Pierwsza pomoc przy bezsenności

Problem bezsenności dotyka głównie osoby starsze po 65 roku życia, co związane jest z procesem zwapnienia gruczołu zwanego szyszynką, odpowiedzialnego za wydzielanie hormonu snu - melatoniny. Również częściej kłopoty ze snem mają kobiety, zwłaszcza w okresie przekwitania, gdy spada poziom hormonów płciowych i pojawiają się dodatkowe dolegliwości, np. nocne uderzenia gorąca czy nadmierne pocenie.

Problemy ze snem u osób młodszych mogą występować np. u podróżujących i zmieniających strefy czasowe, u osób pracujących w systemie zmianowym czy też w przypadku zdarzeń losowych związanych ze stresem, np. śmiercią bliskiej osoby, trudnym egzaminem. Tego rodzaju bezsenność trwa jednak nie dłużej niż 1 miesiąc.

Środki ułatwiające zasypianie

W przypadku bezsenności tzw. przygodnej można skorzystać z preparatów dostępnych w aptece, zwłaszcza gdy jest ona spowodowana zdenerwowaniem czy krótkotrwałym stresem. Są to najczęściej środki pochodzenia ziołowego, które występują w różnych postaciach. Osoby starsze najczęściej wybierają herbatki lub nalewki - zaleca się wypić je ok. 1-2 godzin przed snem.

Do najpopularniejszych składników preparatów ułatwiających zasypianie należą szyszki chmielu (Humulus lupulus), liść melisy (Melissa officinalis), korzeń kozłka lekarskiego (Valeriana officinalis), ziele męczennicy (Passiflora officinalis), kwiat lawendy (Lavandula officinalis). Herbatki mogą zawierać pojedyncze zioła, np. herbata z melisy, są też dostępne w postaci mieszanek wieloskładnikowych. Dodatkowo w herbatce, oprócz środków ułatwiających zasypianie, można spotkać zioła o właściwościach rozkurczających i ułatwiających trawienie, np. rumianek czy miętę, oraz poprawiających krążenie, jak kwiatostan głogu.

Osoby młodsze, pracujące czy podróżujące, ze względu na wygodę stosowania częściej korzystają z preparatów w formie tabletek lub kapsułek. Środki te często zawierają także magnez o właściwościach antystresowych oraz witaminę B6 poprawiającą wchłanianie magnezu i wspomagającą układ nerwowy. Należy pamiętać, aby specyfiki te popijać dużą ilością wody (ok. 200 ml) i zażywać ok. ½ do 1 godziny przed snem.

Preparaty ułatwiające zasypianie występują także w formie syropów. Najczęściej wybiera się je dla dzieci ze względu na słodki smak i możliwość łatwego połknięcia.

Od niedawna w preparatach pojawiła się L-teanina pozyskiwana z liści zielonej herbaty, o właściwościach relaksujących i wspomagających sen. Jest ona dodawana do tabletek lub kapsułek.

Środki ziołowe działają krótko, nie powodują tak silnego otępienia jak środki chemiczne, a przede wszystkim nie uzależniają. Warto wiedzieć, że ziołowe środki nasenne należą do preparatów bezpiecznych, jednak mogą mieć wpływ na działanie innych leków, jakie zażywamy. Jest to szczególnie niebezpieczne, gdy pacjent stosuje chemiczne środki nasenne przepisane przez lekarza i sam, bez jego wiedzy, aplikuje sobie jednocześnie środki dostępne bez recepty.

Melatonina

U osób zmieniających strefy czasowe oraz starszych dobrze sprawdza się naturalny hormon wydzielany przez szyszynkę – melatonina. Odgrywa on ważną rolę w regulacji godzin snu i czuwania w ciągu doby. Wytwarzanie melatoniny pozostaje pod hamującym wpływem światła. Dlatego nie należy spać przy zapalonym świetle, gdyż ekspozycja organizmu w porze snu na oświetlenie powoduje znaczne zmniejszenie syntezy i uwalniania melatoniny.

W zaburzeniach rytmu dobowego snu i czuwania, związanych np. z pracą zmianową, stosuje się od 1 do 5 mg melatoniny na dobę, na godzinę przed snem. Nie powinny go jednak stosować osoby, u których występują zaburzenia czynności wątroby, depresja, zaburzenia funkcji układu odpornościowego, zaburzenia hormonalne, padaczka lub zaburzenia czynności nerek – co często zdarza się właśnie u osób starszych.

Należy także pamiętać, iż ziołowe środki działające nasenne, a także melatonina, mogą powodować uczucie senności prowadzące do spadku koncentracji w ciągu dnia, dlatego po ich spożyciu nie jest wskazane prowadzenie pojazdów mechanicznych i obsługa urządzeń mechanicznych w ruchu.

Można także spróbować metod relaksacyjnych i skorzystać z kąpieli lub masaży z dodatkiem olejków eterycznych, np. lawendowego czy melisowego. Do kąpieli dodaje się 10 kropli olejku na wannę wody i kąpiel powinna trwać 15-30 minut, natomiast do masażu 4 krople olejku eterycznego miesza się z 1 łyżką olejku bazowego, np. migdałowego czy słonecznikowego. Olejki mogą wykazywać właściwości drażniące, dlatego nie powinny ich stosować osoby z chorobami skóry oraz alergicy.

Bezsenność trwająca dłużej niż miesiąc to bezsenność przewlekła, która może być spowodowana zarówno niewłaściwą higieną snu, jak i chorobami, m.in. przerostem gruczołu krokowego u mężczyzn, astmą, chorobą tarczycy, nadciśnieniem, ale także depresją czy zaburzeniami lękowymi. Warto wówczas poszukać pomocy u specjalisty, gdyż często zastosowanie właściwego leczenia pierwotnego schorzenia pozwoli pozbyć się problemu bezsenności.