Walka z łupieżem

Przyjmuje się, że przez pewien okres życia, łupież dotyczy on 40% populacji, przy czym częściej występuje u mężczyzn niż u kobiet. Nie dotyka on praktycznie tylko niemowląt i młodszych dzieci. Największe nasilenie tej dolegliwości na ogół przypada na okres dojrzewania, a jego objawy bardzo często ustępują po przekroczeniu 50. roku życia.

Najczęściej powstawanie łupieżu przypisuje się obecności w obrębie owłosionej części głowy grzybów Malassezia furfur. Mikroorganizmy te należą do fizjologicznej mikroflory, bytującej na niej podobnie jak i niektóre inne bakterie. Dopiero pewne czynniki drażniące powodują, że przemieniają się one w układy patogenne i stanowią czynniki chorobotwórcze.

Podrażniona skóra łatwiej ulega zakażeniu drobnoustrojami, co jeszcze bardziej może nasilać zjawisko łupieżu, któremu bardzo często towarzyszy nadmierne wydzielanie łoju. Do wzrostu tego grzyba niezbędne są układy lipidowe, co wyjaśnia przyczynę nasilenia łupieżu przy wzmożonym łojotoku. U ludzi dotkniętych tym defektem jego zawartość może wzrosnąć nawet dwudziestokrotnie.

Łupież "suchy" oraz łupież "tłusty"

W praktyce wyróżniamy dwie odmiany łupieżu: tzw. zwykły oraz jego tłustą odmianę.

Łupież "suchy"

Pierwsza z nich uwidacznia się w postaci drobnych, suchych łuseczek, barwy białosrebrzystej, które odrywają się samoistnie lub pod wpływem czesania.

Defekt ten jest uporczywym, lecz stosunkowo niegroźnym schorzeniem, któremu nie  towarzyszy stan zapalny skóry. Wiele osób chce się go pozbyć głównie ze względów estetycznych.

Dokuczliwy może być natomiast kojarzony z nim łojotok zmuszający do częstego, nawet codziennego mycia głowy. Łupież suchy z czasem może przekształcić się w jego tłustą odmianę.

Łupież "tłusty"

W tej formie występuje on w postaci widocznych ognisk składających się z mocno przylegających żółtawych łusek, którym towarzyszy stan zapalny skóry oraz świąd.

Z reguły wiąże się z nim również cały szereg dodatkowych dolegliwości takich jak: zapalenie mieszków, łojotokowe zapalenie, łuszczenie się lub inne choroby skóry. Może mu towarzyszyć nadmierny łojotok.

Leczenie łupieżu

W przypadku łupieżu nieodzowna staje się pomoc dermatologa i leczenie farmakologiczne, jednak warunkiem prawidłowo przebiegającej kuracji
jest stosowanie odpowiednich środków pielęgnacyjnych.

W produktach tych szczególnie chętnie wykorzystywane są składniki charakteryzujące się aktywnością antygrzybową, które klasyfikowane są w zależności od pochodzenia w dwóch grupach: związków syntetycznych i środków naturalnych.

Związki syntetyczne w preparatach leczniczych

Najczęściej wykorzystywanym przedstawicielem pierwszego segmentu jest – ketokonazol, surowiec o szerokim spektrum właściwości, cechujący  się wysoką skutecznością przeciwłupieżową. Składnik ten reguluje aktywność gruczołów łojowych oraz ułatwia oddzielanie łusek od skóry głowy.

Główny mechanizm działania tego surowca, podobnie jak i jego analogów, między innymi klimbazolu, związany jest z hamowaniem syntezy triglicerydów ergosterolu i fosfolipidów, które są niezbędnymi składnikami w tworzeniu błony komórkowej.

Związki tego segmentu, hamując biosyntezę substancji niezbędnych do jej budowy, ograniczają rozwój drobnoustrojów wywołujących łupież. Następstwem tego działania są bowiem zmiany przepuszczalności ściany komórkowej, prowadzące do ich obumarcia.

Kolejnym, dobrze znanym środkiem przeciwłupieżowym jest pirytionian cynku, często zapisywany w postaci skrótów: ZPT, ZnPT, lub ZnPTO. Mechanizm działania tego związku, w odróżnieniu od pochodnych imidazolu, związany jest z blokowaniem transportu jonów przez błonę komórkową mikroorganizmu, która powoduje jej depolaryzację i w konsekwencji prowadzi do śmierci komórki.

Ważnym surowcem niszczącym różne formy mikroorganizmów oraz zmniejszającym wydzielanie łoju jest także piroctone olamine, który osiadając na skórze, rozpuszcza się w łoju i tworzy tzw. centra aktywne cechujące się działaniem przeciwdrobnoustrojowym, przeciwłojotokowym, przeciwzapalnym.

Obiecującymi składnikami o dużej efektywności przeciwgrzybiczej mogą być związki należące do pochodnych hydropirydonu. Jednym z przedstawicieli tej grupy, jest rilopiroks charakteryzujący się wysoką aktywnością przeciwgrzybową, praktycznie w stosunku do wszystkich klinicznie wyizolowanych grzybów P. ovale.

Do surowców przeciwłupieżowych stosowanych od dawna zaliczane są także: kwas salicylowy, rezorcyna. Nowszymi surowcami są: triklosan, disiarczek selenu, siarczek kadmu, hydroksychinolina, kompleksy jodowe z poliwinylopirolidonem, pochodne kwasu undecylenowego, a także aminy czwartorzędowe. Bardzo skutecznym składnikiem receptur szamponów przciwłupieżowych okazał się mocznik, związek charakteryzujący się łagodnym działaniem nawilżającym i keratolitycznym.

Środki naturalne w preparatach leczniczych

Oprócz związków syntetycznych w walce z łupieżem wykorzystywane są także substancje pochodzenia naturalnego.

• biosiarka

Ważny składnik tego typu preparatów, szczególnie polecany w przypadku  włosów z objawami łojotoku, stanowi biosiarka. Surowiec ten na powierzchni skóry przekształca się między innymi do siarczków i wielosiarczków, które rozpuszczają keratynę, usuwają zrogowacenie naskórka oraz niszczą bakterie, grzyby, pasożyty skórne.

Siarka nie tylko zmiękcza zrogowaciałe warstwy naskórka, ale także normalizuje pracę gruczołów łojowych. Jej efektywność w dużej mierze uzależniona jest jednak od stopnia rozdrobnienia. Zalecana wielkość cząsteczek w preparatach nie powinna przekraczać 20 ľm. Regularnie stosowane wyroby na jej bazie eliminują łupież oraz przeciwdziałają nadmiernemu przetłuszczaniu się włosów.

• dziegieć

Tradycyjnymi środkami powodującymi keratolizę są także dziegcie. Oprócz wymienionego już efektu wykazują one także działanie wysuszające, przeciwświądowe, przeciwłojotokowe.

Czasami jednak mogą one powodować alergie. Dyskomfortem podczas stosowania tego typu preparatów jest także charakterystyczny niezbyt przyjemny zapach, który jednak po zastosowaniu szamponu i dokładnym spłukaniu staje się praktycznie niewyczuwalny.

• taniny i terpeny

Szerokie zastosowanie w wyrobach do walki z łupieżem, szczególnie w jego łagodnej postaci, ale polecanych także jako kontynuacja leczenia, znajdują ekstrakty roślinne zawierające pośród składników związki o działaniu przeciwgrzybowym. Do głównych grup komponentów odpowiadających za tę aktywność należą: taniny i terpeny.

Znane jako skuteczne środki przeciwłupieżowe są wyciągi z czarnej rzepy, rukwii, pączków topoli, nasturcji.

W recepturach preparatów tego segmentu wykorzystuje się także ekstrakty z: kwiatów arniki górskiej, liści bluszczu, pokrzywy zwyczajnej, brzozy brodawkowatej, ziela bylicy boże drzewko, liści i ziela szałwii, jemioły pospolitej,  ziela i kwiatów krwawnika pospolitego, korzenia łopianu większego, kłącza tataraku zwyczajnego.

Można również w nich spotkać surowce na bazie gryki i jałowca. Stosowane, najczęściej w szamponach, w stężeniach od 5 do 20% działają przeciwłupieżowo, zmniejszają wydzielanie łoju, zapobiegają wypadaniu włosów.

• olejki eteryczne

Efektywnymi surowcami w przypadku leczenia łupieżu są także olejki eteryczne. W tego typu układach wykorzystuje się głównie ich własności przeciwmikrobowe.  I tak w przypadku łupieżu suchego polecane są olejki geraniowy, sandałowy, lawendowy, rozmarynowy.

Natomiast walkę z łupieżem tłustym, łojotoku skutecznie mogą wspomagać olejek rozmarynowy, cytrynowy, lawendowy. Skuteczny w obu przypadkach jest olejek drzewa herbacianego.

Najlepszym nośnikiem surowców o działaniu przeciwłupieżowym są szampony i to właśnie ta grupa kosmetyków stanowi największy segment produktów specjalistycznych do pielęgnacji włosów.