Kość łódeczkowata – objawy, leczenie i rehabilitacja w złamaniach kości łódeczkowatej
Kość łódeczkowata – anatomia
Kość łódeczkowata nadgarstka (z łac. os scaphoideum) jest największą kością w obszarze tzw. szeregu bliższego. Swoją nazwę zawdzięcza podobieństwu do łódki, niektórzy twierdzą, że wyglądem przypomina orzech ziemny lub orzech nerkowca. Kość łódeczkowata stanowi miejsce przyczepu więzadeł oraz mięśni, tam, gdzie przytwierdzony jest troczek zginaczy oraz odwodziciel krótki kciuka. Owa kość łączy się od góry z kością promieniową, dolna część to połączenie z kością czworoboczną większą oraz mniejszą. Natomiast brzeg łokciowy to kość główkowata oraz księżycowata. Punkt jej kostnienia powstaje między 4,5–6 rokiem życia. K
W stopie występuje struktura o bardzo podobnej nazwie. Jest to kość łódkowata (z łac. os naviculare). Stanowi ona odpowiednik kości łódeczkowatej nadgarstka we wczesnej fazie rozwojowej. Zlokalizowana jest między kośćmi klinowatymi, a kością skokową. Kość łódkowata również może ulegać złamaniu.
Kość łódeczkowata – objawy złamania kości łódeczkowatej
Mechanizm kontuzji w obrębie nadgarstka jest w wielu przypadkach podobny. Do uszkodzenia struktury kości dochodzi najczęściej w rezultacie upadku i gwałtownego przeciążenia ręki ustawionej w pozycji zgięcia grzbietowego oraz niewielkiego odchylenia w kierunku łokciowym. Powoduje to przekroczenie bariery wytrzymałości tkankowej i prowadzi do złamania kości łódeczkowatej nadgarstka. Najczęstsze objawy to:
- silny ból nasilający się podczas ruchów w nadgarstku,
- tkliwość palpacyjna okolicy kości łódeczkowatej, tzw. tabakiery anatomicznej,
- opuchlizna, zaczerwienienie skóry nad kością,
- charakterystyczny ból przy nacisku kciuka w jego osi oraz podczas poruszania nim
- obecność krwiaka.
Przeważnie objawy znacząco utrudniają czynności manipulacyjne w obrębie ręki. Bolesne przy złamanej kości łódeczkowatej może stać się poruszanie przedramieniem.
Kość łódeczkowata – diagnostyka złamań kości łódeczkowatej
Mimo niewielkich rozmiarów, złamana kość łódeczkowata może przysparzać bardzo wielu problemów diagnostycznych. Złamanie struktury o tak małym rozmiarze może sprawić trudność w uwidocznieniu szczeliny złamania na radiogramie (RTG), mimo że zazwyczaj wykonuje się aż 4 projekcje w różnym ustawieniu nadgarstka.
Dlatego lekarz może zadecydować o wykonaniu rezonansu magnetycznego, ponownego zdjęcia rentgenowskiego po upływie 2 tygodni lub też o obrazowaniu z wykorzystaniem scyntygrafii. Poza diagnostyką obrazową wykorzystuje się oczywiście standardowe procedury diagnostyczne: wywiad, aby pomóc określić mechanizm urazu, oraz szereg testów prowokacyjnych, uciskowych.
Kość łódeczkowata – leczenie złamań kości łódeczkowatej
Najpowszechniejszą metodą leczenia nieoperacyjnego jest zastosowanie unieruchomienia w opatrunku gipsowym na okres nawet 12 tygodni (tak długo zrasta się kość łódeczkowata). Ze względu na lokalizację miejsca złamania nadgarstka samo ułożenie i zagipsowanie odbywa się w tzw. rękawicy balowej (przypomina rękawice stosowane w baseballu amerykańskim). Następnie po upływie dwóch tygodni dokonuje się ponownej diagnostyki radiologicznej. Należy podkreślić, że takie postępowanie odbywa się jedynie w sytuacji złamania kości łódeczkowatej nadgarstka bez przemieszczenia. W przeciwnym razie proces leczenia jest odmienny.
Wieloodłamowe uszkodzenie struktury kości łódeczkowatej wymaga ustawienia odłamów, ustabilizowania oraz unieruchomienia. Zabieg operacyjny najczęściej przeprowadzany jest w znieczuleniu miejscowym, wówczas stabilizacja fragmentów kości odbywa się z wykorzystaniem tzw. śruby Herberta oraz drutów Kirschnera. Cała operacja kości łódeczkowatej przebiega z wykorzystaniem promieni rentgenowskich, aby precyzyjnie uwidocznić miejsce uszkodzenia i móc kontrolować przebieg zabiegu.
W przypadku, kiedy pacjent zgłasza się z objawami złamania, które wystąpiło już jakiś czas temu, możemy mieć do czynienia z tzw. stawem rzekomym kości łódeczkowatej (w obszarze nadgarstka). W miejscu uszkodzenia kości następuje wtedy wytworzenie się pseudo-stawu, który jest rezultatem braku ustabilizowania i zrostu odłamów kostnych (złamanie nadgarstka z przemieszczeniem). Wtedy należy dokonać przeszczepu kostnego i uzupełnić powstałe ubytki w szczelinie złamania w trakcie leczenia operacyjnego.
Rehabilitacja po złamaniu kości łódeczkowatej
Fizjoterapia w początkowym okresie skupia się na stworzeniu warunków do prawidłowego zrostu i gojenia kości. Ważne jest odciążenie ręki, odpoczynek i ewentualne zastosowanie magnetoterapii. Należy zaznaczyć, że obecność metalu w przypadku tego rodzaju zabiegu nie stanowi przeciwwskazania. Po usunięciu unieruchomienia zaleca się unikanie dźwigania z zaangażowaniem tej ręki oraz czynności mogących sprzyjać jej przeciążeniu. Jest to bardzo ważne ze względu na słabe anatomiczne ukrwienie tej kości i co za tym idzie osłabione warunki regeneracji.
Jednym z możliwych powikłań, poza wspomnianym stawem rzekomym, jest martwica po złamaniu kości łódeczkowatej. W celu poprawy ukrwienia zaleca się zabiegi wodne – np. masaż wirowy czy krioterapię. Zabiegi z wykorzystaniem terapii manualnej oraz powięziowej mają za zadanie przywrócić grę stawową oraz uwolnić restrykcje tkankowe. Ćwiczenia sprawności manualnej po złamaniu kości nadgarstka poprawiają możliwości funkcjonalne w zakresie chwytu oraz pomagają odzyskać zakres ruchu. Zastosowanie tapingu po przebytym urazie kości łódeczkowatej pomaga skoncentrować napływ krwi żylnej, przyspieszając tym samym proces regeneracji. Dodatkowo odciąży nadgarstek i zredukuje ból. Wzbogacenie jadłospisu o suplementy z witaminą D oraz suplementacja witaminy C również nie jest bez znaczenia. Pomoże bowiem we właściwym gojeniu i odbudowie struktury tkanki kostnej.
Przez pewien czas po zdjęciu gipsu warto zastanowić się nad czasowym noszeniem ortezy. Ma to szczególne znaczenie przy powrocie do pracy. Pomoże to odciążyć staw i zmniejszy ryzyko ewentualnych powikłań czy ponownych urazów.
