Przetoka odbytu – przyczyny, objawy, leczenie

Odbyt (łac. anus) jest końcowym elementem układu pokarmowego. Składa się z brzegu i kanału odbytu, który w obrębie nabłonka jest zbudowany podobnie jak szyjka macicy – częściowo z komórek walcowatych, oddzielonych strefą przejściową od strefy komórek płaskonabłonkowych. Wewnętrzny i zewnętrzny zwieracz odbytu odpowiadają za podstawową funkcję odbytu, którą jest trzymanie kału oraz defekacja. Ze względu na dużą ilość bakterii okolica ta jest narażona na stany zapalne. A jednym z nich jest właśnie ropień odbytu, który prowadzi ostatecznie do przetoki odbytu.

Przetoka odbytu – czym jest?

Przetoka okołoodbytnicza jest patologicznym kanałem, który łączy odbytnicę lub kanał odbytu ze skórą w okolicy odbytu. Składa się z ujścia wewnętrznego, kanału oraz ujścia zewnętrznego. Przez proktologów przetoka bywa traktowana jako przewlekła postać ropnia okołoodbytniczego, dlatego że nieleczony przeważnie przechodzi właśnie w przetokę.

Według Parksa w zależności od położenia ujścia wewnętrznego względem innych tkanek oraz przebiegu kanału przetoki można wyróżnić:

• przetoki międzyzwieraczowe (46–49% wszystkich przetok),
• przetoki przezzwieraczowe (36–40% wszystkich przetok),
• przetoki nadzwieraczowe (4–6% wszystkich przetok),
• przetoki pozazwieraczowe (2–3% wszystkich przetok).

Czy przetoka odbytu jest niebezpieczna?

Tak, przetoka odbytu może być poważnym problemem zdrowotnym i stanowić zagrożenie dla zdrowia pacjenta. Wyciek kału może prowadzić do infekcji skóry, a nieleczona przetoka może nawracać, doprowadzić do nietrzymania gazów oraz stolca, a nawet ropowicy krocza włącznie z sepsą i zgonem.

Przyczyny przetoki odbytu

Najczęstszą przyczyną powstania przetoki odbytu jest zapalenie gruczołu przyodbytowego, spowodowane przez zatkanie ujścia gruczołu grudką kału lub infekcją ogólnoustrojową. Jest to gruczoł zlokalizowany w górnej części odbytu (na granicy odbytu i odbytnicy), którego ujście znajduje się w kryptach Morgagniego. W zapalonym gruczole powstaje mikroropień, w którym rośnie ciśnienie powstającej ropy i szerzy się on do głębiej położonych tkanek, by następnie otworzyć się, tworząc kanał między jelitem a skórą.

Pozostałe przyczyny przetoki odbytu:

• nieswoiste choroby zapalne jelit (np. choroba Leśniowskiego-Crohna),
• nowotwory odbytnicy i odbytu,
• przeniesione ropne zakażenie skóry,
• operacje w okolicy odbytnicy i odbytu (wtedy jest to przetoka jatrogenna),
• zatoka włosowa okolicy kości ogonowej,
• przebyte urazy tkanek miękkich okolicy odbytnicy lub krocza (ciała obce, seks analny).

Objawy przetoki odbytu

Objawy przetoki odbytu są następujące:

• nieprzyjemne odczucia, takie jak dyskomfort, pieczenie lub ból w okolicy odbytu,
• zabrudzenie bielizny płynną, bezbarwną lub ropną treścią kałową,
• guzek w okolicy odbytu wydzielający treść surowiczą lub ropną,
• wypływanie ropnej treści z rany po nacięciu ropnia okołoodbytniczego.

Diagnostyka i leczenie przetoki odbytu

Diagnozowaniem i leczeniem przetoki odbytu zajmuje się lekarz proktolog. Ponieważ jednak nie ma specjalizacji o takiej nazwie, jest nim lekarz zabiegowy, który samodzielnie wykształcił się w kierunku chorób okołoodbytowych. Lekarz stawia rozpoznanie na podstawie wywiadu z pacjentem (dyskomfort w okolicy odbytu i brudzenie bielizny kałem) oraz badania fizykalnego i (jeśli jest to możliwe) badania per rectum, czyli palcem przez odbyt. Ważne jest też wykonanie ultrasonografii (USG) przezodbytowej oraz badanie (w warunkach sali operacyjnej) kanału przetoki sondą główkową.

Aby wyleczyć przetokę odbytu, zawsze niezbędny jest zabieg chirurgiczny, który polega na rozcięciu przetoki, całkowitym jej wycięciu lub wycięciu przetoki ze stopniowym przecinaniem mięśni zwieraczy odbytu za pomocą gumki lub niewchłaniającej się nici (operacja metodą Hipokratesa). W niektórych ośrodkach stosuje się zaawansowane metody operacyjne, takie jak wycięcie przetoki z przeszczepem płata błony śluzowej lub skóry, zastosowanie klejów tkankowych lub zatyczek z materiałów biodegradowalnych.

Dieta przy przetoce odbytu

Dieta może mieć istotny wpływ na leczenie przetoki odbytu i może pomóc złagodzić objawy. Osoby z przetoką odbytu powinny zwrócić szczególną uwagę na to, co jedzą i piją, aby uniknąć pogorszenia stanu zdrowia.

Oto kilka wskazówek dotyczących diety przy przetokach odbytu:

1. Jedz dużo błonnika, który pomaga utrzymać prawidłową perystaltykę jelit i zapobiega zaparciom, które mogą nasilać ból i dyskomfort.
2. Pij dużo wody, ponieważ pomaga ona zmiękczać kał i ułatwia jego usuwanie z jelit, co może zmniejszać nacisk na przetokę.
3. Unikaj pokarmów, które wywołują wzdęcia – fasola, kapusta i groch czy inne strączki mogą powodować wzdęcia, tym samym nasilając ból i dyskomfort.