Narcyz – kim jest? Po czym go poznać?

„To ja, narcyz się nazywam, jestem piękny i uroczy, popatrzcie w moje oczy, jestem przecież najpiękniejszy, a na pewno najskromniejszy” – brzmią słowa przeboju grupy Łzy. Ile w tym prawdy? Kto to jest narcyz? Jakie zachowania są charakterystyczne dla narcyzmu?

Narcyzm, a właściwie osobowość narcystyczna to zaburzenie osobowości zaklasyfikowane w ICD-10 i DSM-5. Osoba z osobowością narcystyczną jest przekonana o swojej wyjątkowości i o tym, że jest lepsza od innych osób. Szacuje się, że na osobowość narcystyczną cierpi ok. 1 proc. populacji. Zaburzenie to częściej dotyka mężczyzn niż kobiet.

Po czym poznać narcyza? Jak zachowuje się narcyz?

Narcyz, jak sama nazwa wskazuje, to osoba ze zdiagnozowanym zaburzeniem osobowości nazywanym „osobowością narcystyczną”. Wśród charakterystycznych cech narcyza wymienia się przede wszystkim poczucie bycia lepszym od innych, poczucie bycia wyjątkowym. Narcyza charakteryzuje nadmierne zaabsorbowanie własną osobą, przesadne poczucie własnej wyjątkowości. Potocznie mówi się, że narcyz jest „zakochany w samym sobie”.

Osoba z osobowością narcystyczną jest bardzo wrażliwa na swoim punkcie. Nieustannie potrzebuje uznania innych ludzi. Nie jest w stanie funkcjonować w samotności. Angażowanie się w relacje z innymi stanowi dla niej jednak wyłącznie narzędzie do nieustannego potwierdzania własnej wartości. Osoby narcystyczne nie mają empatii, nie zwracają uwagi na potrzeby innych osób. Skupiają się wyłącznie na sobie oraz na własnych potrzebach.

Osoby narcystyczne są przekonane o swoich przywilejach. Uważają, że należy im się specjalne traktowanie ze strony innych osób. Aby osiągnąć postawione sobie cele, bardzo często stosują manipulację. Jednocześnie narcyz bardzo źle znosi krytykę ze strony innych. Uważa, że zawsze ma rację. Na krytykę ze strony innych może zaś reagować agresją i arogancją.

Jak zachowuje się narcyz w związku?

Osoby narcystyczne często wchodzą w związki po to, by mieć kogoś, kto będzie ich doceniać i potwierdzać ich „wyjątkowość”. Na pierwszy rzut oka narcyz może wydawać się atrakcyjnym partnerem. Głównie dlatego, że osoby narcystyczne są doskonałymi manipulatorami i „owijają sobie inne osoby wokół palca”. Związek z narcyzem nie jest jednak prosty i bardzo często bez podjęcia psychoterapii par nie ma szansy przetrwać.

Narcyz bardzo często mówi i/lub robi rzeczy, które ranią drugą osobę, nie mając przy tym żadnych wyrzutów sumienia. Może nawet zdarzyć się, że narcyz będzie uważać, że zdrady powinny zostać mu wybaczone. Osoby narcystyczne głównie mówią o sobie i swoich osiągnięciach. Nigdy nie przepraszają i nie słuchają partnera. Na słowa krytyki ze strony partnera również mogą reagować agresją.

Narcyzm – przyczyny

Przyczyny osobowości narcystycznej nie są do końca poznane. Naukowcy podejrzewają jednak, że na rozwój narcyzmu wpływ mogą mieć czynniki związane z modelem wychowania w dzieciństwie. Większe ryzyko narcyzmu obserwuje się u osób, których rodzice robili wszystko, by spełnić ich każdą potrzebę w dzieciństwie. W konsekwencji dziecko żyło w przekonaniu, że jest wyjątkowe i lepsze od innych osób. Z drugiej strony osobowość narcystyczna może także rozwinąć się u osób, których rodzice nie poświęcali im wystarczającej uwagi w dzieciństwie i byli wobec nich chłodni emocjonalnie.

Narcyzm – leczenie

Leczenie narcyzmu jest dużym wyzwaniem, ponieważ w większości przypadków osoby te nie zdają sobie sprawy z tego, że potrzebne jest im jakiekolwiek leczenie. Ze względu na to, że osoba narcystyczna nie widzi potrzeby leczenia, terapia nie jest łatwa. Zazwyczaj w leczeniu narcyzmu wykorzystuje się psychoterapię psychodynamiczną lub poznawczo-behawioralną. Czas leczenia i skuteczność terapii będą zaś zależne od nurtu terapeutycznego i zaangażowania pacjenta w proces terapeutyczny.

Jeżeli natomiast narcyzm współwystępuje z innym zaburzeniem, np. zaburzeniami nastroju lub zaburzeniami lękowymi, wówczas wykorzystywane jest leczenie farmakologiczne.