Wzmożone napięcie mięśniowe – przyczyny, objawy i leczenie hipertonii u dzieci i dorosłych
Mateusz Burak

Wzmożone napięcie mięśniowe – przyczyny, objawy i leczenie hipertonii u dzieci i dorosłych

Wzmożone napięcie mięśniowe (inaczej hipertonia) to jedno z zaburzeń napięcia mięśniowego. Rozpoznawane jest najczęściej u niemowląt i małych dzieci, ale może także dotyczyć dorosłych (np. chorujących na SM lub chorobę Parkinsona). Objawy wzmożonego napięcia mięśni u niemowlaka to m. in. prężenie ciała czy asymetria ułożeniowa, u starszych dzieci hipertonia objawia się zaburzeniami chodu i równowagi oraz upośledzoną koordynacją.

Wzmożone napięcie mięśniowe – na czym polega? Rodzaje hipertonii

Napięcie mięśniowe (łac. tonus) u noworodków i niemowląt ulega ciągłym zmianom. Stopniowe osiąganie poszczególnych etapów rozwoju ruchowego jest możliwe z jego udziałem. Warto zaznaczyć, że każde dziecko ma swoje indywidualne tempo rozwoju, czasami jednak zbyt długo utrzymujący się niewłaściwy tonus może stanowić przeszkodę w osiąganiu kolejnych umiejętności. Do zaburzeń regulacji napięcia czynnościowego mięśni szkieletowych zaliczamy m. in. obniżone napięcie mięśniowe oraz wzmożone napięcie mięśniowe. 

Podwyższone napięcie mięśniowe jest określane także jako hipertonia, charakteryzuje ją nadmierne napięcie tkanek objawiające się najczęściej zwiększonym oporem kończyn, tułowia i głowy podczas badania fizjoterapeutycznego. 

Wyróżnia się kilka rodzajów podwyższonego tonusu. Wśród nich należy wymienić spastyczność oraz sztywność. Spastyczność związana jest z uszkodzeniem układu nerwowego, charakteryzuje ją zwiększony opór podczas wykonywania ruchów wyprostu w kończynach – rozciągania (wzrasta on proporcjonalnie do szybkości wykonywania takiego rozciągania). W pewnym momencie podczas ruchu następuje często zatrzymanie – tzw. catch, po czym dochodzi do zwolnienia oporu i ruch staje się płynniejszy. Jest to tzw. objaw scyzoryka. 

Sztywność pochodzenia ośrodkowego cechuje natomiast opór występujący przez cały czas – tzw. objaw rury ołowianej, bądź też pojawia się skokowo – wówczas występuje objaw koła zębatego. Sztywność w odróżnieniu od spastyczności cechuje podwyższone napięcie mięśniowe zarówno podczas ruchów zginania, jak i prostowania. W tej klasyfikacji należy jeszcze wymienić sztywność tkankową, która jest zmianą wtórną i związana jest z obkurczającymi się tkankami miękkimi. Pojawia się wtedy przykurcz, który odpowiednio może być dynamiczny – kiedy zakres ruchu jest pełny lub statyczny – gdy mamy do czynienia z ograniczeniem pełnego zakresu ruchomości w stawach. 

Wzmożone napięcie mięśniowe u niemowlaka – przyczyny

Jako główne przyczyny zaburzeń regulacji napięcia mięśniowego podaje się zaburzenia pracy układu nerwowego. Może to mieć związek z nieprawidłowo wykonywanymi czynnościami pielęgnacyjnymi u noworodków i niemowląt. Jednak jeśli objawy napięcia mięśniowego u dzieci utrzymują się długo, wkraczając w bardziej zaawansowany etap mogą być oznaką poważnych schorzeń i zaburzeń. Wśród nich wymienia się:

  • wrodzone i nabyte uszkodzenia układu nerwowego, 
  • mózgowe porażenie dziecięce, 
  • rozszczep kręgosłupa, 
  • zaburzenia metaboliczne i genetyczne, 
  • guzy mózgu – najczęściej u dzieci w wieku szkolnym oraz starszych, 
  • wodogłowie. 

Często obserwuje się hipertonię także u wcześniaków, dzieci o niskiej masie urodzeniowej oraz po niedotlenieniu czy zatrzymaniu krążenia. 

Polecane dla Ciebie

Wzmożone napięcie mięśniowe u niemowlaka – objawy

Wśród objawów wzmożonego napięcia mięśniowego u niemowlaków można zaobserwować:

  • zaciskanie piąstek,
  • prężenie ciała i odchylanie głowy mocno w tył,
  • kształt literki C w leżeniu tyłem,
  • asymetryczny rozkład napięcia – stałe wydłużenie jednej i skrócenie drugiej strony ciała,
  • asymetryczna stabilizacja głowy i tułowia – asymetria ułożeniowa,
  • krzyżowanie nóg,
  • opór kończyn podczas pielęgnacji – trudne je zgiąć lub wyprostować,
  • problemy ze snem,
  • płaczliwość,
  • ubogi repertuar ruchowy, np. przekręcanie się wyłącznie w jedną stronę,
  • brak unoszenia głowy, wyciągania rąk, kiedy maluch leży na brzuchu.

U dzieci starszych dominują:

  • zaburzenie wzorca chodu,
  • brak równowagi,
  • trudności z utrzymaniem pozycji,
  • słaba kondycja,
  • upośledzona koordynacja,
  • zaburzenia liniowości,
  • przykurcze mięśni.

Brak równowagi pomiędzy agonistami i antagonistami, brak selektywnej kontroli nad dystalnymi częściami kończyn i nieprawidłowe sterowanie ruchami jest często przejawem uszkodzenia struktur centralnego układu nerwowego, które oddziałują na układ mięśniowo–szkieletowy, prowadząc do zaburzeń nie tylko ruchu, ale i postawy. 

Wzmożone napięcie mięśniowe u dorosłych

U dorosłych wzmożone napięcie mięśniowe (WNM) może być wynikiem kontynuacji schorzeń wymienionych wcześniej przyczyn zaburzeń regulacji tonusu u dzieci. Równie dobrze może także pojawić się w tym wieku po raz pierwszy jako rezultat zaburzeń, uszkodzeń i dysfunkcji. Mowa tutaj o powikłaniach chorób nowotworowych, zatruciach, chorobach układu nerwowego, jak stwardnienie rozsiane czy Parkinson. Spastyczność może być rezultatem urazów i uszkodzeń mechanicznych – szczególnie, jeśli są dotkliwe i dotyczą okolicy głowy oraz kręgosłupa. Wśród przyczyn należy też wymienić udar.

Wzmożone napięcie mięśniowe – leczenie i rehabilitacja

W przypadku noworodków i niemowląt bardzo duże znaczenia ma obserwacja i wczesna diagnoza. Pozwalają na to systematyczne wizyty u pediatry i w dalszej kolejności u neurologa oraz fizjoterapeuty. W przypadku podejrzeń poważnego podłoża zaburzeń, lekarz może zlecić wykonanie USG przezciemiączkowego lub rezonansu magnetycznego (MRI). W sytuacji podejrzenia schorzeń genetycznych, zleca się przeprowadzenie specjalistycznych testów oraz badań. 

Rehabilitacja neurologiczna w przypadku noworodków, niemowląt i dzieci podpowiada zastosowanie metod usprawniania opartych o neurofizjologię. Fizjoterapeuci wykorzystują koncepcję NDT Bobath – promuje się aktywną pracę z pacjentem, przy odpowiedniej stymulacji, różnorodności ruchów i pozycji, co pozwala na adaptację. Metoda Vojty natomiast nakazuje stymulację określonych punktów na ciele dziecka, w różnych pozycjach, co oddziałuje stymulująco na układ nerwowy. Terapia MAES pozwala na dynamiczną pracę z dzieckiem, wykorzystuje obserwację sfery behawioralnej i rozwija repertuar aktywności poprzez ograniczanie strategii kompensacyjnych dziecka. Metody można ze sobą łączyć, osiągając efekt wielokierunkowej stymulacji. 

Bardzo ważna jest współpraca rodziców z fizjoterapeutą, gdyż terapia wymaga bezwzględnej kontynuacji w środowisku domowym, stosowania odpowiednich zasad pielęgnacji i pozycjonowania, ograniczania aktywności prowadzących do rozwoju patologicznych wzorców funkcjonowania.

Farmakologia wykorzystuje leki rozluźniające. W zależności od wskazań stosuje się Tolperyzon czy Baklofen w formie doustnej lub pompy wszczepianej pod powłoki skórne (tylko przy poważnej patologii napięcia). Stosowane są również miejscowe iniekcje z toksyny botulinowej regulujące napięcie spastycznych grup mięśniowych oraz szereg innych rozwiązań. 

Rehabilitacja neurologiczna dorosłych to wykorzystanie metody Bobath, PNF oraz Vojty – bardzo podobnie jak u dzieci. Różnica polega na odmiennych celach terapii, stosowaniu zmodyfikowanych technik i zasad dostosowanych do potrzeb osób starszych. Uzupełniająco zarówno u młodszych pacjentów, jak też u dorosłych stosuje się zabiegi z zakresu fizykoterapii o działaniu rozluźniającym – hydromasaże, ciepłolecznictwo, masaż oraz prądy interferencyjne

  1. M. Drużbicki, G. Przysada, Rating balance and risk of falls in patients with hemiparesis after stroke, „Young Sport Science of Ukraine” 2011, nr 3, s. 120–5.
  2. E. Mikołajewska, Metoda Bobath w rehabilitacji dorosłych i dzieci, „Niepełnosprawność – zagadnienia, problemy, rozwiązania” 2016, nr 18, s. 7-24.
  3. J. Wu, J. Looper, D. A. Ulrich i in., Effects of various treadmill interventions on the development of joint kinematics in infants with Down syndrome, „Physiotherapy” 2010, nr 90, s. 1265-1276.

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Rak żołądka – przyczyny, wczesne objawy, leczenie

    Podobnie jak większość nowotworów, rak żołądka rozwija się wiele lat, początkowo nie dając żadnych specyficznych objawów. Niestety, najczęściej rozpoznawany jest w stadium bardzo trudnym do wyleczenia, co w większości przypadków prowadzi do zgonu chorego. Kluczowa jest zatem szybka diagnostyka i wdrożenie skutecznej terapii. Jakie są wczesne objawy raka żołądka? Na co zwrócić uwagę?

  • Dializy – kiedy się je stosuje, jak długo, koszt, skutki uboczne

    Wprowadzenie terapii nerkozastępczej (potocznie dializ) było przełomowym osiągnięciem pozwalającym wydłużyć życie pacjentom z niewydolnością nerek. Najpowszechniej stosowana jest hemodializa, która wykorzystywana jest zarówno w przypadkach nagłego zachorowania, jak i w czasie leczenia przewlekłego.

  • HPV (wirus brodawczaka ludzkiego) – przyczyny, objawy, rozpoznanie, leczenie zakażenia wirusem HPV

    HPV, czyli wirus brodawczaka ludzkiego, ma ponad 120 typów, z czego część jest wysokoonkogenna. Human papilloma virus jest odpowiedzialny m.in. za raka szyjki macicy, gardła i krtani, prącia. HPV jest także przyczyną powstawania łagodnych zmian, takich jak kurzajki czy brodawki płciowe. Do zakażenia wirusem brodawczaka ludzkiego najczęściej dochodzi w trakcie stosunków seksualnych oraz przez kontakt z naskórkiem osoby zakażonej.

  • Aplazja szpiku kostnego – objawy, przyczyny, leczenie

    Aplazja szpiku kostnego, zwana również niedokrwistością aplastyczną lub anemią aplastyczną, to choroba, którą można podzielić na wrodzoną lub nabytą. Schorzenie może pojawić się nagle lub rozwijać się przez wiele miesięcy, nie dając przy tym żadnych specyficznych objawów.

  • Terapia dźwiękiem – na czym polega? Co leczy?

    Często mówi się o tym, że muzyka łagodzi obyczaje. Jest w tym wiele prawdy. Dźwięk od lat z powodzeniem wykorzystuje się w terapii osób dorosłych i dzieci. W Polsce terapia dźwiękiem zyskuje coraz większą popularność. Jak wpływa na organizm i psychikę? Co zrobić, aby zostać profesjonalnym terapeutą?

  • Felinoterapia, czyli… leczenie kotem

    Są puszyste, ciepłe i przyjemnie mruczą. Każdy, kto jest szczęśliwym posiadaczem kota, wie, że przebywanie w jego towarzystwie jest niczym balsam dla duszy – uspokaja zszargane nerwy, poprawia samopoczucie, a nawet pozytywnie wpływa na zdrowie. Nic w tym dziwnego, ponieważ zwierzęta te od lat wykorzystywane są w terapii wielu przypadłości.

  • Rak przełyku – przyczyny, objawy i leczenie

    Rak przełyku jest złośliwym nowotworem atakującym częściej mężczyzn niż kobiety. Lekarze są zgodni, że zdecydowana większość przypadków choroby wynika z prowadzenia niezdrowego stylu życia, w tym palenia papierosów i spożywania nadmiernej ilości alkoholu. Jakie są objawy raka przełyku i jak się go leczy?

  • Czym jest diastema i jak ją leczyć?

    Diastema, popularnie określana jest jako przerwa między zębami. To nie tylko cecha szczególna, dla niektórych defekt lub dodatkowy atrybut urody, to także możliwa przyczyna zaburzeń funkcjonalnych. Przyczyny tego defektu mogą być różne. Nie zawsze wymaga leczenia. Diastema fizjologiczna obserwowana u dzieci z czasem zanika. Diastemy zamyka się przy pomocy aparatów ortodontycznych lub wykonując odbudowę estetyczną, np. przy użyciu licówek.

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.
E-wizyta z lekarzem specjalistą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl

Ważne: Użytkowanie Witryny oznacza zgodę na wykorzystywanie plików cookie. Szczegółowe informacje w Regulaminie.

Zamnij