Jak odchudzić dziecko? Porady dietetyka, jak pomóc otyłemu dziecku osiągnąć prawidłową wagę

Otyłość jest nieprawidłowym i nadmiernym nagromadzeniem tkanki tłuszczowej w organizmie, które prowadzi do pogorszenia stanu zdrowia. Nadwaga i otyłość u dzieci to poważny problem zdrowotny współczesnego świata, który wiąże się z wieloma negatywnymi skutkami dla zdrowia psychicznego i fizycznego. W ciągu ostatnich 40 lat występowanie otyłości wśród dzieci wzrosło dziesięciokrotnie. Jak pomóc dziecku schudnąć?

1. Problem nadwagi i otyłości u dzieci
2. Kiedy wprowadzić dietę odchudzającą u dziecka?
3. Jaka powinna być dieta odchudzająca dla dziecka?
4. Kształtowanie zdrowych nawyków żywieniowych u dziecka
5. Rola aktywności fizycznej w odchudzaniu dziecka
6. Jak odchudzić dziecko – najczęściej zadawane pytania
7. Zdrowe odchudzanie dzieci – podsumowanie

Problem nadwagi i otyłości u dzieci

Problem nadwagi i otyłości u dzieci wyraźnie pogłębił się na przestrzeni ostatnich lat zarówno w Polsce, jak i w innych krajach Europy. Według danych Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) obecnie w Polsce co trzecie dziecko w wieku wczesnoszkolnym (33%) zmaga się z nadmierną masą ciała. Blisko połowę 8-latków z nadmierną masą ciała stanowią dzieci z otyłością (15%), przy czym jest ona znacznie częściej diagnozowana wśród chłopców (19%) niż wśród dziewcząt (11%).

Najświeższe rezultaty międzynarodowego projektu monitorowania otyłości dzieci (COSI), prowadzonego z inicjatywy WHO od 2007 roku, pokazują, że polskie 8-latki znajdują się w pierwszej dziesiątce dzieci o najwyższym odsetku występowania nadwagi i otyłości wśród badanych z 37 analizowanych krajów europejskich. Porównywalne wyniki przyniosło krajowe badanie DINO–PL (Diagnoza–Interwencja–Nadciśnienie–Otyłość), realizowane przez Instytut Matki i Dziecka w latach 2022 i 2023. Zauważono w nim jednak, że odsetek dzieci z nadwagą i otyłością wzrastał wraz z wiekiem (27,6% wśród 7-latków, 32,5% wśród 8-latków i 34,8% wśród 9-latków), a we wszystkich grupach wiekowych nadmierna masa ciała częściej dotyczyła chłopców niż dziewcząt. Ponadto u 23,5% 7-latków, 26,1% 8-latków i 29,2% 9-latków z nadwagą i otyłością stwierdzono zwiększony obwód talii wskazujący na nadmierne nagromadzenie się tkanki tłuszczowej w centralnej części ciała – lokalizacja otłuszczenia w tym miejscu jest szczególnie niekorzystna dla zdrowia.

Kiedy wprowadzić dietę odchudzającą u dziecka?

Dietę odchudzającą u dziecka opartą na zasadach prawidłowego żywienia należy wdrożyć w momencie, gdy zostanie stwierdzona nadwaga (BMI na poziomie 90–97 percentyla). Dieta ma na celu zapobieganie dalszemu przyrostowi masy ciała i rozwojowi zaburzeń metabolicznych. Ponadto dietę odchudzającą wprowadza się u dzieci cierpiących na choroby, które niosą za sobą ryzyko wystąpienia wtórnej otyłości, zwłaszcza jeśli wymagają długotrwałego leczenia np. glikokortykosteroidami, lekami przeciwpsychotycznymi czy przeciwpadaczkowymi (walproinianem sodu).

Oprócz wprowadzenia zdrowej i prawidłowo zbilansowanej diety odchudzającej dzieci z nadwagą i otyłością powinny każdego dnia spędzać aktywnie minimum jedną godzinę (uprawianie ulubionych sportów, gry i zabawy na świeżym powietrzu).

Jaka powinna być dieta odchudzająca dla dziecka?

Dieta odchudzająca u dzieci powinna być prawidłowo zbilansowana pod względem zawartości energii oraz składników odżywczych niezbędnych do prawidłowego wzrostu i rozwoju młodego organizmu. Powinna opierać się na ogólnie przyjętych zasadach zdrowego żywienia ze szczególnym uwzględnieniem niskoprzetworzonych produktów o wysokiej wartości odżywczej. Co najmniej 80% diety odchudzającej u dzieci powinny stanowić produkty zdrowe i niskoprzetworzone, do których zalicza się m.in.: warzywa i owoce, pełnoziarniste produkty zbożowe, komosę ryżową (quinoa), nasiona roślin strączkowych, niesłodzone mleko i produkty mleczne, chude gatunki mięs, ryby i owoce morza, całe jaja, niesolone orzechy, nasiona, pestki, gorzkie kakao, gorzką czekoladę, oliwę z oliwek z pierwszego tłoczenia oraz naturalne zioła i przyprawy.

Dieta odchudzająca dla dzieci powinna uwzględniać 4–5 sycących i odżywczych posiłków spożywanych co 3–4 godziny, bez podjadania pomiędzy nimi. Warzywa i owoce (zwłaszcza surowe) powinny znajdować się w każdym posiłku, podobnie jak pełnoziarniste produkty zbożowe (grube kasze, makarony razowe, płatki owsiane górskie, pieczywo żytnie, ryż brązowy itp.) oraz żywność stanowiąca źródło białka (np. jogurt naturalny skyr, ser twarogowy chudy, serek wiejski lekki, ryby, chude mięso drobiowe, soczewica, fasola, ciecierzyca). Orzechy, nasiona i pestki dyni bez soli, karmelu oraz polewy czekoladowej powinny być spożywane każdego dnia w ilości 30 g (1 średnia garść), natomiast oliwa z oliwek z pierwszego tłoczenia w ilości 10–20 g (1–2 łyżki). Słodkie napoje gazowane i niegazowane należy koniecznie zastąpić wodą lub herbatą owocową bez dodatku cukru.

Kształtowanie zdrowych nawyków żywieniowych u dziecka

Rola rodziców w procesie kształtowania zdrowych nawyków żywieniowych u dziecka jest niezwykle istotna. W celu wypracowania zdrowych nawyków żywieniowych u dziecka niezbędne jest, by rodzice sami dawali dobry przykład, czyli zdrowo się odżywiali i dbali o aktywność fizyczną przez całe życie. Dzieci powielają zachowania rodziców, dlatego zmianę nawyków żywieniowych należy zacząć od siebie, aby stać się dla dziecka wzorem do naśladowania. Kształtowanie zdrowych nawyków żywieniowych u dziecka to proces długotrwały, wymagający cierpliwości, wytrwałości, samodyscypliny i konsekwencji w działaniu.

Bardzo ważną rolę na każdym etapie zmiany odgrywa wspólne przygotowywanie posiłków oraz spożywanie ich w spokojnej i przyjaznej atmosferze. Takie działania mają pozytywny wpływ nie tylko na kształtowanie zdrowych nawyków żywieniowych u dziecka, ale również na umacnianie więzi rodzinnych.

Rola aktywności fizycznej w odchudzaniu dziecka

Siedzący tryb życia, brak aktywności fizycznej oraz nadmierne spożywanie przetworzonej i wysokokalorycznej żywności należą do głównych przyczyn nadwagi i otyłości u dzieci. Regularna aktywność fizyczna u dzieci jest jednym z najważniejszych elementów zarówno profilaktyki, jak i leczenia otyłości. Codzienny wysiłek fizyczny nie tylko przynosi liczne korzyści zdrowotne, ale także powoduje zwiększenie wydatku energetycznego, dlatego jest tak istotny dla utrzymania prawidłowej masy ciała u dzieci przez cały okres intensywnego wzrostu i rozwoju młodego organizmu. Odchudzanie dziecka z nadwagą lub otyłością polega przede wszystkim na ograniczeniu kumulowania nadmiaru energii dostarczanej z pożywieniem (zwłaszcza wysokokalorycznym) poprzez zmianę stylu życia. Jedną z takich korzystnych zmian wspierających odchudzanie u dziecka jest regularne uprawianie aktywności fizycznej.

Wyniki przeprowadzonych badań jednoznacznie wskazują, że samo rodzinne podejmowanie aktywności fizycznej lub rodzinna aktywność sportowa połączona ze stosowaniem zdrowej i zrównoważonej diety przyczyniają się do zmniejszenia masy ciała u dzieci z nadwagą lub otyłością. Regularna aktywność fizyczna, prawidłowo ułożona dieta oraz wsparcie ze strony rodziców mogą pomóc dziecku schudnąć i poprawić jego stan zdrowia, a także zmniejszyć ryzyko wystąpienia chorób dietozależnych. Warto podkreślić, że każda aktywność fizyczna jest lepsza niż jej całkowity brak.

Jak odchudzić dziecko – najczęściej zadawane pytania

Ile czasu zajmuje dziecku schudnięcie?

Odchudzanie otyłego dziecka powinno odbywać się w sposób bezpieczny i zdrowy – należy skupić się głównie na zmianie dotychczasowych nawyków żywieniowych i stopniowym zwiększaniu aktywności fizycznej oraz ograniczaniu czasu spędzanego biernie przed telewizorem i komputerem. Dobre tempo chudnięcia w przypadku otyłego dziecka to 0,5 kg na tydzień, czyli 2 kg miesięcznie. Schudnięcie zajmuje dziecku zwykle od kilku tygodni do nawet kilku miesięcy, jeżeli otyłość jest zaawansowana.

Jakie badania należy wykonać, gdy dziecko tyje?

Gdy dziecko tyje, zaleca się wykonanie określonych badań diagnostycznych, które mogą pomóc zidentyfikować potencjalne przyczyny nadwagi lub otyłości i ocenić ogólny stan zdrowia dziecka. Podstawowe badania obejmują pomiar wzrostu, masy ciała i obwodu talii, obliczenie wskaźnika BMI oraz ocenę parametrów na siatkach centylowych. Ponadto lekarze najczęściej zlecają również badania laboratoryjne, takie jak morfologia krwi, stężenie glukozy i insuliny na czczo, lipidogram (cholesterol całkowity, LDL, nie-HDL, HDL, trójglicerydy) oraz badania tarczycy (TSH, FT4).

Czym grozi nadwaga u dziecka?

Nadwaga u dziecka w wieku rozwojowym grozi zwiększonym ryzykiem wystąpienia chorób sercowo-naczyniowych (w tym nadciśnienia tętniczego, zaburzeń lipidowych) i nowotworowych, insulinooporności, cukrzycy typu 2, stłuszczeniowej choroby wątroby związanej z zaburzeniami metabolicznymi (MAFLD), kamicy pęcherzyka żółciowego, obturacyjnego bezdechu sennego, zespołu policystycznych jajników (PCOS) oraz dolegliwości bólowych układu kostno-mięśniowego wynikających z przeciążenia aparatu ruchu.

Do jakiego lekarza udać się z dzieckiem z nadwagą?

Z dzieckiem z nadwagą należy umówić się na wizytę do lekarza pediatry, który oceni ogólny stan zdrowia, przeprowadzi wywiad lekarski, zleci odpowiednie badania, a w razie potrzeby skieruje do specjalistów takich jak dietetyk lub endokrynolog.

Jak pomóc dziecku się odchudzić?

Aby pomóc dziecku schudnąć, należy niezwłocznie zacząć stopniowo wprowadzać zdrowe nawyki żywieniowe i zwiększać aktywność fizyczną u wszystkich członków rodziny. Przykładowo słodkie napoje należy zastąpić wodą i herbatą bez cukru, a słodycze świeżymi owocami, niesolonymi orzechami, gorzką czekoladą oraz smoothie z jogurtem naturalnym i świeżymi owocami.

Zdrowe odchudzanie dzieci – podsumowanie

Dane pochodzące zarówno z krajowych, jak i międzynarodowych raportów badawczych potwierdzają, że nadwaga i otyłość u dzieci pozostają jednym z głównych problemów zdrowia publicznego w wielu krajach świata. Najskuteczniejszym sposobem zapobiegania oraz leczenia otyłości u dzieci jest wypracowanie właściwych nawyków żywieniowych powiązanych z regularną aktywnością fizyczną i minimalizowaniem czasu spędzanego biernie przed komputerem lub telewizorem, które powinny trwać przez całe ich dalsze życie.