Staw rzekomy – przyczyny, objawy, leczenie

Co to jest staw rzekomy? 

Staw rzekomy, czyli brak prawidłowego zrostu kości po uprzednim jej złamaniu. Sytuacja może wystąpić nawet w przypadku szybkiej interwencji lekarza, przy ustabilizowaniu odłamków kostnych i przy unieruchomieniu. Na początkowym etapie leczenia jest trudna do zaobserwowania, a przecież uzyskanie prawidłowego pełnego zrostu kości warunkuje powrót do pełnej sprawności ruchowej pacjenta.  

Wyróżnia się stawy rzekome: 

• witalne (biologicznie reaktywne) – charakteryzują się płytką panewką w odłamie bliższym i zaokrąglonym końcem odłamu dalszego, przestrzeń pomiędzy końcami kostnymi wypełnia tkanka włóknista lub włóknisto– chrzęstna z ogniskami martwicy, 
• hipertroficzne – powstają często w kościach kończyn dolnych, dochodzi do znacznego przerostu bardzo dobrze ukrwionych końców kostnych, 
• oligotroficzne – powstają zazwyczaj w kościach kończyn górnych, charakteryzują się brakiem przerostu końców kostnych i zarośnięciem jamy szpikowej, ukrwienie odłamów jest prawidłowe, 
• awitalne (atroficzne – biologicznie niereaktywne) – występują najczęściej w kościach o słabym unaczynieniu,  
• dysplastyczne – z zanikiem odłamów kostnych, charakteryzuje się ścieńczeniem warstwy korowej kości, osteoporozą końców odłamów i zamknięciem jamy szpikowej, odłamy kostne nie stykają się ze sobą, 
• aplastyczne - staw rzekomy ze sklerotyzacją końców odłamów kostnych, spowodowany jest zazwyczaj martwicą jednego lub obu końców kostnych, ma otwartą jamę szpikową na końcach odłamów, a w badaniu radiologicznym przypomina świeże złamanie. 

Staw rzekomy – przyczyny 

Po złamaniu kości organizm człowieka rozpoczyna proces gojenia polegający na odtworzeniu ciągłości kości wraz z przywróceniem jej pierwotnej struktury. Aby przebiegał on prawidłowo, konieczne jest najczęściej unieruchomienie odłamów kostnych oraz zapewnienie prawidłowego ukrwienia w miejscu urazu. Negatywnymi czynnikami wpływającymi na zaburzenie procesu gojenia i powstawanie stawów rzekomych są złe parametry ogólnoustrojowe, takie jak choroby współistniejące (cukrzyca, miażdżyca, choroby układowe), a także czynniki środowiskowe (złe odżywianie, palenie papierosów, alkoholizm).

Brak zrostu kości może pojawić się także przy upośledzeniu unaczynienia i unerwienia, złym stanie tkanek miękkich, ubytku kości oraz w sytuacji dużego zmiażdżenia czy złamania otwartego. Dodatkowo może pojawić się problem ze złą techniką operacji, nieodpowiednim procesem rehabilitacji czy nieodpowiednim dopasowaniem odłamów kostnych do siebie.  

Przyczyną braku zrostu kości może być również zbyt późne rozpoznanie złamania i rozpoczęcie leczenia (np. w przypadku złamania kości łódeczkowatej nadgarstka). W wyniku tego może pojawić się: 

• zrost opóźniony – to przedłużenie okresu gojenia kości powyżej 6 miesięcy przy stale postępującym, powolnym zroście, 
• brak zrostu – brak zrostu kostnego powyżej 4 miesięcy, 
• utrwalony brak zrostu kostnego – staw rzekomy, 
• zrost nieprawidłowy (zaburzenia osi, skrócenie kości). 

Staw rzekomy – objawy 

Kształtowanie się stawu rzekomego to długi proces, ale pierwszym objawem, jaki może świadczyć o jego powstaniu jest duży i utrzymujący się ból. Dodatkowo pojawia się zaczerwienienie, obrzęk oraz ocieplenie miejsca urazu. Nasilający się dyskomfort zaczyna utrudniać funkcjonowanie, może także dojść do powstania zniekształceń w obrębie kości. Wyczuwalna jest także ruchomość w obrębie uszkodzenia. 

Staw rzekomy – diagnostyka 

Diagnostyka w przypadku rozpoznania stawu rzekomego opiera się na wykonaniu badania RTG oraz tomografii komputerowej lub rezonansu magnetycznego. Pomocna może być również scyntygrafia. Staw rzekomy stwierdza się po około dziewięciu miesiącach od złamania.  

Staw rzekomy – leczenie 

Staw rzekomy – leczenie zachowawcze 

W trakcie leczenia zachowawczego w przypadku złamań i stawów rzekomych istotna jest suplementacja witaminy D3 oraz wapnia, co przyspiesza gojenie. Stymulować zrost kości można także poprzez zabiegi fizykoterapii: pole magnetyczne, elektryczne oraz ultradźwięki o niskim natężeniu. Stosowane są również zabiegi krioterapii, laseroterapia, a także masaż poprawiający ukrwienie i przyspieszający gojenie. Czasem wykonywany jest autogenny przeszczep szpiku kostnego, podanie czynnika wzrostu lub białek morfogenetycznych.  

Staw rzekomy – operacja 

Przy leczeniu operacyjnym stawów rzekomych małych kości najczęściej stosowaną metodą leczenia operacyjnego jest artroskopia. Jest ona mniej inwazyjna od klasycznej operacji. Brak zrostu kości ramiennej (częsty przy złamaniu kości ramiennej z przemieszczeniem), staw rzekomy kości piszczelowej i strzałkowej oraz złamania większych kości leczone są operacyjnie przy wykorzystaniu różnych technik i metod postępowania. Przy leczeniu stawów rzekomych hipertroficznych prowadzi się stabilizację zewnętrzną (z korekcją osiową i podłużną). W martwiczych stawach rzekomych wykonywane jest oczyszczenie stawu rzekomego i wypełnienie go tkanką kostną. Zakażone stawy rzekome najpierw są odkażane, a następnie wypełniane tkanką kostną poprzez przeszczep z kości strzałkowej lub przeniesienie segmentowe przez osteotomię. 

Staw rzekomy – rehabilitacja 

Rehabilitacja ręki po złamaniu kości ramiennej, wyrostka łokciowego, wyrostka rylcowatego, kości promieniowej czy złamanie kości piszczelowej i kości strzałkowej oraz tworzenie się stawów rzekomych w konsekwencji tych złamań jest indywidualnym procesem dobieranym w zależności od stopnia złamania i postępów gojenia.  

Bardzo ważny jest stan ogólny pacjenta, choroby współistniejące oraz stan aktywności ruchowej, jak i stan psychiczny chorego. Wykorzystywane są wcześniej wspomniane zabiegi fizykoterapeutyczne, a także usprawnianie ruchowe dostosowane do wieku i możliwości pacjenta (kinezyterapia).