Lipodemia – przyczyny, objawy, leczenie obrzęku tłuszczowego

Lipodemia (ang. lipedema, inaczej obrzęk tłuszczowy lub „choroba grubych nóg”) to schorzenie tkanki tłuszczowej o niepewnej przyczynie, które dotyka niemal wyłącznie kobiety. Charakteryzuje się przede wszystkim nieprawidłowym odkładaniem się tkanki tłuszczowej w kończynach dolnych. Mimo że nie niesie za sobą poważnych powikłań, to stanowi bardzo uciążliwą dolegliwość, która może wpływać na samoocenę pacjentki. Jest trudna zarówno w diagnostyce, jak i w leczeniu. Czym jest lipodemia? Jak ją rozpoznać?

Tkanka tłuszczowa jest tkanką łączną, która pełni liczne funkcje – od termoregulacji aż po izolację termiczną czy magazynowanie energii. Zbudowana jest z adipocytów (komórek tłuszczowych) oraz macierzy łącznotkankowej. Dzieli się na tkankę tłuszczową białą (najbardziej typowa, odpowiada za magazynowanie energii i odkłada się np. w okolicy brzucha i bioder), brunatną (charakterystyczna dla małych dzieci) oraz różową (tworzy się w trakcie ciąży i laktacji). Za jej rozłożenie odpowiadają nie tylko czynniki hormonalne, ale także bardzo często czynniki genetyczne, które mogą wpływać na odkładanie się tkanki tłuszczowej w nieprawidłowych miejscach. Prawdopodobnie taka sytuacja ma miejsce w przypadku lipodemii.

Co to jest lipodemia?

Lipodemia, zwana też chorobą grubych nóg czy obrzękiem tłuszczowym, to choroba charakteryzująca się obustronnym i symetrycznym odkładaniem się tkanki tłuszczowej w obrębie kończyn dolnych – od bioder przez uda i podudzia aż do kostek, ale bez zajęcia stóp. W rzadkich przypadkach tłuszcz może gromadzić się także w kończynach górnych, wtedy obejmuje ramiona i przedramiona, ale z pominięciem dłoni. Wygląd nóg osoby chorej na lipodemię jest bardzo charakterystyczny, gdyż są one nieproporcjonalne względem reszty ciała, które przeważnie nie jest otłuszczone (osoba z lipodemią nie musi cierpieć na otyłość). Choroba jest prawdopodobnie podatna na zmiany hormonalne, gdyż jej początki można często zauważyć w okresie dojrzewania, ciąży lub menopauzy, gdy różnice hormonalne są największe.

Lipodemia – przyczyny

Niestety, przyczyny lipodemii nie są do końca jasne. Na jej rozwój może wpływać wiele różnych i nakładających się na siebie czynników:

• uwarunkowania genetyczne,
• zaburzenia lipidowe,
• zmiany hormonalne,
• nieprawidłowości w krążeniu żylnym.

Lipodemia – objawy

Jak zostało wspomniane wyżej, podstawowe objawy lipodemii to:

• zwiększenie obwodu nóg (tzw. nogi kolumnowe) – związane z nieprawidłowo umiejscowioną tkanką tłuszczową oraz występującymi w tkance podskórnej guzkami,
• ból nóg,
• uczucie ciężkości nóg,
• ocieranie się ud (skutkujące odparzeniami na skórze),
• nadmierne napięcie skóry,
• nadwrażliwość skórna.

Objawy te mogą być rozłożone w czasie, gdyż sama lipodemia dzieli się na trzy stadia.

Stadia lipodemii:

• pierwsze – trwa kilka lat i objawia się zmniejszoną elastycznością skóry oraz drobnymi guzkami podskórnymi,
• drugie – wiąże się z twardnieniem skóry i powstawaniem nierówności spowodowanych nierównomiernie rozłożoną tkanką tłuszczową,
• trzecie – ostatnie stadium, objawia się dużym postępem choroby, sporą deformacją (zmianą wyglądu zewnętrznego) nóg ze znacznym wzrostem podskórnych guzów tłuszczowych oraz występowaniem bólu tłuszczowego, który charakteryzuje się mrowieniem i pieczeniem zajętych okolic.

Lipodemia – diagnostyka. Jakie badania wykonać?

Nie ma konkretnych badań, które mogłyby potwierdzić lub zaprzeczyć wystąpieniu lipodemii. Rozpoznanie jest stawiane przez lekarza głównie na podstawie badania klinicznego, szczegółowego wywiadu zebranego z pacjentką oraz pogarszania się choroby w czasie. Specjalista będzie chciał zróżnicować lipodemię z innymi rodzajami obrzęku, np. z obrzękiem limfatycznym czy obrzękiem wynikającym z niewydolności żylnej. Pomocniczo może zalecić badania obrazowe – USG czy tomografię komputerową.

Leczenie lipodemii – leki, naturalne metody, domowe sposoby

Ponieważ nie znamy jednoznacznej przyczyny lipodemii, nie ma też możliwości leczenia przyczynowego. Pacjentki leczone są objawowo, a działania skupione są na zmniejszeniu ilości gromadzącej się w obrębie kończyn tkanki tłuszczowej. Pomocne mogą być masaże oraz profesjonalnie przeprowadzone drenaże limfatyczne, które mogą zmniejszyć odczuwane dolegliwości. Dodatkowo warto pielęgnować skórę kremami i balsamami, które poprawią jej wygląd oraz będą zapobiegać otarciom i odparzeniom, szczególnie w okolicach ud. Pacjentkom zaleca się również noszenie odzieży uciskowej, która pomaga w łagodzeniu obrzęku i dolegliwości bólowych.

W skrajnych przypadkach można spróbować zabiegu liposukcji, który jest jednak zabiegiem inwazyjnym i tylko doraźnym – po jakimś czasie tkanka tłuszczowa ponownie się zgromadzi, a zabieg trzeba będzie powtórzyć. Pamiętajmy, że utrata masy ciała, zwiększenie aktywności fizycznej czy zmiana diety nie wpłynie na wielkość obrzęku tłuszczowego ani na zmniejszenie jego objawów.