Obniżone napięcie mięśniowe – przyczyny, objawy i leczenie hipotonii u dzieci i dorosłych

Obniżone napięcie mięśniowe – na czym polega?

Źródła naukowe definiują obniżone napięcie mięśniowe jako zmniejszony opór na biernie wykonywany ruch w stawach. Hipotonia mięśniowa określana jest także jako upośledzenie zdolności do utrzymania kontroli postawy oraz ruchu przeciwko sile grawitacji. Z terapeutycznego punktu widzenia może to być bardziej użyteczna definicja.

Obniżone napięcie mięśniowe u niemowlaka – przyczyny

Ze względu na możliwość dysfunkcji na bardzo wielu poziomach układu nerwowego, stosowana jest obszerna diagnostyka, która pomaga wyjaśnić podłoże hipotonii. Statystyki naukowe podają, że znacznie częściej obniżone napięcie mięśniowe jest spowodowane dysfunkcjami związanymi z centralnym układem nerwowym niż tymi, związanymi z układem obwodowym (np. zespół Guillaina–Barrego). Można tu wymienić encefalopatię niedokrwienno–niedotlenieniową, krwotok śródczaszkowy, choroby genetyczne – zespół Downa, zespół Pradera–Willego, schorzenia metaboliczne – elastopatie wtórne, schorzenia  neurometaboliczne, choroby nerwowo–mięśniowe, jak np. SMA – rdzeniowy zanik mięśni, czy SMARD 1 oraz choroby tkanki łącznej, jak np. zespół Ehlersa–Danlosa.

Obniżone napięcie mięśniowe u niemowlaka – objawy

Bardzo często pierwsze oznaki można zauważyć już podczas oceny noworodka za pomocą skali APGAR. Nie zawsze jednak na tym etapie, można traktować to jako objawy poważnej patologii i nie w każdym przypadku będzie to oznaczało poważne konsekwencje w postaci opóźnienia rozwoju psychomotorycznego dziecka. Specjalistą, który podejmuje się oceny napięcia mięśniowego jest neurolog. W razie podejrzenia uszkodzeń układu nerwowego może zlecić obrazowanie – USG przezciemiączkowe lub rezonans magnetyczny.

Widocznymi objawami, które powinny zaniepokoić zarówno opiekunów jak i lekarza są:

• wiotkie, „przelewające się przez ręce” dziecko,
• zmniejszony repertuar aktywności – dziecko nie chwyta zabawek, nie bawi się rączkami i nie unosi stóp,
• brak unoszenia głowy w leżeniu na brzuchu,
• mogą pojawiać się problemy z mową,
• może (ale nie musi) występować opóźniony rozwój intelektualny,
• przy tzw. próbie trakcyjnej, czyli pociąganiu za ręce, by dziecko usiadło z pozycji leżenia na plecach, nie unosi głowy,
• nie obraca się, nie potrafi utrzymać siadu, osiągnięcie tej aktywności jest opóźnione,
• może mieć problemy z połykaniem – krztusi się, dławi,

U przedszkolaków i dzieci w wieku szkolnym zauważalne są zaokrąglone plecy, duży, wypukły brzuch, przeprosty w stawach obwodowych, płasko–koślawe stopy, siadanie w tzw. siadzie „W”. U dzieci starszych obserwuje się szybką męczliwość, wady postawy, zwiększony zakres ruchomości w stawach, trudności oraz niechęć do zajęć fizycznych.

Badaniem pomocnym w diagnostyce chorób nerwowo–mięśniowych u dziecka może być także badanie EMG – elektromiografia oraz biopsja mięśni. Należy podkreślić, że objawy różnią się w zależności od etiologii schorzenia. W przypadku kilkorga dzieci z różnymi chorobami mogą one być inne i wykazywać zróżnicowany stopień zaawansowania. 

Obniżone napięcie mięśniowe u dorosłych

Zmniejszone napięcie mięśniowe u dorosłych może być konsekwencją  zapalenia opon mózgowych, urazów czaszkowo–mózgowych oraz rdzenia kręgowego. W stwardnieniu rozsianym (SM), w którym dochodzi do uszkodzenia osłonki mielinowej nerwu również mogą występować objawy hipotonii.

Osoby dorosłe z obniżonym napięciem mięśniowym, które przeszły udar, w początkowym okresie po udarze również mogą mieć obniżone napięcie mięśniowe. Potem wiotkość przechodzi natomiast we wzmożone napięcie mięśniowe.

Obniżone napięcie mięśniowe – leczenie i rehabilitacja

Rehabilitacja neurologiczna dziecka wiotkiego wykorzystuje głównie metody usprawniania ruchowego. Metoda Vojty polega na stymulacji określonych na ciele dziecka tak, aby wyzwolić pożądany ruch i stymulować go. Metoda Bobath również jest wykorzystywana w fizjoterapii u dzieci z wiotkością mięśni. Pozwala na wielokierunkową stymulację oraz usprawnianie pod kątem funkcjonalnym. Koncepcja MAES określa, w jaki sposób należy zmienić strategię używaną przez dziecko, aby móc budować nowe umiejętności i poprawiać funkcjonowanie pacjentów. Bardzo popularnym podejściem wśród terapeutów jest także metoda PNF pozwalająca na odzyskiwanie utraconych umiejętności i kształtowanie tych, które są zaburzone. 

Jednym z przykładów takich ćwiczeń dla dzieci ze słabym napięciem mięśniowym może być kontrola utrzymywania właściwej postawy ciała na piłce lub dysku równoważnym. Siedząc na piłce w symetrii, pacjent unosi jedną kończynę dolną oraz kończynę górną po przeciwnej stronie. Utrzymuje je kilka sekund w takim położeniu, pamiętając, aby pozycja ciała przez cały czas była w symetrii. Następnie należy zrobić to samo, zmieniając kończyny. Często stosowanym rozwiązaniem są także platformy wibracyjne, które poprzez różnej częstotliwości drgania stymulują nasze ciało, pozwalając na poprawę napięcia i stanowią doskonałe uzupełnienie rehabilitacji.