Czarna rzepa — na wątrobę i wzmocnienie włosów

Preparaty na bazie czarnej rzepy mają szerokie zastosowanie z uwagi na bogactwo składników aktywnych, które skuteczne są zarówno w zmniejszaniu dolegliwości, jak i w zapobieganiu ich wystąpieniu. Czarna rzepa jest stosowana w leczeniu chorób wątroby i układu oddechowego, a także w celu zmniejszenia ryzyka wystąpienia chorób sercowo-naczyniowych i w celu eliminacji mikroorganizmów chorobotwórczych. Czarną rzepę warto stosować w okresie zwiększonej zachorowalności i zmniejszonej odporności organizmu. Surowiec wspiera procesy trawienne organizmu, zmniejszając objawy, takie jak wzdęcia czy zaparcia. Często wykorzystywany jest do łagodzenia bólów reumatycznych. Oprócz tego jest składnikiem kosmetyków do pielęgnacji włosów i skóry trądzikowej. W kuchni czarna rzepa jest spotykana jako dodatek do mięs i surówek. Czarna rzepa była znana już w starożytnym Egipcie – zwiększała wytrzymałość fizyczną osób zajmujących się budowaniem piramid.

Czarna rzepa, inaczej rzodkiew czarna (łac. Raphanus sativus), to roślina z rodziny kapustowatych (Brassicaceae), która pochodzi z Europy i Azji. Preferuje klimat umiarkowany, nasłonecznione miejsca oraz gliniastą, wilgotną glebę. Jest zaliczana do roślin dwuletnich. Osiąga 30-90 cm wysokości. W pierwszym roku pojawia się duży, bulwiasty korzeń, w którym gromadzone są substancje zapasowe. Kształt korzenia jest najczęściej kulisty, rzadziej owalny. Z zewnątrz korzeń rośliny jest czarny, natomiast wewnętrzny miąższ jest biały, soczysty, o ostrym smaku i zapachu. Łodyga o długości 40-100 cm jest wyprostowana. Czarna rzepa wytwarza szorstko owłosione, lirowate, pierzastodzielne liście. Tworzą one bardzo gęstą rozetę, są lekko owłosione i mogą dorastać do 30-60 cm. Na późniejszym etapie rozwoju pojawia się łodyga z fioletowymi lub białymi kwiatami o czterech płatkach. Owoc stanowi wydłużona łuszczyna.

Wśród związków alkaloidowych i azotowych zidentyfikowano m.in. pirolidynę, fenetyloaminę, N-metylofenetyloaminę, 1,2'-pirolidynion-3-il-3-kwas-karboksylo-1,2,3,4-tetrahydro-β-karbolinę i synapinę. Do związków kumarynowych zalicza się hydroksykumaryny, eskuletinę i skopoletynę. Główne kwasy tłuszczowe w korzeniach czarnej rzepy to kwas szczawiowy, jabłkowy, malonowy i erytrobowy. Czarna rzepa jest bogata w witaminy (B1, B2, B3, B5, B6, B9 i C) i minerały (wapń, żelazo, magnez, mangan, cynk, potas i fosfor). Roślina zawiera glukozynolany, z których w wyniku hydrolizy enzymatycznej powstają izotiocyjaniany, które indukują apoptozę w ludzkich komórkach nowotworowych. Badania wykazały, że substancje aktywne czarnej rzepy stymulują ruchliwość jelita cienkiego poprzez aktywację receptorów acetylocholinergicznych. Surowiec posiada właściwości przeciwdrobnoustrojowe (obecność fitonycydów). Peptydy bogate w cysteinę zapewniają aktywność przeciwgrzybiczą. Czarna rzepa stymuluje wydzielanie żółci, działa przeciwzapalnie i regeneruje błonę komórek wątroby. Czarna rzepa obniża poziom cholesterolu i zmniejsza kamienie żółciowe. Wzmacnia system detoksykacji wątroby. Analizy wykazały obecność hepatoprotekcyjnych związków, takich jak związki siarkowe, fenole i terpenoidy. Ostatnie badania potwierdzają właściwości hipoglikemizujące wodnych ekstraktów czarnej rzepy dzięki obecności insulinopodobnych polifenoli lub związków hamujących glukozę. Ekstrakty nasilają syntezę adiponektyny, która zaangażowana jest w regulację metabolizmu glukozy i lipidów. Czarna rzepa zwiększa wrażliwość na insulinę i wspomaga redukcję masy ciała. Fitosterole i glikozydy działają moczopędnie, odkażająco i wzmacniająco na naczynia krwionośne. Substancje czynne zwiększają odporność organizmu i ułatwiają odkrztuszanie. Ponadto branża kosmetyczna wykorzystuje zdolność czarnej rzepy do stymulowania wzrostu włosów i regulowania produkcji sebum przez gruczoły łojowe.

Na rynku dostępne są gotowe soki i nalewki z czarnej rzepy, ale przetwory te można przygotować również samemu w warunkach domowych. Aby uzyskać sok, należy zetrzeć czarną rzepę na tarce i powstały płyn odcisnąć przez gazę. Zalecane jest spożywanie soku w ilości 2-3 łyżki od 2 do 3 razy dziennie. Innym sposobem spożycia jest połączenie szklanki soku z korzenia rzodkwi czarnej ze szklanką płynnego miodu. Przygotowany napój zaleca się pić 3 razy dziennie po pół szklanki. Spożywany pomiędzy posiłkami wywiera korzystne działanie zapobiegawcze i lecznicze w chorobach wątroby. Sok można również wykorzystać zewnętrznie do przemywania skóry trądzikowej lub do nacierania obolałych miejsc. Nalewkę sporządza się poprzez starcie czarnej rzepy na tarce i zalanie miąższu alkoholem 70% w proporcji 1:5. Nalewka jest gotowa do spożycia po upływie 2 tygodni po uprzednim odcedzeniu. Stosowanie preparatów z czarnej rzepy jest przeciwwskazane u osób z chorobą wrzodową żołądka, zgagą lub nasilonymi biegunkami.

Obecność enzymu myrozinazy w czarnej rzepie powoduje rozkład glukozynolanów do substancji antyodżywczych. Enzymatyczny rozkład następuje podczas żucia pokarmu, ale także podczas obróbki kulinarnej i technologicznej warzywa. Powstałe związki mogą wpływać na metabolizm jodu, obniżając jego stężenie w organizmie i prowadząc do zaburzenia syntezy hormonów tarczycy. Skutkuje to ostatecznie tworzeniem się wola.

Przyjmowanie zbyt dużych ilości czarnej rzepy może prowadzić do nadkwaśności żołądka. W przypadku przedawkowania może wystąpić ostra niewydolność serca i nerek.