Jak zostać dawcą szpiku kostnego? Jak przebiega pobranie? Kto nie może oddać szpiku?
Przeszczep szpiku kostnego może uratować życie w przypadku wystąpienia wielu poważnych stanów chorobowych. Dowiedz się, na czym polega zabieg i w jaki sposób możesz zarejestrować się jako dawca.
Czym jest przeszczep szpiku kostnego? Kiedy jest konieczny?
Przeszczep szpiku kostnego jest wiodącym sposobem leczenia stanów zagrażających jego prawidłowemu funkcjonowaniu, takich jak białaczka, chłoniak, szpiczak, niedokrwistość aplastyczna, zaburzenia odporności i niektóre lite guzy nowotworowe. Transplantacja szpiku może być potrzebna, kiedy komórki macierzyste szpiku kostnego zostaną trwale uszkodzone lub zniszczone podczas leczenia, np. dużymi dawkami chemioterapii lub radioterapii, aby odbudować zdolność organizmu do wytwarzania prawidłowych komórek krwi i sprowadzić ich liczbę do właściwego poziomu. Terapia niektórych dziedzicznych chorób (talasemia, anemia sierpowata, neuropenia) również może wymagać przeprowadzenia przeszczepu szpiku kostnego.
Przeszczepienie komórek macierzystych ma miejsce, gdy pobrane komórki przedostają się do szpiku kostnego i zaczną wytwarzać nowe krwinki. Chociaż szpik kostny może zacząć wytwarzać komórki w ciągu pierwszych 15-30 dni po transplantacji (w zależności od rodzaju przeszczepu i leczonej choroby), całkowite wyleczenie może zająć miesiące, a nawet lata.
Istnieje kilka typów transplantacji szpiku kostnego. Wyróżnia się:
- przeszczep autologiczny – pacjent otrzymuje własne komórki macierzyste pobrane z krwi obwodowej lub pępowinowej w celu uzupełnienia szpiku kostnego,
- przeszczep syngeniczny (izogeniczny) – pacjent otrzymuje komórki macierzyste od bliźniaka,
- przeszczep allogeniczny – pacjent otrzymuje komórki macierzyste od swojego rodzeństwa, rodzica lub niespokrewnionego dawcy,
- przeszczep haploidentyczny – pacjent otrzymuje komórki macierzyste od dawcy, niezgodnego w pełni, nieidentycznego pod względem antygenów HLA,
- przeszczep krwi pępowinowej – komórki macierzyste pobiera się z pępowiny bezpośrednio po urodzeniu dziecka.
Kto może zostać dawcą szpiku? W jaki sposób ustala się dopasowanie szpiku kostnego?
Dawcą szpiku może zostać każda zdrowa osoba w wieku 18–55 lat, która nie posiada znacznej nadwagi (wartość wskaźnika BMI nie przekracza 40). W większości przypadków jest to bliski członek rodziny, ale może to być również niespokrewniony dawca, u którego stwierdzono zgodność tkankową z pacjentem wymagającym przeszczepu.
Przed wykonaniem przeszczepu szpiku kostnego konieczne jest sprawdzenie zestawu białek na powierzchni krwinek biorcy i dawcy. Produktami genów HLA, znajdujących się na krótszym ramieniu 6. Chromosomu, są antygeny zgodności tkankowej, czyli antygeny HLA. Są one odpowiedzialne za tzw. tolerancję immunologiczną. Istnieje ich co najmniej 100, ale wśród nich znajduje się kilka głównych antygenów, które określają, czy dawca i biorca “pasują do siebie”. Pozostałe są uważane za mniej znaczące, a ich wpływ na pomyślny przeszczep nie jest tak dobrze zdefiniowany.
Kto nie może zostać dawcą szpiku?
Jest wiele czynników, które mogą dyskwalifikować potencjalnego kandydata na dawcę szpiku. Wybrane grupy leków mogą wpływać na układ krwiotwórczy. Poważnym przeciwwskazaniem są wszelkiego rodzaju choroby przewlekłe, które istotnie wpływają na ogólny stan zdrowia, wśród nich wymienia się choroby autoimmunologiczne, endokrynologiczne (np. cukrzyca), neurologiczne (np. epilepsja), choroby sercowo-naczyniowe (np. przebyty zawał serca).
Czasowo z możliwości oddania szpiku kostnego wykluczają ciąża i laktacja oraz stosowanie leków hormonalnych. Jeżeli potencjalny dawca szpiku zdecydował się na wykonanie tatuażu, musi upłynąć rok, zanim będą mogły zostać pobrane od niego komórki macierzyste.
Jak pobiera się szpik kostny?
Inną opcją jest pobranie komórek z talerza kości biodrowej, przeprowadza się je w znieczuleniu ogólnym. Przez parę dni po zabiegu w okolicy wkłucia dawca może odczuwać ból. Trzeba pamiętać, że próg bólowy trzeba traktować z indywidualnie. Na stronie internetowej Fundacji DKMS, można znaleźć relacje doświadczeń dawców.
Gdzie się zgłosić, by zostać dawcą?
Aby zostać dawcą szpiku kostnego, należy zgłosić się do Fundacji DKMS – międzynarodowej organizacji, która zajmuje się walką z nowotworami i chorobami krwi. Należy zamówić pakiet rejestracyjny przez Internet i postępować zgodnie z instrukcją do niego dołączoną. Na podstawie próbki – wymazu z wewnętrznej strony policzka zostaną wykonane testy zgodności tkankowej. Po pomyślnym przejściu procedury potencjalny dawca trafia do centralnego rejestru.
Można odwiedzić także jedną z jednostek, które uzyskały pozwolenie Ministra Zdrowia na pozyskiwanie potencjalnych dawców szpiku bądź najbliższe miejscu zamieszkania Regionalne Centrum Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa. Listę placówek można znaleźć na stronie www.szpik.info.