Zeaksantyna – w jakich produktach można ją znaleźć? Zeaksantyna a zdrowie oczu
Joanna Orzeł

Zeaksantyna – w jakich produktach można ją znaleźć? Zeaksantyna a zdrowie oczu

Zeaksantyna to substancja niezbędna dla zdrowia oczu. Na czym polega jej korzystny wpływ na zmysł wzroku? Jak możemy uzupełnić jej poziom, by cieszyć się tymi dobrodziejstwami? Poznajmy właściwości zeaksantyny i sposoby na dostarczenie jej organizmowi. 

Wraz ze wzrostem dostępu do opieki zdrowotnej i z coraz lepszą jakością tych świadczeń w parze idzie zjawisko starzenia się społeczeństwa, a to oznacza wzrost zapadalności na jednostki chorobowe związane z wiekiem. Dotyczy to również chorób oczu i coraz to częstszego występowania np. zwyrodnienia plamki żółtej związanego z wiekiem. Teraz jednak mierzymy się z falą innych, dodatkowych dolegliwości: powszechne nauka oraz praca w formie zdalnej przykuły nas do ekranów na długie godziny, a efektem tego są zmęczone, przeciążone oczy, nawet u bardzo młodych ludzi. Zeaksantyna to wspólny mianownik dobrej kondycji oczu, niezależnie od wieku pacjenta. 

Zeaksantyna – co to takiego? 

Zeaksantyna jest związkiem organicznym, nienasyconym węglowodorem polienowym zbudowanym z ośmiu reszt izoprenowych. Utworzona jest z łańcuchów węglowych o 40 atomach węgla. Jest izomerem luteiny, substancji o podobnym znaczeniu i zastosowaniu. Należy do ksantofili, czyli pochodnych hydroksylowych karotenów – substancji pochodzenia roślinnego, barwiących kwiaty, owoce, warzywa. 

Zeaksantyna – właściwości 

Zeaksantyna pełni w organizmie ludzkim dwie zasadnicze funkcje: jest antyoksydantem oraz naturalnym filtrem chroniącym oko przed szkodliwym promieniowaniem UV. 

Zeaksantyna (wraz z luteiną) znajduje się w siatkówce oka, z czego jej największą akumulację obserwuje się w plamce żółtej – stąd nazywa się ją karotenoidem plamkowym. Plamka to obszar o dużym zagęszczeniu fotoreceptorów (czopków i pręcików), odpowiedzialny za prawidłowe, wyraźne widzenie. W pewnych ilościach zeaksantyna występuje również w soczewce oka. 

Zachodzące w siatkówce liczne procesy metaboliczne związane z intensywną pracą fotoreceptorów generują wytwarzanie dużych ilości wolnych rodników tlenowych. Również eskpozycja siatkówki na działanie światła jest czynnikiem nasilającym stres oksydacyjny. Fotoreceptory to komórki bardzo narażone na uszkadzające działanie reaktywnych form tlenu, ponieważ zawierają w swym składzie duże ilości wielonienasyconych kwasów tłuszczowych. Zeaksantyna, jako silny antyoksydant, ma zdolność wychwytywania i neutralizowania wolnych rodników tlenowych. Co więcej, dzięki żółtej barwie absorbuje głównie wysokoenergetyczne fale światła niebieskiego (najbardziej szkodliwego dla funkcjonowania siatkówki), zmniejszając jego intensywność nawet o 40–90%. Stanowi tym samym naturalny filtr chroniący przed niekorzystnym wpływem promieniowania UVA, UVB, UVC. 

Wraz z wiekiem stężenie karotenoidów w oku maleje, stanowiąc przyczynek do rozwoju zmian degeneracyjnych siatkówki i/lub soczewki, np. zwyrodnienia plamki żółtej związanego z wiekiem (AMD) i zaćmy, prowadząc nawet do ciężkiego upośledzenia widzenia, a tym samym do znacznego spadku jakości życia. 

Jako silny przeciwutleniacz występujący naturalnie w żywności zeaksantyna wykazuje właściwości ochronne na organizm człowieka, działając przeciwnowotworowo oraz obniżając ryzyko wystąpienia chorób układu krążenia i udaru mózgu. Przyczynia się też do przyspieszenia procesów regeneracji skóry oraz opóźnia efekty jej starzenia. Ksantofile mają powinowactwo do komórek nerwowych w mózgowiu, mając wpływ na procesy poznawcze, zwiększając płynność werbalną i pamięć. Dzięki przenikaniu przez łożysko oraz do mleka matki mają niebagatelny wpływ na rozwój wzroku i funkcji poznawczych u niemowląt i małych dzieci. 

Zeaksantyna (wraz z luteiną) ma również zdolność do zmniejszania tzw. efektu zmęczonych oczu, który najczęściej jest wynikiem wielu godzin spędzonych przed ekranami i monitorami urządzeń elektronicznych. 

Zeaksantyna a astaksantyna 

Astaksantyna również należy do grupy ksantofili (nazywana jest nawet królową karotenoidów). Ma fioletową barwę, a wytwarzana jest przez glony jednokomórkowe. Na skalę przemysłową otrzymuje się ją głównie z zielenic Haematococcus pluvialis. Kumuluje się w organizmach wyższych poziomów łańcucha pokarmowego, nadając im czerwoną lub różową barwę: widzimy ją np. u krewetek, łososi, raków, ale także u flamingów. 

Astaksantyna wykazuje zdecydowanie silniejsze działanie biologiczne i właściwości antyoksydacyjne od innych przeciwutleniaczy. Przede wszystkim działa ona ochronnie na układ sercowo-naczyniowy, działa przeciwzakrzepowo, przeciwmiażdżycowo, przeciwzapalnie, przeciwnowotworowo. Przeciwdziała procesom starzenia i ich widocznym zmianom (np. zmarszczkom, przesuszeniu skóry, przebarwieniom), przyspiesza regenerację mięśni, ochrania żołądek przed Helicobacter pylori, działa ochronnie na narząd wzroku. 

Powiązane produkty

Zeaksantyna na oczy

Organizm ludzki nie syntetyzuje samodzielnie zeaksantyny (ani luteiny), należy zatem dostarczać ją wraz z żywnością i/lub w postaci suplementu. 

Jednoczesne działanie zeaksantyny i luteiny określa się jako synergizm hiperaddycyjny (wykazują razem silniejsze działanie niż suma działania poszczególnych substancji) – stąd suplementy niemal zawsze łączą oba te składniki, najczęściej w stosunku zeaksantyny do luteiny 1:5 (naśladując stosunek ich zawartości w osoczu człowieka). Karotenoidy do produkcji suplementów diety pozyskiwane są przede wszystkim z aksamitki wysokiej (aksamitki wyniosłej, Tagetes erecta). 

W aptekach znajdziemy suplementy diety z zeaksantyną w postaci kapsułek, tabletek lub płynów. Najczęściej są to preparaty wzbogacone o liczne substancje dodatkowe, wspierające funkcjonowanie narządu wzroku: prócz luteiny będą to kwasy omega-3, cynk, selen, miedź, witamina C, witamina E, witamina A, resweratrol

Jak dawkować te preparaty? Ze względu na lipofilny charakter ksantofili najlepiej zażywać suplement podczas posiłku bogatego w tłuszcze (najczęściej zaleca się przyjęcie dawki podczas obiadu). Natomiast pożywienie bogate w błonnik pokarmowy nie sprzyja wchłanianiu karotenoidów. 

Przed użyciem suplementu diety należy zawsze zapoznać się z ulotką preparatu, a ewentualne wątpliwości skonsultować z lekarzem lub farmaceutą. 

Zeaksantyna – źródła

Zeaksantyna występuje wyłącznie w produktach roślinnych. Najlepiej (podobnie jak to było w przypadku suplementów diety) spożywać je w towarzystwie zdrowych tłuszczów. Przyswajanie zeaksantyny zwiększa również gotowanie oraz dokładne rozdrobnienie (żucie) pokarmu. 

Jakie są najlepsze źródła zeaksantyny? Poleca się spożywać kukurydzę, brokuły, szpinak, jarmuż, sałatę, dynię, brukselkę, cukinię ze skórką, zielony groszek, żółtko jaja, paprykę czerwoną i pomarańczową, jagody goi. 

  1. A. Rewucka, J. Hamułka, Ocena dostępności oraz składu suplementów diety zawierających ksantofile – luteinę, zeaksantynę i astaksantynę, "Żywność. Nauka. Technologia. Jakość", nr 3 (124) 2020. 
  2. J. Igielska-Kalwat, J. Gościańska, I. Nowak, Karotenoidy jako naturalne antyoksydanty, "Postępy Higieny i Medycyny Doświadczalnej", nr 69 2015. 
  3. M. Białek, M. Czauderna, Budowa chemiczna oraz funkcje fizjologiczne wybranych antyoksydantów, Monografia. Instytut Fizjologii i Żywienia Zwierząt im. Jana Kielanowskiego Polskiej Akademii Nauk, Jabłonna 2016. 
  4. W. B. Szostak, D. Szostak-Węgierek, Żywienie w profilaktyce zwyrodnienia plamki żółtej, "Przegląd Lekarski", nr 65 (6) 2008. 
  5. A. Baryluk, Zwyrodnienie plamki żółtej związane z wiekiem, "Aptekarz Polski", nr 86 (64) 2013. 

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Kolagen – właściwości i zastosowanie. Jaki ma wpływ na zdrowie?

    Kolagen to główne białko budulcowe każdego organizmu zwierzęcego – w tym również ludzkiego. Pełni funkcje strukturalne praktycznie we wszystkich tkankach, stanowiąc tym samym około 1/3 ogółu białek organizmu. Przyjrzyjmy się bliżej jego budowie, funkcjom i zastosowaniu.

  • Niacynamid i jego właściwości – czym jest i na co pomoże?

    Niacynamid, znany również jako nikotynamid, to substancja będąca składową witaminy B3 (niacyny). Charakteryzuje się niezwykle szerokim spektrum działania. Czym dokładnie jest, jakie ma działanie i jak wykorzystać jego właściwości dla swoich korzyści zdrowotnych? O tym piszemy poniżej.

  • Kolagen na stawy dla sportowców – jak wybrać najlepszy?

    Kolagen to białko budulcowe organizmu. Odgrywa ważną rolę w kontekście zdrowia naszych stawów. Sportowcy odbywający regularne i nierzadko niezwykle intensywne treningi powinni dbać o odpowiednią suplementację wspierającą regenerację organizmu. Kolagen jest jednym ze składników, które warto włączyć do regularnego spożycia. Jak działa kolagen na stawy? Ile kolagenu przyjmować, by wzmocnić stawy? Po jakim czasie suplementacji sportowcy zauważają wymierne efekty? Odpowiadamy!

  • Peptydy – czym są i jak działają na skórę? Właściwości kosmetyków z peptydami

    Peptydy to związki organiczne często wykorzystywane w kosmetykach. Dzięki swoim właściwościom opóźniają proces starzenia się skóry, nawilżają ją i ujędrniają. Jakie są rodzaje peptydów i czym różnią się od siebie? Jakie efekty dają peptydy stosowane na twarz?

  • Karagen – czy E407 jest szkodliwy?

    Karagen to polisacharyd pochodzenia naturalnego, szeroko stosowany w różnych gałęziach przemysłu, takich jak produkcja żywności, farmaceutyków i kosmetyków. Poniższy tekst odpowiada na kluczowe pytania: Czym jest karagen? W jaki sposób się go pozyskuje? Gdzie można go znaleźć? Dlaczego dodaje się go do śmietany? Czy jego spożycie jest bezpieczne?

  • Chelaty – czym są chelatowane formy minerałów?

    Minerały to składniki odżywcze niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Uczestniczą w wielu procesach fizjologicznych, m.in. w przewodnictwie nerwowym, skurczach mięśni czy w utrzymywaniu równowagi elektrolitowej. Ich wchłanianie może być utrudnione przez różne czynniki, w tym np. przez postać chemiczną pierwiastka. Z tego względu rośnie zainteresowanie minerałami w formie chelatów – są to związki, w których jon metalu (np. cynku, żelaza, magnezu) jest połączony z aminokwasem lub kwasem organicznym. Takie połączenia mogą poprawiać biodostępność, ponieważ są stabilniejsze w środowisku żołądkowym i mogą wykorzystywać alternatywne mechanizmy transportu w jelitach. Czy minerały w formie chelatów rzeczywiście są lepiej przyswajalne? Jakie znaczenie w suplementacji mają formy chelatowane?

  • Formy magnezu – które są najlepiej przyswajalne? Jaki rodzaj magnezu wybrać?

    Magnez to jeden z pierwiastków odgrywających kluczową rolę w naszym organizmie – bierze udział w wielu procesach metabolicznych, wpływa na układ nerwowy, mięśnie, serce i poziom energii. Dostępne są różne formy magnezu, z których każda ma inne właściwości i stopień przyswajalności. Które z nich warto wybrać? Jaki magnez jest najlepiej przyswajalny?

  • Witaminy metylowane – kiedy i dlaczego wybrać taką formę?

    Coraz częściej na etykietach suplementów diety można znaleźć informację, że dany preparat zawiera „witaminy w formie metylowanej”. Choć brzmi to skomplikowanie, metylowane witaminy to po prostu biologicznie aktywne formy niektórych składników odżywczych, które mogą być lepiej przyswajalne i skuteczniejsze w działaniu – szczególnie u osób z określonymi zaburzeniami metabolicznymi. Kiedy warto sięgnąć po takie preparaty? Czy są bezpieczne dla każdego?

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl