
Koślawość kolan – przyczyny i leczenie koślawych kolan u dzieci i dorosłych. Ćwiczenia na koślawe kolana
Na czym polega koślawość kolan?
Kolana koślawe (łac. genu valgum) to wada postawy dotycząca kończyn dolnych. Występuje, gdy przy złączonych i wyprostowanych kolanach pomiędzy stopami tworzy się odstęp powyżej 4,5 cm. Koślawe nogi układają się wówczas w kształt litery X, oś podudzia tworzy z osią uda kąt otwarty na zewnątrz. Wadę kolan ocenia się, mierząc odległość między kostkami przy całkowicie wyprostowanych kończynach dolnych. Wartość najczęściej podaje się w stopniach. Opisywaną wadę określa się także jako „kolana do środka” lub „koślawe nogi”.
Koślawe kolana u dzieci pojawiają się najczęściej w wieku przedszkolnym, a ze względu na budowę miednicy częściej występują u dziewczynek niż u chłopców. W okresie noworodkowym występuje zgięcie w stawach biodrowych i kolanowych oraz nieznaczna szpotawość (czyli odwrotność do koślawości). Jest to pozostałość po wewnątrzmacicznym ułożeniu podczas życia płodowego i może utrzymywać się do około 3. roku życia. Po tym okresie fizjologiczna szpotawość przechodzi w fazę fizjologicznej koślawości i zanika około 6. roku życia. Po ukończeniu 6. roku życia nieprawidłowa budowa kolan najczęściej ma już charakter trwały.
Koślawe kolano – przyczyny
Istnieje wiele przyczyn koślawości kolan, należą do nich:
- wrodzona koślawość,
- szybki wzrost dziecka,
- choroba Pageta kości,
- nierównomierny wzrost kończyn dolnych,
- urazy lub złamania kości oraz ich niewłaściwe zrośnięcie,
- przeciążenia kończyn,
- krzywica,
- zwyrodnienia stawowe oraz reumatoidalne zapalenie stawów,
- nieprawidłowa budowa stawów,
- obniżone napięcie mięśniowe,
- płaskostopie lub inne wady stóp,
- nieprawidłowe odżywianie w okresie wzrostu,
- infekcje i guzy mogące prowadzić do jednostronnego występowania koślawości kolana,
- porażenia mięśni odpowiedzialnych za prawidłowe funkcjonowanie stawu kolanowego,
- nadwaga lub otyłość,
- u osób dorosłych koślawość kolan najczęściej jest wynikiem wykonywania specyficznych zawodów lub jest związana z wyczynowym uprawianiem sportu
Koślawość kolan u dziecka doprowadza do zmian kompensacyjnych, patologicznych i chorobowych w innych częściach ciała w późniejszym wieku. Może powodować skoliozę, zaburzenia czucia czy zmiany mięśniowo-więzadłowe.
Powiązane produkty
Koślawość kolan – objawy
Choroba jest najłatwiej zauważalna w pozycji stojącej i ujawnia się około 6. roku życia. Koślawe nogi układają się w kształt litery X, kostki są od siebie oddalone a kolana stykają się. Chód najczęściej jest niezgrabne i niepewny, a dziecko szybko się męczy i może skarżyć się na ból. Dziecko często staje w rozkroku, przez co nieprawidłowo obciąża wewnętrzną część stóp i w konsekwencji może to prowadzić do płaskostopia. Aby potwierdzić koślawość kolan należy wykonać zdjęcie radiologiczne, rzadziej wykonuje się badanie USG lub tomografię komputerową w celu sprawdzenia struktury kości.
Bardzo ważna jest również diagnoza fizjoterapeutyczna i badanie przedmiotowe potrzebne do ustalenia sposobu leczenia i prowadzenia terapii oraz doboru ćwiczeń na koślawe kolana u dzieci.
Koślawość kolan – leczenie
Leczenie koślawości kolan u dzieci różni się od leczenia u nastolatków i u dorosłych oraz jest uzależnione od stopnia skrzywienia kolana.
U dzieci wykorzystuje się przede wszystkim procedury zachowawcze, do których należą:
- nauka prawidłowego stania i chodu,
- unikanie długiego chodzenia oraz stania i ćwiczeń w rozkroku,
- unikanie siedzenia w kształcie litery „W”,
- nie zaleca się łyżwiarstwa oraz jazdy na nartach (pług),
- siadanie w tak zwanym siadzie skrzyżnym,
- zmniejszenie nadwagi, jeśli istnieje oraz dobranie odpowiedniej diety bogatej w substancje mineralne i witaminy odpowiedzialne za prawidłowy wzrost i rozwój kości, jak witamina D i wapń,
- jazda na rowerze, pływanie, gimnastyka korekcyjna,
- stosowanie wkładek na koślawość kolan lub specjalistycznego obuwia z obcasem Thomasa.
W przypadku koślawych kolan u nastolatków oraz osób dorosłych nie można spodziewać się dużej poprawy wyglądu kolan. Istotne jest dobranie odpowiednich wkładek ortopedycznych oraz obuwia. Jeśli stan dorosłego pacjenta się pogarsza i dochodzi do częstych urazów oraz nawracających problemów z kolanami, takich jak zapalenia kości i stawów, można wykonać operację korygującą krzywe do środka kolana. Takim zabiegiem operacyjnym jest osteotomia poprawcza nadkłykciowa, która polega na przecięciu kości i ustawieniu odłamów w prawidłowym położeniu. Stosowane są także ortopedyczne klamry na nogi odciążające zewnętrzne nasady stawów kolanowych czy szyny do stosowania na noc. Czasami w przypadku ciężkiej formy kolan koślawych jedynym wyjściem jest całkowita wymiana stawu kolanowego.
Przy prowadzeniu terapii koślawości kolan niewielkiego stopnia u dorosłych i dzieci stosuje się zarówno ćwiczenia, jak i zabiegi fizykalne, do których należą:
- naświetlanie promieniami nadfioletowymi,
- naświetlanie promieniami podczerwonymi,
- kąpiele solankowe kończyn dolnych,
- masaż podwodny,
- masaż klasyczny.
Terapia polega na nauczeniu pacjenta odciążania stawów kolanowych, przyjmowania prawidłowej pozycji przy czynnościach dnia codziennego, wzmocnieniu mięśni rozciągniętych, nauce prawidłowego chodu, a także na przeciwdziałaniu często współistniejącemu płaskostopiu. Można stosować także plastrowanie dynamiczne (kinesiotaping) jako działanie fizjoterapeutyczne wspomagające leczenie koślawych kolan, zarówno u dzieci jak i dorosłych.
Ćwiczenia na kolana koślawe dla dzieci i dorosłych
- Stań w rozkroku, dłonie połóż na wewnętrznej części kolan – rozpychaj kolana dłońmi.
- Pozycja siedząca z jedną nogą wyprostowaną, stopa drugiej nogi leży na kolanie nogi wyprostowanej – ręką dociskaj zgięte kolano w dół trzymaj 10 sek. Odpuść, a następnie powtórz 10 razy i zmień nogę.
- Siad po turecku, stopy złączone, ręce splecione przed sobą, łokcie oparte o kolana – naciskaj łokciami na kolana, rozchylając je na zewnątrz.
- Stań ze stopami rozchylonymi w literę V, pięty złącz ze sobą palce na zewnątrz – maszeruj na zewnętrznych krawędziach stóp, palce zegnij podeszwowo, tak, aby wszystkie dotykały podłoża – przejdź wyznaczony dystans 10 razy.
- Siad skrzyżny, ręce za głową ułożone na karku – z takiej pozycji wstań bez zmiany pozycji rąk, pozostawiając stopy w tym samym miejscu.
- Stań, połóż ręce na zewnętrznej powierzchni kolan, jednocześnie naciskaj na kolana do wewnątrz i napieraj kolanami na dłonie w kierunku zewnętrznym.
- Siad prosty – podciągnij palce maksymalnie w kierunku twarzy i lekko unieś obie nogi.
- Połóż się na brzuchu, ręce ułóż pod czołem, wyprostowane nogi unoś naprzemiennie, wykonując nożyce pionowe. Nogi staraj się utrzymać maksymalnie wyprostowane.
- Połóż się na plecach, trzymaj piłkę w obu dłoniach nad głową, nogi leżą na podłodze, kolana na zewnątrz stopy złączone. Unieść nogi i ręce i przełóż piłkę między stopy.
- Stań prosto, połóż piłkę między kolanami i wykonuj podskoki.
- Usiądź ze złączonymi stopami i kolanami skierowanymi na zewnątrz – wykonaj „klaskanie” stopami.