Powikłania po grypie — jak się przed nimi uchronić?

W sezonie grypowym 2018/2019 odnotowano rekordową liczbę zgonów z powodu grypy. Tylko w okresie między 1 stycznia a 15 marca w całej Polsce zarejestrowano ponad 1,5 mln przypadków i podejrzeń grypy. Niebezpieczne są zwłaszcza powikłania pogrypowe, które zagrażają naszemu zdrowiu i życiu.

Jak przebiega infekcja zanim wystąpią powikłania po grypie? Szacuje się, że około 50% zakażeń wirusem grypy przebiega bezobjawowo. Jeśli jednak symptomy się pojawią, nie da się ich przeoczyć. Zazwyczaj jest to gorączka, dreszcze, ból mięśni i głowy, z towarzyszącym uczuciem rozbicia i osłabienia. Naprawdę czujemy się wówczas słabo i źle. Może pojawić się również ból gardła, niewielki katar i suchy, męczący kaszel, a u dzieci także wymioty, biegunka czy zapalenie ucha. U osób starszych głównym objawem mogą być zaburzenia świadomości.

Aby uniknąć powikłań po grypie, koniczne jest wdrożenie odpowiedniego leczenia. Im wcześniej rozpoczęta terapia, tym lepsze efekty i mniejsze ryzyko powikłań. Najważniejszy jest odpoczynek w łóżku, picie dużej ilości płynów. Przydatne mogą być leki przeciwbólowe i przeciwgorączkowe (paracetamol, niesteroidowe leki przeciwzapalne, np. ibuprofen). Wirus grypy jest jednym z nielicznych, wobec którego istnieje terapia przyczynowa, czyli leki działające bezpośrednio na ten patogen. Należą do nich oseltamiwir, zanamiwir, amantadyna, rymantadyna. Co niezwykle istotne, oporność wirusów grypy na wyżej wymienione leki zmienia się z roku na rok, dlatego zalecenia ich stosowania są aktualizowane przed każdym sezonem epidemicznym. Leczenie przeciwwirusowe może zmniejszyć ryzyko powikłań po grypie, szczególnie kardiologicznych, zapalenia płuc i zgonu. Powinno być rozpoczęte optymalnie w ciągu 48-72 godzin od wystąpienia pierwszych objawów. Nie ma naukowych dowodów na skuteczność działania leków homeopatycznych i witaminy C. 

Jakie mogą być powikłania po grypie?

W trakcie sezonu epidemicznego grypa jest najgroźniejszą chorobą zakaźną w krajach rozwiniętych (powoduje więcej hospitalizacji i zgonów niż pozostałe choroby zakaźne łącznie). Niejednokrotnie, głównie źle leczona, może doprowadzić do groźnych powikłań. Zdecydowanie najczęściej jest to zapalenie płuc — albo grypowe, albo wtórne do grypy zakażenie bakteryjne, które pojawia się w okresie ustępowania objawów grypowych. Zakażenie wirusowe może spowodować także zaostrzenie chorób przewlekłych, takich jak przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP), astma, cukrzyca czy niewydolność serca lub nerek. Rzadziej prowadzi do zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych, mięśnia sercowego, osierdzia, sepsy czy w końcu niewydolności wielonarządowej, a nawet zgonu. W zależności od sezonu grypa charakteryzuje się 0,1-0,5 proc. śmiertelnością — co oznacza, że umiera 1-5/1000 osób, które zachorowały, a powyżej 65 roku życia wskaźnik ten sięga 1 procenta.

Powikłania po grypie a ciąża

Grypa nie oszczędza także kobiet spodziewających się dziecka.

Leczenie przeciwwirusowe powinno być włączone jak najwcześniej, nawet jeszcze przed uzyskaniem wyniku badania laboratoryjnego potwierdzającego zakażenie. Jeśli lekarz nie stwierdzi inaczej, nie trzeba rezygnować z karmienia piersią. Konieczne jest jednak przestrzeganie zasad higieny i stosowanie maski ochronnej podczas kontaktu z dzieckiem.

Powikłania po grypie — zapobieganie zakażeniu poprzez szczepienia ochronne

W grypie, podobnie jak w przypadku większości chorób zakaźnych, najważniejsza jest profilaktyka. Jej najistotniejszym elementem są szczepienia. Mimo, że szczepienie na grypę nie zapewnia 100% ochrony przed chorobą (z racji dużej różnorodności szczepów wirusa), w dużym stopniu zapobiega zakażeniu i co ważne, zdecydowanie zmniejsza ryzyko wystąpienia ciężkich powikłań. Dlatego zaleca się, by szczepili się wszyscy, szczególnie osoby z grup ryzyka — dzieci powyżej 6. miesiąca życia (zwłaszcza uczęszczające do żłobka lub przedszkola), osoby starsze, cierpiący na choroby przewlekłe, osoby po przeszczepieniu narządu, a także kobiety w ciąży. Szczepionkę przeciwko grypie trzeba podawać co roku, najlepiej przed sezonem zachorowań (np. w październiku i listopadzie).

Powikłania po grypie — profilaktyka nieswoista

Pacjent cierpiący na niepowikłaną grypę powinien przez co najmniej 7 dni od pojawienia się objawów być izolowany, pozostać w domu i do niezbędnego minimum ograniczyć swoje kontakty z ludźmi. Udowodniono także, że przestrzeganie zasad mycia rąk, także przez osobę zarażoną, zmniejsza ryzyko transmisji wirusa na osoby z otoczenia (poprzez klamki, czy inne przedmioty).

Badania dowodzą również, że stałe noszenie maseczki na twarz, gdy ma się kontakt z osobą zakażoną (w domu, szpitalu) zmniejsza ryzyko zachorowania. Maseczkę powinien zakładać także sam pacjent. W czasie epidemii warto unikać tłumów i zgromadzeń masowych oraz często dokładnie wietrzyć pomieszczenia.