O kawie dla kawoszy i nie tylko

Ze względu na swoje właściwości pije się ją przede wszystkim rano, często w dużych ilościach. Bezpośredni wpływ kofeiny zaczyna się odczuwać po około pół godziny.

Już od XVI wieku, kiedy kawę sprowadzono do Europy, budziła ona wiele kontrowersji. Z jednej strony chwalono jej niezwykłe działanie, z drugiej oskarżano o wywoływanie wielu różnych schorzeń, m.in. problemów żołądkowych, zawałów serca, raka i osteoporozy.

W XVI-wiecznej Anglii podejrzewano nawet, że istnieje związek między impotencją i spożyciem nowej używki, a już w XVII wieku sprzedawano kawę tylko w aptekach. Uważano ją za doskonały lek na wiele schorzeń. Krytyka kawy nasiliła się w XIX wieku wraz z rozpowszechnieniem napoju. Coraz częściej panowało tzw. „zdenerwowanie kofeinowe", występujące po spożyciu zbyt dużej ilości kawy.

Badania przeprowadzane w XIX i XX wieku nie zdołały jasno wykazać do jakich chorób może doprowadzić picie kawy, choć nigdy też nie zaliczano jej do zdrowej żywności. Dopiero w ostatnich dekadach przeprowadzono wiarygodne doświadczenia na dostatecznie dużych grupach pacjentów.

Mimo to naukowcy wciąż nie są zgodni w kwestii wpływu kawy na zdrowie. Wynika to przede wszystkim z trudności przeprowadzenia pewnych badań. Wymagają one nie tylko dużej liczby osób, ale także właściwego ujęcia niezależnych czynników tj. zwyczaje żywieniowe, płeć, masa ciała, ogólna kondycja, choroby, czy poziom cholesterolu.

Kawowiec

Kawowiec (Coffea L.) jest rodzajem wiecznie zielonych krzewów i drzew z rodziny marzanowatych. Obejmuje ok. 40 gatunków drzew i krzewów w większości z terenu Afryki.

Drzewa te posiadają dwa rodzaje pędów. Jedne rosną pionowo w górę a od nich odrastają pędy poziome. Liście są naprzemianległe, błyszczące, pojedyncze, o całym lub pofałdowanym brzegu. Mają krótki ogonek, osiągają długość do 35 cm.

Kwiaty są koloru białego lub kremowego, rurkowate, intensywnie pachnące, pojedyncze lub zebrane w kwiatostany u nasady liści. Owocem jest czerwony pestkowiec z wyglądu przypominający jagodę. Zawiera dwa jednostronnie spłaszczone nasiona. Nasiona niektórych gatunków kawowców zawierają kofeinę.

Kawa

Kawa jest napojem sporządzanym z palonych, a następnie zmielonych lub poddanych instantyzacji ziaren kawowca, zwykle podawana na gorąco. Pochodzi z Etiopii, w Europie pojawiła się około XVI wieku. Jedna z najpopularniejszych używek na Ziemi i główne źródło kofeiny. Działa pobudzająco i orzeźwiająco, przyśpiesza przemianę materii i zwiększa sprawność myślenia.

Rocznie produkuje się około 6,7 miliona ton kawy. Picie kawy w zbyt dużych ilościach jest szkodliwe dla zdrowia. Nazwa kawy pochodzi od arabskiego kahwa. Do większości języków europejskich przeniknęła poprzez tureckie słowo kahve i utworzoną od niego włoską nazwę caffč.

W Polsce pojawiła się po bitwie pod Wiedniem w 1683 w formie tureckiej. Jej dokładna etymologia nie jest znana. Kahva oznacza po arabsku zarówno kawę jak i wino, z czego drugie znaczenie jest starsze. Często przyjmuje się, że nazwa ta wywodzi się od znanego z uprawy kawy regionu Kaffa w Etiopii. Może ona pochodzić także od słowa kohwet oznaczającego siłę.

Działanie – plusy i minusy

Spożycie kawy nie jest związane ze wzrostem ryzyka udaru mózgu i chorób serca. Nie ma związku pomiędzy umiarkowanym spożywaniem kofeiny, a ogólnym poziomem cholesterolu u człowieka. Nie udowodniono związku między spożyciem kawy a występowaniem chorób nowotworowych. Kawa może zwiększać tętno, szczególnie gdy jest rzadko pita.

Częste przyjmowanie kofeiny sprawia, że efekt ten zanika. Nie udowodniono związku między nadciśnieniem a spożyciem kawy. Kawa wypłukuje wapń z organizmu, jednak efekt ten jest na tyle niewielki, że nawet spożywanie jej w dużych ilościach nie zwiększa szansy zachorowania na osteoporozę.

Brakuje dowodów na negatywny wpływ kawy spożywanej w umiarkowanej ilości na kobiety w ciąży i płód. Nie udowodniono także związku między piciem kawy przez matkę a wcześniactwem.

Według niektórych badań kawa pita w umiarkowanych ilościach posiada pewne pozytywne, niekiedy nawet lecznicze właściwości. Polepsza pamięć krótkotrwałą i chwilowo podwyższa poziom IQ. Zmniejsza ryzyko zachorowania na marskość wątroby. Dotlenia organizm, przez co ułatwia koncentrację, a także pozytywnie wpływa na krążenie i układ trawienny. Przyśpiesza metabolizm, tym samym zwiększa tempo przemiany lipidów i pomaga zapobiegać zmęczeniu mięśni. Zmniejsza ryzyko wystąpienia u mężczyzn kamicy żółciowej.

Przyczynia się do zmniejszenia zachorowalności na nowotwory pęcherza wśród palaczy. Zmniejsza ryzyko zachorowania na chorobę Parkinsona. Nawet do 50% zmniejsza ryzyko zachorowania na cukrzycę typu II. Zmniejsza ryzyko zachorowania na nowotwór jelita i wątroby. Zwiększa efektywność środków przeciwbólowych. Jest głównym przeciwutleniaczem w diecie osób spożywających niewiele owoców i warzyw. Polepsza perystaltykę jelit.

Badania wykazują także negatywne skutki picia kawy. Wiążą się one przede wszystkim z zawartą w niej kofeiną. Zwykle dotyczą przypadków spożywania kawy w zbyt dużych ilościach. Spożycie zbyt dużej ilości kawy może wywoływać uczucie nerwowości, niepokoju i rozdrażnienia. Podobnie jak herbata wpływa na żółknięcie zębów i może prowadzić do próchnicy. Ze względu na swoje właściwości pobudzające u większości ludzi utrudnia zasypianie. Nieznacznie zmniejsza płodność zarówno u mężczyzn jak i u kobiet.

Spożycie dużej ilości kawy przez kobietę w ciąży może zwiększać prawdopodobieństwo martwego urodzenia. W związku z tym zalecane jest, by osoby w ciąży piły maksymalnie dwie filiżanki kawy dziennie. Gotowana kawa może w dużym stopniu wpływać na podniesienie poziomu cholesterolu. Kawa może zwiększać prawdopodobieństwa ataku serca u osób o wolniejszym metabolizmie w przypadku picia powyżej 4 filiżanek dziennie. Spożycie dużej ilości kawy może zwiększyć prawdopodobieństwo niektórych chorób serca.

Zalecenia

Większość naukowców zaleca spożywanie do 500 mg kofeiny dziennie, co przekłada się na około 4 filiżanki kawy. Przyjmuje się, że kawa w tej ilości nie tylko nie jest szkodliwa, ale może nawet pozytywnie wpływać na organizm człowieka. W przypadku spożycia większej dawki kofeiny występować mogą skutki negatywne. Powyżej 1000 mg kofeina staje się trująca. Dokładna granica toksyczności zależy od właściwej danej osobie odporności na ten związek chemiczny. Za minimalną dawkę śmiertelną uznaje się 3200 mg kofeiny - przyjętą w jednej dawce. Realna dawka śmiertelna (przyjmowana w formie kawy) to 10g, czyli około 80 filiżanek.

Zastosowanie w kosmetyce

Kawa znalazła szerokie zastosowanie w kosmetykach, dzięki wysokiej zawartości kofeiny oraz przyjemnemu aromatowi. Wyciągi z kawy najchętniej, stosowane są w preparatach przeznaczonych do pielęgnacji ciała, dzięki ich szerokiemu spektrum działania. Zawarta w nich kofeina usuwa z organizmu zalegające toksyny, przyspiesza odpływ limfy z tkanki tłuszczowej, poprawia krążenie krwi w naczyniach włosowatych, aktywizuje i przyspiesza lipolizę. Efektem stosowania takich kosmetyków jest poprawa obrazu skóry oraz widoczna redukcja cellulitu.

Ogromna popularność kawy w kosmetyce nie wynika tylko z obecności w niej kofeiny. Jest ona również cennym źródłem teofiliny i teobrominy, które zwiększają wydzielanie neuroprzekaźników (serotonina, adrenalina, czy norepinefryna), poprawiając koncentrację, ułatwiając procesy myślowe, wprowadzając w dobry nastrój i usuwając zmęczenie.

Zawarte w kawie związki polifenolowe neutralizują wolne rodniki, dzięki czemu w znacznym stopniu spowalniają proces fotostarzenia się skóry. Dlatego ekstrakty kawowe są chętnie wykorzystywane w preparatach do ciała rekomendowanych na lato. Przyjemny aromat i dobroczynne działanie wyciągów kawy sprawiły, że preparaty z ich zawartością stały się świetnym uzupełnieniem bardzo obecnie popularnych zabiegów SPA oraz tzw. kosmetyki sensorycznej.

Najnowsze trendy w kosmetologii promują podejście holistyczne do klienta, stawiają na dbałość zarówno o jego ciało jak i samopoczucie. Stylowo urządzone wnętrze, delikatny masaż i wszechobecny zapach kawy to doskonałe warunki do przeprowadzenia zabiegu w nurcie spa. Idealnym rozwiązaniem jest zastosowanie kawowych zabiegów w kapsule spa, która pozwoli osiągnąć maksimum relaksu i spotęgować jej zbawienne działanie.

Sauna parowa, która jest niezbędną funkcją klasycznej kapsuły w znacznym stopniu przyspiesza wchłanianie kosmetyku i potęguje zapach, który w tym przypadku ma kluczowe znaczenie. Dodatkowa funkcja masażu wibracyjnego spowoduje rozluźnienie mięśni, zlikwidowanie napięcia i złagodzenie nerwobóli. Ogromnym atutem kapsuły jest również możliwość zastosowania, coraz bardziej popularnej w kosmetyce chromoterapii (leczenie kolorem). Odpowiednio dobrana wiązka światła może spotęgować działanie kosmetyku i natężenie zapachu. Ostatnim niezbędnym elementem jest muzyka, która pozwoli zapomnieć o codziennych obowiązkach. 

Literatura źródłowa u autora.