Szpik kostny – jakie funkcje pełni w organizmie? Jakie choroby szpiku występują najczęściej?
Justyna Piekara

Szpik kostny – jakie funkcje pełni w organizmie? Jakie choroby szpiku występują najczęściej?

Szpik kostny jest niezbędny do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Dlaczego jest tak ważny? Jaką rolę pełni w organizmie? Jakie są najczęstsze choroby, które go dotyczą? Dowiedz się, czym różni się czerwony szpik od żółtego.

Czym jest szpik kostny? Jakie są jego rodzaje?

Szpik kostny (łac. medulla ossium) to silnie ukrwiona, miękka, galaretowato-gąbczasta tkanka, która wypełnia wnętrze jam szpikowych kości długich oraz przestrzenie międzybeleczkowe istoty gąbczastej kości. Istnieją dwa rodzaje szpiku kostnego – czerwony i żółty.

Czerwony szpik kostny (łac. medulla ossium rubra) u noworodków znajduje się we wszystkich kościach. U osób dorosłych stanowi około 5% całkowitej masy ciała i występuje jedynie w kościach, takich jak mostek, żebra, łopatki, kości miednicy i czaszki oraz trzony kręgów i nasadach kości długich. Wraz z wiekiem jest stopniowo zastępowany żółtym szpikiem kostnym.

Żółty szpik kostny (łac. medulla ossium flava) nie ma właściwości krwiotwórczych i nie występuje u dzieci. Zwykle znajduje się w centralnych jamach kości długich. Jego funkcją jest magazynowanie komórek tłuszczowych, czyli adipocytów, w razie potrzeby organizm może wykorzystać je jako źródło energii. Oprócz tego żółty szpik kostny zawiera mezenchymalne komórki macierzyste, które mogą różnicować się w wiele linii, takich jak komórki kości, tłuszczu, chrząstki lub mięśni. W wyjątkowych warunkach, takich jak ciężka utrata krwi lub gorączka szpik żółty może zmienić się w czerwony szpik kostny.

Szpik kostny – jakie pełni funkcje w organizmie?

Czerwony szpik kostny jest głównym narządem krwiotwórczym organizmu, aktywnie zaangażowanym w hematopoezę. Codziennie produkuje 200 miliardów nowych elementów morfotycznych krwi. Składa się z delikatnej, silnie unaczynionej tkanki włóknistej, w której hemocytoblasty, czyli komórki macierzyste krwi, mogą przekształcić się w różne typy krwinek i po osiągnięciu dojrzałości przemieszczają do krwiobiegu.

Hematopoetyczne komórki macierzyste nie mogą przenikać przez barierę szpiku kostnego. Tylko dojrzałe komórki krwi zawierające odpowiednie białka błonowe są w stanie przyłączyć się do śródbłonka naczyń krwionośnych i przedostać się do krwi obwodowej. Naczynia krwionośne działają jak bariera, która zapobiega opuszczaniu szpiku kostnego przez niedojrzałe krwinki.

Każdy typ komórek hematopoetycznych spełnia określone zadanie:

  • czerwone krwinki (erytrocyty) zawierają specyficzne białko – hemoglobinę, która umożliwia transport tlenu w organizmie,
  • białe krwinki (leukocyty) biorą udział w regulowaniu układu odpornościowego i pomagają zwalczać infekcje.
  • płytki krwi (trombocyty) uczestniczą w procesie krzepnięcia krwi, gdy dojdzie do urazu.

Oprócz funkcji krwiotwórczej szpik kostny pełni funkcję centralnego narządu limfoidalnego, w którym limfocyty B proliferują, przechodzą proces różnicowania i dojrzewania, kiedy nabywają zdolności do reagowania z odpowiednimi antygenami. Ze szpiku limfocyty B przechodzą do krwi i biorą udział w reakcjach odpowiedzi immunologicznej wymierzonej przeciwko zagrażającym patogenom. W węzłach chłonnych aktywowane limfocyty B przekształcają się w komórki plazmatyczne, które ponownie osiadają w szpiku i zaczynają produkować przeciwciała.

Powiązane produkty

Choroby szpiku kostnego

W przypadku choroby szpiku kostnego występują problemy z komórkami macierzystymi lub z ich rozwojem. Przyczyny ich powstawania obejmują zarówno czynniki genetyczne i środowiskowe. Narażenie na niektóre chemikalia (np. benzen, toluen), promieniowanie jonizujące, wirusy (wirus Epsteina-Barra, odpowiedzialny za rozwój mononukleozy czy cytomegalowirus) lub wybrane choroby genetyczne potęgują ryzyko zaistnienia choroby szpiku kostnego.

Specyficzne schorzenia związane z problemami ze szpikiem kostnym to:

  • niedokrwistość niedoborowa (np. deficyt żelaza) – występuje, gdy dochodzi do spadku stężenia hemoglobiny, liczby krwinek czerwonych, wskaźnika hematokrytowego poniżej wartości prawidłowych,
  • anemia aplastyczna – może być nabyta lub dziedziczna; występuje w wyniku uszkodzenia komórek macierzystych, pociąga to za sobą nieprawidłowości ich wzrostu i rozwoju, szpik kostny nie wytwarza wystarczającej ilości nowych krwinek,
  • białaczka – to typ nowotworu, który może przybierać przebieg łagodny i ostry, w zależności od tego, jak szybko choroba postępuje; wiąże się niekontrolowanym namnażaniem się komórek limfocytowych,
  • zaburzenia mieloproliferacyjne (MPN) charakteryzują się nadprodukcja określonego typu/typów elementów morfotycznych krwi,
  • zespoły mielodysplastyczne (MDS) charakteryzują się zmniejszoną ilością elementów morfotycznych we krwi obwodowej, wynikającą z ich nieprawidłowego tworzenia się w szpiku kostnym.

Diagnostyka i sposoby leczenia chorób szpiku kostnego

Najpierw wykonuje się badania krwi obwodowej, układu krzepnięcia i panel badań biochemicznych oceniających funkcjonowanie kluczowych narządów, takich jak nerki i wątroba. Kiedy otrzymane wyniki nie pozwala ustalić jednoznacznej diagnozy, przeprowadza się badanie metodą biopsji aspiracyjnej, czyli pobrania próbki szpiku za pomocą specjalnej igły ze strzykawką lub trepanobiopsji, podczas której pobiera się również fragment kości. Dodatkowo można przeprowadzić badania rentgenowskie, cytometryczne lub genetyczne.

Sposób leczenia zależy od rodzaju zaburzenia i nasilenia objawów choroby. Terapia może obejmować leki i transfuzję krwi. Kiedy atak choroby doprowadza do sytuacji, że szpik kostny nie może już efektywnie funkcjonować, najlepszym, a dla niektórych jedynym sposobem leczenia, może okazać się przeszczep szpiku lub krwi pępowinowej.

  1. A.    Bochenek, M. Reicher, Anatomia człowieka, t. 1, s. 197-198, PZWL 1990.
  2. T. Cichocki, J. A. Litwin, J. Mirecka, Kompendium histologii: podręcznik dla studentów nauk medycznych i przyrodniczych, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego 2009, s. 153-160.
  3. J. Sheladi-Schulman, What is bone marrow, and what does it do?, “healthline.com” [online], https://www.healthline.com/health/function-of-bone-marrow#bone-marrow-conditions, [dostęp:] 22.04.2021.
  4. H. Nicholas, All you need to know about bone marrow, “medicalnewstoday.com” [online], https://www.medicalnewstoday.com/articles/285666, [dostęp:] 22.04.2021.

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Kaszel alergiczny – objawy. Jak odróżnić go od przeziębienia?

    Kaszel często pojawia się jako reakcja organizmu na alergeny. Może towarzyszyć mu nieżyt nosa, dlatego bywa mylony z kaszlem spowodowanym przeziębieniem. Jak odróżnić kaszel alergiczny od kaszlu występującego przy przeziębieniu? Jak leczyć kaszel alergiczny?

  • Test na HPV i cytologia płynna na NFZ. Nowy standard profilaktyki raka szyjki macicy

    Minister Zdrowia Izabela Leszczyna podpisała rozporządzenie poszerzające program profilaktyki raka szyjki macicy o dwa badania – test na obecność wirusa brodawczaka ludzkiego wysokiego ryzyka (HPV HR) oraz cytologię na podłożu płynnym (LBC). Od 26 marca NFZ finansuje te badania, co ma na celu zwiększenie skuteczności wykrywania i zapobiegania rakowi szyjki macicy w Polsce. Czy program w całym kraju ruszył równolegle?

  • Alergia kontaktowa – przyczyny, objawy i leczenie

    Alergia kontaktowa jest rodzajem nadwrażliwości, która występuje w wyniku bezpośredniego kontaktu skóry z substancjami wywołującymi reakcję alergiczną. Zjawisko to może powodować szereg nieprzyjemnych objawów – od łagodnych po ciężkie – i jest powszechnie spotykane wśród ludzi w różnym wieku.

  • Czym jest pokrzywka? Przyczyny, rodzaje, objawy i leczenie

    Pokrzywka jest niegroźnym schorzeniem skóry wywołanym najczęściej reakcją alergiczną. Objawia się swędzącymi bąblami na skórze, które przypominają ślady po poparzeniu pokrzywą. Jakie są jej przyczyny i co zrobić, gdy się pojawi? Na czym polega leczenie pokrzywki?

  • Zespół Dravet – objawy, diagnostyka, leczenie

    Zespół Dravet to rzadkie genetyczne schorzenie neurologiczne, które manifestuje się już we wczesnym dzieciństwie i znacząco wpływa na funkcjonowanie pacjentów przez całe życie. Charakteryzuje się opornymi na leczenie napadami padaczkowymi, które mogą prowadzić do licznych komplikacji, w tym do opóźnienia rozwoju i deficytów poznawczych.

  • Czy Tajlandia jest bezpieczna? Zagrożenia zdrowotne i najczęstsze choroby

    Tajlandia to kraj o egzotycznym uroku, przyciągający turystów z całego świata. Przed podróżą warto zapoznać się z potencjalnymi zagrożeniami zdrowotnymi występującymi w Azji Południowo-Wschodniej, żeby odpowiednio się przygotować i potrafić na nie reagować. Na co powinniśmy się zaszczepić przed wizytą w Tajlandii? Jakie choroby nam zagrażają? Co zrobić, jeśli ugryzie nas małpa?

  • Ośmiokrotny wzrost zachorowań na odrę w Polsce. Co jest powodem powrotu tej groźnej choroby?

    Liczba przypadków odry zarejestrowanych w 2024 roku w Polsce w systemie nadzoru epidemiologicznego wzrosła w porównaniu z rokiem 2023 ponad ośmiokrotnie – poinformował redakcję DOZ.pl Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego PZH – PIB. Odra wraca do Polski i staje się realnym zagrożeniem zdrowotnym, szczególnie dla dzieci i osób nieszczepionych. Choć przez lata choroba ta była praktycznie wyeliminowana, dziś – w wyniku malejącej liczby szczepień – znów pojawiają się nowe ogniska. Czym jest odra, jak się przed nią chronić i kto jest najbardziej narażony?

  • Ból nerek – objawy, leczenie i przyczyny. Jak złagodzić ból nerek?

    Ból nerek jest dolegliwością, która może być spowodowana różnymi czynnikami – od infekcji po choroby przewlekłe. Jeśli wystąpi, warto skonsultować się z lekarzem, aby zdiagnozować przyczynę i podjąć odpowiednie leczenie. Jakie badania wykonać, gdy bolą nerki? Co przyniesie ulgę w bólu?

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl