Tran dla dzieci – wszystko, co musisz o nim wiedzieć

Tran – kiedyś zmora przedszkolaków i uczniów, dziś triumfalnie wraca do łask. Naładowany drogocennymi składnikami, owiany kontrowersjami, często podrabiany. Jak wybrać ten najlepszy?

Tran to nic innego jak płynny tłuszcz otrzymywany z wątroby dorsza atlantyckiego lub innych dorszowatych ryb.  Podczas zakupów w aptece warto pamiętać, że określenie „tran” zastrzeżone jest tylko dla tego rodzaju tłuszczu, dlatego obecne na rynku tłuszcze pozyskiwane z wątroby rekina, wieloryba czy halibuta, tranami nazywać się nie powinny.

Dlaczego tran jest taki cenny?

Już w starożytności – głównie na terenach dzisiejszej Skandynawii – wierzono, że tran wcierany w skórę działa przeciwbólowo, przeciwzapalnie i regenerująco. W kolejnych wiekach rybacy odkryli, że zdecydowanie więcej dobroczynnych właściwości przejawia tran przyjmowany doustnie. Powszechnie zajadano się więc surowymi wątrobami ryb, licząc, że pozytywnie wpłynie to na odporność i kondycję organizmu.  Wierzenia te okazały się niebezpodstawne – w badaniach opublikowanych w 1773 roku w Londynie potwierdzono korzystny wpływ oleju z wątroby dorsza na reumatyzm. W 1920 roku odkryto natomiast czynne składniki tranu oraz ich działanie na organizm. Dziś wiemy, że te składniki oraz ich wpływ na organizm są szczególnie cenne dla dzieci. Przeciwdziałanie krzywicy, tak powszechnej w poprzednim wieku, to nie jedyna zaleta tranu.

Co tak wartościowego, z punktu widzenia rozwoju dziecka, posiada tran?

• Nienasycone kwasy tłuszczowe (omega-3 i omega-6), które są niezbędne do prawidłowego rozwoju mózgu oraz układu nerwowego, wspierają właściwy rozwój psychoruchowy i proces widzenia. Korzystnie wpływają na odporność i regenerację organizmu, dobrze działają na kondycję skóry oraz włosów. Naukowcy z Uniwersytetu w Kalifornii dowiedli, że kwasy z grupy omega-3 zmniejszają ryzyko raka piersi, jajników i jelit, a badacze z Waszyngtońskiego Centrum Genetyki, Żywienia i Zdrowia potwierdzili, że składnik ten ma wpływ na zmniejszenie liczby oraz wielkości guzów, a także ich ewentualną skłonność do przerzutów.
• Witaminę A, która odgrywa szczególnie rolę w procesie wzrostu i rozwoju.  Jest niezbędna do prawidłowego rozwoju narządu wzroku oraz ruchu, dba o kondycję skóry, włosów i paznokci, zapobiega rozwojowi infekcji, wspiera układ odpornościowy.
• Witaminę D szczególnie ważną dla prawidłowego rozwoju tkanki kostnej oraz uzębienia dziecka. Przeciwdziała krzywicy, gdyż pobudza regenerację tkanek, równocześnie spowalniając proces ich niszczenia. Działa też korzystnie na system nerwowy, serce, skórę, odporność, powoduje złagodzenie stanów zapalnych.
• Witaminę E – choć nazywaną witaminą młodości – potrzebną również do prawidłowego rozwoju dzieci. Ma działanie antyoksydacyjne, poprawia motorykę ciała, pracę mięśni, w tym mięśnia sercowego, dba o system immunologiczny, wzmacnia ścianki naczyń krwionośnych, przyspiesza gojenie ran i blizn.
• Jod, którego przyjmowanie wynika z troski o tarczycę – reguluje on bowiem wydzielanie hormonów i dzięki temu dba o samopoczucie dziecka, prawidłowe tempo uczenia się, wzrostu i rozwoju fizycznego.

Dawkowanie tranu

Tradycyjny tran podajemy dzieciom, które skończyły czwarty rok życia. Są oczywiście preparaty przeznaczone również dla młodszych dzieci – informacja taka powinna znaleźć się zarówno na opakowaniu, jak i na ulotce do niego dołączonej. Zawarte w niej powinny być też informacje o sposobie oraz częstotliwości dawkowania tranu. Zależne jest ono bowiem od stężenia i kombinacji składników aktywnych w danym preparacie.  Informacje zawarte na ulotce powinny być dla nas jedynie wskazówką.

Niewskazane jest suplementowanie tranem w okresie letnim. Tran zawiera bowiem witaminę D, która w okresie letnim, pod wpływem słońca, produkowana jest w organizmie w sporych ilościach. Połączona z tranem może prowadzić do przedawkowania. Wskazane jest natomiast przyjmowanie tranu od października do kwietnia.

Tran w postaci płynnej przechowujmy w lodówce i zużyjmy go w ciągu 6 tygodni od otwarcia.

Przeciwwskazania do stosowania tranu

Warto pamiętać, że suplementacja tranem to jedynie element zdrowego trybu życia. Nie powinna zastępować spożywania produktów bogatych w cenne składniki, takich jak nienasycone kwasy tłuszczowe, witaminy A, D oraz E. Powinna być jedynie uzupełnieniem diety.

Tran zalecany jest dzieciom, które nie przyjmują pod żadną postacią na przykład witaminy A czy D – w przeciwnym razie doprowadzić możemy do groźnego ich przedawkowania, czyli hiperwitaminozy. Witaminy w nadmiarze mogą być niebezpieczne.

Nadmiar spożywania tranu, a konkretnie zawartej w nim witaminy A, doprowadzić też może też do rozwoju osteoporozy. Naukowcy z norweskiego Uniwersytetu w Trondheim dowiedli, że zbyt duża dawka witaminy A w dłuższej perspektywie rozrzedza kostną masę.

Nie należy też przyjmować tranu podczas antybiotykoterapii. Wspomaga i wzmacnia on wówczas nie tylko osłabiony chorobą organizm, ale i atakujące go wirusy czy bakterie. Powinny uważać na niego również osoby chorujące na kamicę nerkową, hiperkalcemię czy sarkoidozę. Podobnie ostrożne powinny być osoby przyjmujące leki przeciwzakrzepowe – tran może wydłużać czas krwawienia. Tran mogą stosować kobiety w ciąży, zwłaszcza że obok witamin ma on w swoim składzie również duże ilości wartościowych nienasyconych kwasów tłuszczowych, a także kwas foliowy czy żelazo. Dawkowanie warto jednak zawsze skonsultować z lekarzem.

Tran – jak wybrać najlepszy?

Tran przez wiele pokoleń dzieci kojarzony był głównie z odpychającym rybim zapachem i przykrym obowiązkiem, jednak przeszedł długą drogę. Dziś producenci prześcigają się w sposobach na zamaskowanie nieprzyjemnego zapachu i formach jego podawania. Na aptecznych półkach znajdziemy więc tran zarówno w klasycznej płynnej postaci, jak i w formie kropelek, kapsułek czy nawet żelków. Nierzadko bywa on też wzbogacany o owocowy, przyjemniejszy od oryginału smak. Jeśli nie przekonują nas takie rozwiązania, a nasze dziecko niespecjalnie za smakiem tranu przepada lub jest za małe na alternatywne formy podania, są sposoby na jego złagodzenie – zdecydowanie lepiej smakuje tran schłodzony, wyjęty prosto z lodówki lub zagryziony kanapką.

Wybierając tran, zwracajmy jednak uwagę nie tylko na jego formę oraz smak. Zdecydowanie istotniejsze będą informacje zawarte na etykiecie. Szukajmy informacji o stężeniu kwasów EPA i DHA – im będzie ono wyższe, tym lepszej jakości będzie tran. Uważajmy też, aby pod nazwą tran nie sprzedawano nam na przykład oleju z wątroby rekina czy wieloryba, które zawierają zdecydowanie mniej cennych kwasów tłuszczowych.

Ponieważ tran produkowany jest z ryb, a w branży tej trudno dziś o transparentność, warto zadbać też o jakość kupowanego przez nas tranu. Wyznacznikiem może być m.in. cena. Jeśli posiadamy wątpliwości odnośnie pochodzenia tranu, spytajmy o nie bezpośrednio samego producenta. Coraz częściej słyszy się bowiem o sytuacjach, kiedy pod nazwą „tran norweski” sprzedawane są produkty nie tylko nieprodukowane w Norwegii, a na przykład w Peru, ale i niemające nic wspólnego z dorszem, tylko na przykład z sardelami. Warto więc pozostać czujnym przy wyborze odpowiedniego preparatu.