Zespół Marfana – co to jest? Czym się charakteryzuje?

1. Zespół Marfana – co to jest?
2. Zespół Marfana – objawy
3. Zespół Marfana – dziedziczenie choroby
4. Zespół Marfana – diagnostyka
5. Zespół Marfana – leczenie

Zespół Marfana – co to jest?

Zespół Marfana to rzadka choroba genetyczna dziedziczona autosomalnie dominująco, która związana jest z mutacją w genie fibryliny-1 (FBN1). W wyniku mutacji dochodzi do powstawania nieprawidłowego białka – fibryliny, które jest głównym budulcem włókien tkanki łącznej. Tkanka łączna znajduje się w wielu miejscach w organizmie, stąd też objawy choroby mogą pochodzić z różnych układów, np. sercowo-naczyniowego, mięśniowo-szkieletowego czy narządu wzroku.

Zespół Marfana – objawy

Objawy są uwarunkowane uszkodzeniem włókien sprężystych, które są wszechobecne w organizmie. Z tego powodu manifestacja kliniczna choroby może różnić się osobniczo, a symptomy pochodzą z różnych narządów. U osób chorych najczęściej występuje charakterystyczna nieproporcjonalna budowa ciała. Chorzy mają wysoki wzrost, szczupłą budowę ciała, a przede wszystkim wydłużone kończyny oraz palce u rąk i stóp. Rozpiętość ramion jest większa od wysokości ciała, a kończyny są dłuższe od tułowia. Występują też liczne objawy ze strony układu kostno-stawowego, takie jak nadmierna mobilność stawowa, płaskostopie, bóle stawów i szybko rozwijająca się choroba zwyrodnieniowa stawów. Ze względu na szybkie tempo wzrostu organizmu często występuje także skolioza, nadmierna lordoza czy kręgozmyk kręgosłupa.

Choroba prowadzi też do znacznego upośledzenia narządu wzroku. Objawami choroby są zwichnięcia soczewki, znaczna krótkowzroczność, astygmatyzm, odklejenie siatkówki czy zaburzenie kąta tęczówkowo-rogówkowego.

Zespół Marfana – dziedziczenie choroby

Mutację genu FBN1, która wywołuje chorobę, dziedziczy się autosomalnie dominująco z pełną penetracją i różnorodną ekspresją. Oznacza to, że objawy wystąpią u każdego osobnika z mutacją w tym genie, jednak ich nasilenie i ekspresja jest zmienna osobniczo, czyli może różnić się pomiędzy chorymi. Do tego każde dziecko, u którego u jednego z rodziców stwierdzono zespół Marfana, niestety odziedziczy po rodzicach wadliwy gen oraz chorobę. Odkryto i opisano ponad 200 mutacji genu FBN1, dlatego obraz kliniczny choroby może być różny u każdego pacjenta. Nie wszyscy wykazują te same objawy, a nasilenie symptomów również może być inne. Objawy rozwijają się stopniowo, często są niespecyficzne, dlatego diagnostyka tej choroby jest utrudniona.

Zespół Marfana – diagnostyka

Najłatwiej jest zdiagnozować zespół Marfana u niemowlaków. Są one bardzo szczupłe, mają większą długość ciała niż standardowa dla ich wieku, wydłużone kończyny i palce oraz nieprawidłowe napięcie mięśniowe. Na twarzy oczy są osadzone nisko i głęboko. Bardzo często u noworodków słyszalny jest szmer serca związany z niedomykalnością zastawki mitralnej lub aortalnej. Dodatkowo mogą się również pojawić problemy z oddychaniem. Zespół Marfana u dzieci objawia się charakterystycznym wysokim wzrostem, któremu towarzyszą trudności w siadaniu i szybkim bieganiu. U dzieci w zespole Marfana twarz ma charakterystyczny wygląd – jest pociągła, szczęka jest bardzo wąska, a mięśnie mimiczne twarzy wiotkie.

W przypadku podejrzenia choroby należy niezwłocznie zgłosić się do genetyka w celu wykonania diagnostyki genetycznej w kierunku tego zespołu oraz potwierdzenia występowania mutacji w genie FBN1. Najbardziej wiarygodne jest badanie całoeksomowe WES, polegające na sekwencjonowaniu wszystkich sekwencji kodujących genów w ludzkim genomie. Test WES pozwala na wykrycie lub wykluczenie zespołu Marfana, jednak jest to bardzo kosztowne badanie, co często może być problematyczne dla pacjentów. Cena takiego badania waha się pomiędzy 8 a 9 tysiącami złotych.

Zespół Marfana – leczenie

Choroby Marfana nie można całkowicie wyleczyć, ale można zredukować jej objawy, aby zapewnić chorym lepszą jakość i długość życia. Leczenie farmakologiczne ma na celu złagodzenie przebiegu oraz objawów schorzenia. W celu zapewnienia prawidłowej pracy serca oraz układu krążenia choremu przepisuje się leczenie farmakologiczne – m.in. leki beta-adrenolityczne. W przypadku obecności tętniaka aorty należy rozważyć zabieg kardiochirurgiczny polegający na założeniu stentu do aorty. Należy pamiętać, że pęknięcie tętniaka aorty czy rozwarstwienie aorty to stany bezpośredniego zagrożenia życia, które cechują się dużą śmiertelnością.

W przypadku występowania powikłań ze strony układu kostno-stawowego dużą rolę w złagodzeniu objawów odgrywa rehabilitacja ruchowa. Ćwiczenia rehabilitacyjne pozwalają na utrzymanie w dobrym stanie układu kostno-stawowego i mięśniowego. Ze względu na to, że jest to choroba postępująca, szczególnie ważną rolę odgrywają systematyczne badania kontrolne układu sercowo-naczyniowego, kostno-stawowego i narządu wzroku. Coroczne, obligatoryjne wizyty u kardiologa, ortopedy i okulisty pozwolą chorym na dożycie do wieku 55-65 lat, bo tyle średnio wynosi długość życia dla pacjentów z zespołem Marfana.