak dobrego samopoczucia,
  • problemy z koncentracją i osłabienie efektywności pracy,
  • negatywne zmiany metaboliczne.

Jak przedstawiają się wyniki badań?

Badacze z Arizony stwierdzili, że każda dodatkowa godzina snu, będąca odstępstwem od codziennej rutyny, podnosi o 11% ryzyko rozwinięcia się choroby serca. Ich praca sugeruje także, że nie tylko ilość snu ma znaczenie dla naszego zdrowia, ale także jego regularność.

Naukowcy odkryli, że osoby, które skróciły sen o pięć godzin w ciągu tygodnia i starały się odrobić „dług snu” w weekend, nadal ponosiły jego koszty, które wiązały się z nadmiernym spożycie kalorii i zwiększeniem masy ciała, a także szkodliwe zmiany w sposobie, w jaki organizm wykorzystuje insulinę. Z biegiem czasu zwiększa to ryzyko wystąpienia cukrzycy typu 2. W związku z rytmem dobowym organizm uwalnia różne hormony, które regulują wiele ważnych funkcji organizmu, w tym trawienie i apetyt.

Od 2007 r. praca zmianowa jest klasyfikowana przez Światową Organizację Zdrowia (WHO) jako prawdopodobny czynnik rakotwórczy z powodu zaburzeń dobowych. W czerwcu 2019 r. międzynarodowa grupa naukowców zwołana przez Międzynarodową Agencję Badań nad Rakiem (Insecticide Resistance Action Committee, IRAC), na podstawie badań eksperymentalnych i danych epidemiologicznych, potwierdziła, że zaburzona chronobiologia wiąże się z rakotwórczością.

Polecane dla Ciebie

Jaki jest związek między chronotypem a nastrojem?

Chronotyp określa funkcjonowanie indywidualnego, wewnętrznego zegara biologicznego, który reguluje pory snu i aktywności. Zazwyczaj wyróżnia się dwa skrajnie różne chronotypy: tzw. skowronki i sowy. Bardziej aktualny podział wykorzystuje jeszcze cztery grupy, symbolizowane przez niedźwiedzia, wilka, lwa i delfina.

Zgodność trybu życia z chronotypem przekłada się stan zdrowia i samopoczucie psychiczne. Według Celine Vetter z Uniwersytu Kolorado w Boulder osoby, które zwykle wstają wcześnie rano, mają tendencję do „lepszego dostosowania do typowych harmonogramów odpoczynku”, podczas gdy sowy, czyli osoby aktywne w godzinach popołudniowych lub wieczornych, mogą mieć z tym problem. Zdaniem ekspertki ci, którzy budzą się wcześniej, podlegają większej ekspozycji na światło słoneczne, co może mieć wpływ na ich samopoczucie. Osoby te zdają się być bardziej szczęśliwe. Zespół naukowców z University of Colorado Boulder potwierdzili tę obserwację i dowiódł, że budzenie się zaledwie godzinę wcześniej niż zwykle, może zmniejszyć ryzyko depresji o 23%. 

Jak „zrestartować” swój zegar biologiczny i poradzić sobie ze społecznym jet lagiem?

Eksperci są zgodni, że nie można nadrobić straconego snu przez drzemki lub dłuższy sen w dni wolne od pracy. W ten sposób można próbować ograniczyć jedynie niektóre zagrożenia zdrowotne związane z deficytem snu wpływające na podwyższenie ryzyka przedwczesnej śmierci, jednak efekty są tymczasowe. 

Najbardziej oczywistym krokiem, jaki możemy podjąć, jest próba zmniejszenia wszelkich różnic między procedurami snu. Utrzymanie stabilnych godzin budzenia się w weekend i ograniczenie ekspozycji na światło w nocy może poprawić jego jakość. Należy unikać jasnych świateł późnym wieczorem i zrezygnować z używania urządzeń mobilnych tuż przed snem, natomiast w ciągu dnia znaleźć sposób, aby uzyskać jak najwięcej naturalnego światła słonecznego. Dorośli powinni spać regularnie co najmniej siedem godzin dziennie, aby być wypoczętym i moc cieszyć się dobrym zdrowiem.

  1. M. Wittmann, J. Dinich, M. Merrow, Social jetlag: misalignment of biological and social time, „Chronobiology International” 2009, nr 23 (1-2), s. 497-509, [online] https://doi.org/10.1080/07420520500545979, [dostęp:] 30.06.2021.
  2. V. McKeever, C. Stieg, Here’s why morning people are happier – and how to ‘hack’ your body clock to be one, „cnbc.com” [online], https://www.cnbc.com/2021/06/13/waking-up-just-an-hour-earlier-reduces-depression-risk-study.html, [dostęp:] 30.06.2021.
  3. What is your chronotype and why is it important?, „mentaltoughness.partners” [online], https://www.mentaltoughness.partners/what-is-your-chronotype/, [dostęp:] 30.06.2021.
  4. Social jet lag is associated with worse mood, poorer health and heart disease, „aasm.org” [online], [dostęp:] 30.06.2021.
  5. Ad libitum weekend recovery sleep fails to prevent metabolic dysregulation during a repeating pattern of insufficient sleep and weekend recovery sleep, „Current Biology” 2019, 29, s. 957–967 [online] https://www.cell.com/current-biology/pdfExtended/S0960-9822(19)30098-3, [dostęp:] 30.06.2021.
  6. T. C. Erren, P. Morfeld, J.V. Groß, „Night shift work” is probably carcinogenic: What about disturbed chronobiology in all walks of life?, „Journal of Occupational Medicine and Toxicology” 2019, nr 14, [online] https://doi.org/10.1186/s12995-019-0249-6, [dostęp:] 30.06.2021.

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Lunatykowanie, sennowłóctwo – czy somnambulizm można wyleczyć?

    Lunatykowanie, inaczej somnambulizm lub sennowłóctwo, to zaburzenie snu występujące u osób dorosłych, ale jednak przede wszystkim u małych dzieci. Doświadcza go od kilku do kilkunastu procent najmłodszych. Czym jest ta przypadłość? Co wiadomo na jej temat?

  • Astenia – objawy, przyczyny, leczenie

    Astenia, czyli przewlekłe zmęczenie, to stan, w którym czujemy się nieustannie osłabieni, znużeni i towarzyszy nam brak motywacji. Astenia nie jest jednak zwykłym zmęczeniem, może być bowiem zarówno przyczyną, jak i objawem poważnych schorzeń oraz zaburzeń. Co to jest astenia? Jakie są jej objawy i jak wygląda leczenie?

  • Kompleks Elektry – na czym polega?

    Większość z nas – przede wszystkim za sprawą szkolnego nauczania i lekcji języka polskiego – słyszało o kompleksie Edypa i mniej więcej wie, na czym polega. Czym jest jednak kompleks Elektry i na czym polega?

  • Stres informacyjny – czym jest? Jak rozpoznać?

    Żyjemy w świecie, w którym z każdej strony jesteśmy bombardowani informacjami. Słuchamy radia, oglądamy telewizję, czy przeglądamy Internet w poszukiwaniu coraz to nowszych informacji. Jak się jednak okazuje, przeciążenie informacjami może przerodzić się w stres informacyjny. Jak go pokonać?

  • Syndrom oszusta – na czym polega?

    Masz wrażenie, że sukcesy, jakie osiągasz, są czystym przypadkiem? Czujesz, że nie zasługujesz na swoje osiągnięcia? Być może cierpisz na syndrom oszusta, który związany jest z brakiem wiary we własne możliwości. Według badań syndromu oszusta doświadcza w jakimś aspekcie swojego życia aż 70 proc. populacji. Jakie są jego przyczyny i jak go pokonać?

  • Syndrom Piotrusia Pana – na czym polega? Jak żyć z Piotrusiem Panem?

    Syndrom Piotrusia Pana to pojęcie określające mężczyznę, który pomimo swojego dorosłego wieku nie potrafi zachowywać się jak dorosła, dojrzała osoba. Piotruś Pan nie bierze odpowiedzialności za swoje czyny i prowadzi powierzchowne życie. Jak wygląda leczenie syndromu Piotrusia Pana i jak najskuteczniej z nim walczyć?

  • Jakie są etapy żałoby?

    Strata bliskiej osoby to zawsze trudne i bolesne doświadczenie. Zmagamy się wtedy z wieloma negatywnymi emocjami, które utrudniają nasze codzienne funkcjonowanie. Po śmierci bliskiej osoby doświadczamy żałoby, która pozwoli nam pogodzić się ze stratą i nauczyć się żyć „na nowo”. Na czym polega żałoba i jakie są jej etapy? Jak poradzić sobie z żałobą?

  • Jak sobie radzić po śmierci bliskiej osoby?

    Pogodzenie się ze śmiercią kogoś bliskiego jest bardzo trudnym zadaniem. W obliczu śmierci bliskiej osoby odczuwamy bowiem szereg różnych emocji. Czujemy rozpacz, mamy wrażenie, że jesteśmy bezradni, że to, co się wydarzyło, jest niesprawiedliwe. Strata ukochanej osoby zawsze wywołuje ból, jednak w pewnym momencie będziemy musieli nauczyć się żyć na nowo. Jak to zrobić?

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.
E-wizyta z lekarzem specjalistą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl

Ważne: Użytkowanie Witryny oznacza zgodę na wykorzystywanie plików cookie. Szczegółowe informacje w Regulaminie.

Zamnij