Badanie poziomu serotoniny – normy, cena, interpretacja wyników

Serotonina stanowi jeden z najbardziej znanych neurotransmiterów modulujących aktywność komórek nerwowych oraz szeroką gamę procesów neuropsychologicznych. Jako że większość puli serotoniny w organizmie zlokalizowana jest poza układem nerwowym, substancja ta ma również wpływ m.in. na funkcjonowanie układu sercowo-naczyniowego, pokarmowego i moczowo-płciowego. Może także regulować proces krzepnięcia i agregację płytek krwi. Oznaczenie poziomu serotoniny wykonywane jest m.in. w diagnostyce rakowiaków, czyli nowotworów wywodzących się z komórek neuroendokrynnych.

1. Czym jest serotonina? Za co odpowiada w organizmie?
2. Wskazania do wykonania badania poziomu serotoniny
3. Jakie są objawy zbyt wysokiego poziomu serotoniny we krwi?
4. Jakie są objawy zbyt niskiego poziomu serotoniny we krwi?
5. Badanie poziomu serotoniny – jak się przygotować?
6. Normy poziomu serotoniny we krwi
7. Badania poziomu serotoniny – cena, refundacja, skierowanie

Czym jest serotonina? Za co odpowiada w organizmie?

Serotonina to substancja należąca do grupy amin biogennych i stanowiąca pochodną metabolizmu tryptofanu, który jest dostarczany do organizmu wraz z pożywieniem. Większość puli serotoniny (ok. 90-95%) zlokalizowana jest w komórkach układu pokarmowego – głównie w komórkach enterochromafinowych jelita, żołądka i dwunastnicy. Pozostała część znajduje się w ziarnistościach płytek krwi oraz w komórkach ośrodkowego i obwodowego układu nerwowego. Metabolizm serotoniny zachodzi w wątrobie, a jednym z produktów jej rozkładu jest wydalany z moczem kwas 5-hydroksyindolooctowy (5-HIAA). Serotonina jest neurotransmiterem i hormonem tkankowym, a jej funkcje są bardzo złożone, ponieważ wpływa ona m.in. na działanie układu krzepnięcia, krążenia, nerwowego, wydzielania wewnętrznego, moczowo-płciowego, a nawet reguluje pracę narządu wzroku.

Jako ważny neuroprzekaźnik serotonina odpowiada także za regulację temperatury organizmu, za apetyt, cykle snu i czuwania, zachowania seksualne, pamięć, stany emocjonalne i koncentrację. Reguluje także czucie głębokie i odczuwanie bólu, napięcie motoryczne mięśni oraz – co niezmiernie istotne – odgrywa wielką rolę w chorobach o podłożu psychicznym, w tym głównie w przebiegu depresji, manii i zaburzeń nastroju, oraz w chorobach układu nerwowego, tj. w padaczce czy migrenie. Jako hormon tkankowy serotonina odpowiada m.in. za procesy wydzielania i metabolizmu, za utrzymanie odpowiedniej gęstości kości, lipolizę i glukoneogenezę. Jako substancja stymulująca agregację płytek krwi serotonina bierze także udział w procesie krzepnięcia krwi, a dodatkowo uczestniczy w regulacji ciśnienia krwi i rytmu serca. Serotonina reguluje także czynność układu pokarmowego, w tym ośrodek wymiotny, ruchy jelit czy odczuwanie głodu i sytości.

Wskazania do wykonania badania poziomu serotoniny

Mimo że serotonina kojarzy się głównie z dobrostanem psychicznym pacjentów, to nie choroby o podłożu depresyjno-lękowym czy psychicznym stanowią główne wskazanie do oznaczenia poziomu tego hormonu. Najczęstszym wskazaniem do oznaczenia poziomu serotoniny są występujące u pacjenta objawy rakowiaka, czyli hormonalnie czynnego nowotworu wywodzącego się z komórek neuroendokrynnych. W związku z faktem, że aż 99% serotoniny w organizmie pacjentów stanowi zasób komórkowy, oznaczenie poziomu serotoniny zlecane jest zwykle wraz z oznaczeniem poziomu jej metabolitu, czyli kwasu 5-hydroksyindolooctowego (5-HIAA) w dobowej zbiórce moczu.

Jakie są objawy zbyt wysokiego poziomu serotoniny we krwi?

Podwyższony ponad normę poziom serotoniny może wystąpić u pacjenta w zasadzie w dwóch sytuacjach, tj. w przebiegu tzw. zespołu serotoninowego, który wynika z przedawkowania leków z grupy SSRI lub IMAO, podwyższających poziom serotoniny w organizmie, lub z przyjmowania niektórych narkotyków (np. kokainy, amfetaminy, ecstasy), oraz w sytuacji, gdy u pacjenta występuje rakowiak – nowotwór neuroendokrynny, wytwarzający serotoninę w nadmiarze.

Niekiedy wzrost poziomu serotoniny ponad przyjętą normę obserwuje się także u pacjentów z niedrożnością jelit, zawałem serca i mukowiscydozą. W niektórych przypadkach na podwyższenie poziomu serotoniny może także wpływać specyficzna dieta, na której przebywa pacjent (tj. bogata w tryptofan zawarty w owocach południowych, orzechach i nasionach, kakao i śliwkach). W ponad 80% rakowiaki lokalizują się w narządach przewodu pokarmowego, w trzustce, oskrzelach i płucach. Część tego typu guzów wytwarza tak duże ilości serotoniny, że mogą one prowadzić do objawów tzw. zespołu rakowiaka, który skutkuje m.in. biegunkami, tachykardią, bólami brzucha, przekrwieniem skóry twarzy, wzmożoną potliwością czy napadowymi skurczami oskrzeli.

Podobne objawy jak w zespole rakowiaka i zespole serotoninowym towarzyszą w zasadzie wszystkim innym stanom klinicznym przebiegającym z podwyższonym poziomem serotoniny. U pacjentów występują zatem bóle i zawroty głowy, nudności, wymioty, biegunki, dreszcze, wzrost temperatury ciała i ciśnienia krwi, zaburzenia snu i koncentracji, stany lękowe, nadmierna potliwość i pobudzenie psychoruchowe.

Jakie są objawy zbyt niskiego poziomu serotoniny we krwi?

Najczęstsze przyczyny niedoboru serotoniny w organizmie to:

• zła dieta,
• brak odpowiedniej aktywności fizycznej i wystarczającej ilości snu,
• zakłócenie szlaku syntezy serotoniny,
• zażywanie niektórych leków (np. litu, metylodopy, rezerpiny),
• spożywanie nadmiernej ilości alkoholu.

Objawami zbyt niskiego poziomu serotoniny są przede wszystkim stany depresyjne i lękowe, obniżenie nastroju, bezsenność, spadek libido, przewlekłe zmęczenie, zaburzenia koncentracji i pamięci, zaburzenia obsesyjno-kompulsywne lub napady agresji. U pacjentów z niedoborem serotoniny obserwuje się nadmierne odkładanie tkanki tłuszczowej wskutek wzmożonego apetytu na węglowodany proste i napadowe spożywanie nadmiernej ilości słodyczy.

Badanie poziomu serotoniny – jak się przygotować?

W uzasadnionych przypadkach lekarz kierujący na badanie może zalecić niewielką zmianę diety bądź odstawienie niektórych przyjmowanych przez pacjenta leków, takich jak np. metylodopa, lit, rezerpina czy morfina. Nigdy nie należy jednak robić tego na własną rękę.

Normy poziomu serotoniny we krwi

Najwyższy poziom serotoniny występuje u noworodków i niemowląt, potem spada w okresie dojrzewania i ponownie wzrasta w wieku dorosłym. Poziom serotoniny u mężczyzn jest o ok. 20-30% niższy niż u kobiet. Normy poziomu serotoniny różnią się w zależności od metody wykorzystywanej przez laboratorium, jednak zwykle plasują się w zakresie pomiędzy 50 a 280 ng/mL.

Badania poziomu serotoniny – cena, refundacja, skierowanie

Jeśli pacjent chce wykonać badanie poziomu serotoniny we krwi odpłatnie, musi liczyć się z kosztami rzędu ok. 80-110 zł, ponieważ ceny różnią się w zależności od lokalizacji laboratorium i wykorzystywanej metody badawczej. Czas oczekiwania na wyniki badania wynosi do 10 dni roboczych.