Złamanie otwarte – pierwsza pomoc i leczenie. Rehabilitacja po otwartym złamaniu kości

Złamanie otwarte – rodzaje złamań

Złamanie jest definiowane jako przerwanie ciągłości tkanki kostnej występujące na skutek działania siły mechanicznej lub będące wynikiem toczących się procesów chorobowych osłabiających strukturę kośćca. Tego rodzaju kontuzja stanowi bardzo duży odsetek wszystkich urazów kończyn (wspólnie ze skręceniami i zwichnięciami stawów). 

Podstawowy podział uwzględnia złamanie otwarte i złamanie zamknięte. Każde z nich wymaga odmiennego postępowania i stanowi mniejsze lub większe ryzyko dalszych uszkodzeń w obrębie sąsiednich tkanek i narządów. 

Złamanie otwarte – definicja. Na czym polega złamanie otwarte kości? 

Złamanie otwarte występuje wówczas, gdy poza przerwaniem ciągłości kości doszło także do uszkodzenia powłoki skórnej nad złamaniem. Powoduje to, że kość wystaje na zewnątrz, jest widoczna. Bardzo często dochodzi również do uszkodzenia okolicznych tkanek, naruszona może zostać struktura mięśni, naczyń krwionośnych oraz nerwów. W ciężkich przypadkach mogą pojawić się liczne odłamy kostne. Otwarte złamanie ręki, kości udowej, obojczyka, kości piszczelowej jest najczęściej rezultatem wypadków komunikacyjnych, urazów sportowych czy innego rodzaju wypadków, do których może dochodzić podczas pracy.

Złamanie otwarte – pierwsza pomoc

Pierwsza pomoc przy złamaniu otwartym jest bardzo ważna. Często właściwe postępowanie pozwala uniknąć groźnych powikłań i zmniejsza ryzyko dalszych uszkodzeń. Wstępne zabezpieczenie złamania otwartego dokonywane na miejscu zdarzenia obejmuje czynności prowadzące do zminimalizowania następstw oraz jest pewnego rodzaju przygotowaniem do bezpiecznego transportu do placówki medycznej. Bardzo istotne jest, aby nie próbować nastawiać złamania otwartego z przemieszczeniem, nie wolno też dotykać rany i prowokować żadnych ruchów uszkodzoną kończyną. 

W przypadku, kiedy występuje krwotok, należy przyłożyć jałowy opatrunek i ściśle obandażować. Kierujemy się wtedy zasadą, aby nadmiernie nie uciskać miejsca złamania, ale jednocześnie użyć takiej kompresji, która zahamuje wypływ krwi. Zastosowanie jałowej gazy przyczyni się także do stworzenia bariery przed wnikaniem drobnoustrojów oraz częściowo ustabilizuje miejsce urazu. Pierwsza pomoc przy złamaniu otwartym to także konieczność unieruchomienia. W tym celu należy użyć kija lub twardej deski. Zakładamy ją tak, aby ograniczyć ruchomość dwóch sąsiednich stawów. W ten sposób minimalizujemy ryzyko dalszych uszkodzeń. Następnie pacjenta transportujemy do placówki medycznej lub dzwonimy po pomoc. 

Złamanie otwarte – leczenie

Leczenie złamania otwartego obejmuje diagnostykę z wykorzystaniem zdjęcia RTG. Pozwala to ocenić rozległość uszkodzeń, obecność ewentualnych odłamów kostnych, stopień przemieszczenia. W sytuacji ciężkich uszkodzeń zagrażających życiu, ryzyku amputacji, konieczności prawidłowego ustawienia kości czy ustabilizowania odłamów, konieczne jest postępowanie operacyjne. Bardzo często wykorzystuje się tutaj instrumentarium, narzędzia w postaci np. drutów Kirschnera, co pozwala na stabilizację odłamów i zapewnienia właściwego gojenia oraz procesu osteogenezy. Takie procedury są wykorzystywane w przypadku złamania otwartego nogi (złamanie otwarte kolana, kostki), ale również w sytuacji złamań otwartych ręki, palca. 

Po zszyciu rany zakłada się opatrunek unieruchamiający w postaci gipsu lub szyny. Czas jego noszenia oraz to, ile spędzimy w szpitalu jest sprawą bardzo indywidualną. Zależy od rozległości urazu, tempa gojenia i szeregu innych czynników. Szacunkowo okres ten nie jest krótszy niż 4 tygodnie. Znaczenie ma tutaj także to, w jaki sposób została udzielona pierwsza pomoc przy złamaniu. Ze względu na ryzyko implikacji pod postacią zaburzeń czucia, ukrwienia czy destabilizacji odłamów kostnych bardzo ważna jest systematyczna kontrola w placówkach medycznych. Należy obserwować każde niepokojące objawy po założeniu unieruchomienia, takie jak np. sinienie, opuchlizna, przymusowe ustawianie palców, gorączka.

Rehabilitacja po otwartym złamaniu kości

Kiedy zacząć rehabilitację po złamaniu? Tak naprawdę można to zrobić jeszcze w opatrunku gipsowym. Wówczas istnieje możliwość zastosowania zabiegów bez konieczności odsłaniania miejsca urazu, takich, które przenikają w głąb tkanek, pokonując napotykane bariery. Jednym z takich zabiegów fizykoterapeutycznych jest magnetoterapia. Powoduje ona przyspieszenie procesu osyfikacji, gojenia tkanek, a dodatkowym atutem jest możliwość stosowania nawet w obecności metalu. 

W momencie, kiedy jest to możliwe, rozpoczynamy profilaktykę przeciwobrzękową. Polega to na wykonywaniu ruchów kończyną w dół oraz w górę przez kilka minut. Takie "pompowanie" pozwala pobudzać krążenie i zapobiega zastojom. Zarówno złamanie otwarte, jak i zamknięte ogranicza naszą zdolność do lokomocji, więc warto wtedy wdrożyć taką praktykę. Utrzymywanie kończyny przez 20 minut dziennie lub nawet częściej powyżej poziomu ciała, również pomoże w walce z obrzękami. Doustne leki przeciwbólowe złagodzą natomiast dolegliwości. Wszelkie zabiegi typu pinoterapia, poizometryczna relaksacja, automasaż, kinesiotaping są możliwe po usunięciu opatrunku oraz metalowych wystających elementów. Wówczas można samodzielnie w domu po konsultacji ze specjalistą zastosować automasaż w postaci głaskania, rozcierania i oklepywania danej okolicy. Pobudzać krążenie można także polewając na zmianę ciepłą i zimną wodą przez krótki czas.

Doskonale sprawdzi się masaż z wykorzystaniem różnych faktur typu gąbka, szorstki ręcznik. Fizjoterapeuta po złamaniach otwartych nogi (kości udowej, kości piszczelowej) będzie pracował nad odbudowaniem wzorca chodu, zmniejszeniem przykurczy, poprawą propriocepcji, czy zniwelowaniem blizny. Stosowane działania obejmują wówczas szereg zabiegów manualnych. Stosując się do zaleceń możemy liczyć na szybki powrót do sprawności sprzed urazu. Należy jednak pamiętać, że jest to zazwyczaj proces długotrwały.