Sigmoidoskopia – wskazania, przebieg, przygotowanie do badania

Sigmoidoskopia (lub fiberosigmoidoskopia) to badanie, które pozwala zobrazować końcowy odcinek jelita grubego przy użyciu giętkiego przewodu z kamerą na końcu. Przeważnie jest bezbolesne i związane tylko z niewielkim dyskomfortem, jednak u niektórych pacjentów musi być wykonywane nawet w znieczuleniu ogólnym. Sigmoidoskopia jest tańsza, mniej obciążająca i wymagająca mniejszego przygotowania niż kolonoskopia. Na czym dokładnie polega to badanie? Co warto o nim wiedzieć?

Jelito grube jest końcowym odcinkiem układu pokarmowego człowieka. Odpowiada za ostateczne wchłanianie pozostałej wody, elektrolitów i minerałów, formowanie kału, a także (za sprawą mikroflory jelitowej) za syntezę witaminy K oraz witamin z grupy B. Ma postać rury o długości około 150 centymetrów i zbudowane jest z warstwy surowiczej, mięśniowej, podśluzowej i śluzowej. Składa się z kątnicy, wstępnicy, poprzecznicy, zstępnicy, esicy oraz odbytnicy. To właśnie dwa ostatnie odcinki są dostępne w sigmoidoskopii, co pozwala m.in. na szybkie wykrycie nowotworu jelita grubego oraz krwawienia z esicy i odbytnicy.

Sigmoidoskopia – co to za badanie?

Sigmoidoskopia jest badaniem esicy i odbytnicy przy użyciu giętkiego endoskopu (około 60–70 cm). Umożliwia zobrazowanie śluzówki jelita grubego (pod kątem owrzodzeń, perforacji, deformacji), pomaga w znalezieniu mas i nowotworów, pozwala też na pobranie wycinków do badania histopatologicznego oraz doraźne zatamowanie krwawienia z układu pokarmowego. Ważną cechą jest też możliwość usuwania polipów w trakcie sigmoidoskopii, gdyż większość z nich umiejscawia się właśnie w okolicy esiczo-odbytniczej.

Sigmoidoskopia a kolonoskopia – różnice

Do podstawowych różnic zaliczymy:

• zakres badania – sigmoidoskopia obrazuje jelito na odcinku do 80 cm, dlatego obejmuje tylko esicę i odbytnicę, natomiast kolonoskopia w korzystnych warunkach pozwala zobrazować całe jelito grube wraz z przejściem krętniczo-kątniczym między jelitem grubym a cienkim,
• konieczność przygotowania się – sigmoidoskopia wymaga głodówki dzień wcześniej i wykonania lewatywy, natomiast przy kolonoskopii konieczna jest dodatkowo szczególna dieta na kilka dni wstecz oraz wypicie dużych ilości środka przeczyszczającego,
• tolerancję pacjenta – ze względu na to, że w sigmoidoskopii używa się krótszego endoskopu, jest ona zdecydowanie lepiej tolerowana i wywołuje mniejszy dyskomfort niż kolonoskopia,
• endoskop – w przypadku sigmoidoskopii możliwe jest użycie także sztywnego przewodu przy ocenie samej odbytnicy, natomiast w kolonoskopii zawsze stosowany jest giętki endoskop,
• cenę – sigmoidoskopia jest badaniem tańszym (200–300 zł) niż kolonoskopia (300–450 zł).

Wskazania do sigmoidoskopii

Skierowanie na sigmoidoskopię może wystawić lekarz specjalista. Najczęściej będzie to gastroenterolog, który zajmuje się chorobami układu pokarmowego. Po dokładnym zebraniu wywiadu oraz po badaniu fizykalnym lekarz może stwierdzić konieczność wykonania właśnie fiberosigmoidoskopii.

Wśród wskazań do sigmoidoskopii znajdziemy:

• rutynowe badanie przesiewowe,
• ocenę nieprawidłowości stwierdzonych w trakcie innego badania (np. kontrastowego badania jelita grubego),
• podejrzenie raka jelita grubego,
• ołówkowate stolce,
• objawy alarmowe (takie jak szybkie chudnięcie, krew w stolcu lub stwierdzenie krwi utajonej w stolcu, znaczne osłabienie),
• ból w trakcie wypróżniania i uczucie niepełnego wypróżnienia,
• naprzemienne biegunki oraz zaparcia,
• mimowolne oddawanie stolca,
• przewlekłe zaparcia połączone z innymi niepokojącymi symptomami,
• przedłużającą się biegunkę (ponad 3 tygodnie) o nieznanej przyczynie,
• bóle brzucha o niewyjaśnionej przyczynie,
• kontrolę po polipektomii,
• kontrolę u osób z nieswoistymi zapaleniami jelita grubego.

Sigmoidoskopia – jak przebiega? Ile trwa?

Osoba badana z opróżnionym jelitem grubym kładzie się na lewym boku (później zgodnie z prośbą lekarza może być konieczność przewrócenia się na prawy bok lub na plecy). Specjalista przy pomocy żelu znieczulającego (najczęściej z lidokainą) wprowadza endoskop (giętki w przypadku sigmoidoskopii lub sztywny w przypadku rektoskopii, czyli oceny tylko odbytnicy) o średnicy około 13 mm (grubość palca wskazującego) przez odbyt, wzdłuż przebiegu jelita grubego. W trakcie wprowadzania do jelita wtłaczane jest powietrze, które pozwala uzyskać lepszą widoczność. Obraz z sigmoidoskopu wyświetlany jest najczęściej na zewnętrznym ekranie lub na końcu endoskopu (w przypadku starszych modeli).

Sigmoidoskopia trwa od kilkunastu do kilkudziesięciu minut, a jego cena komercyjna oscyluje w granicach 200–300 zł. Badanie to można wykonać również na NFZ – po otrzymaniu skierowania od lekarza.

W przypadku nietolerancji pacjenta lub osób niewspółpracujących (chorych, bez kontaktu, dzieci) jest możliwość wykonania sigmoidoskopii w sedacji lub znieczuleniu ogólnym. Wówczas nie można samodzielnie prowadzić pojazdów mechanicznych zaraz po badaniu oraz nie powinno się wracać do domu bez osoby towarzyszącej.

Jeśli po sigmoidoskopii mamy problem z nadmierną ilością gazu wtłoczonego do jelita grubego, nie należy go wstrzymywać. Doraźnie możemy przyjąć leki przeciwwzdęciowe (symetykon), leki rozkurczowe (np. drotaweryna) oraz leki przeciwbólowe (np. paracetamol).

Jak przygotować się do sigmoidoskopii?

Przygotowanie się do sigmoidoskopii jest mniej uciążliwe niż przy kolonoskopii.

Ważne jest ustalenie wskazań, wykluczenie przeciwwskazań oraz spełnienie podstawowych wymagań, jak:

• zgoda pacjenta,
• dieta półpłynna od obiadu dnia poprzedniego,
• wykonanie wlewki doodbytniczej wieczorem dzień przed badaniem i wypróżnienie po niej,
• wykonanie ponownej wlewki rano przed badaniem,
• bycie na czczo w dzień badania,
• podanie antybiotyków (tylko w przypadku pacjentów o obniżonej odporności lub z wszczepioną np. sztuczną zastawką serca).

Ponadto należy powiedzieć lekarzowi kierującemu na to badanie o wszystkich przyjmowanych lekach lub zapytać o to odpowiednio wcześniej w pracowni endoskopowej. Niektóre leki (przeciwkrzepliwe, przeciwpłytkowe, przeciwcukrzycowe) muszą być odstawione na dobę lub kilka dni przed badaniem celem redukcji ryzyka krwawienia.

Sigmoidoskopia – powikłania

Wśród powikłań sigomidoskopii znajdziemy niemal wyłącznie powikłania miejscowe związane z samym badaniem i procedurami w jego trakcie. Dlatego też najczęściej zdarzają się – krwawienia w miejscu pobrania wycinka (najczęściej ograniczają się same) oraz perforacja (przebicie) jelita grubego, co wiąże się z koniecznością natychmiastowej operacji ratującej życie.

Jeśli po badaniu pojawią się nagły ból brzucha, dreszcze, gorączka lub nasilone krwawienia z odbytu, należy natychmiast zgłosić się na najbliższy SOR. Może to świadczyć o późnym powikłaniu po sigmoidoskopii – perforacji przewodu pokarmowego albo zakażeniu.

Przeciwwskazania do sigmoidoskopii

Do przeciwwskazań sigmoidoskopii możemy zaliczyć wszystkie choroby i stany, które zagrażają życiu i zdrowiu lub wiążą się z większą ilością powikłań po badaniu, są to m.in.:

• ostra niedrożność układu pokarmowego,
• ostry stan zapalny jelita grubego (cieńsza i osłabiona tkanka jest bardziej podatna na urazy),
• toksyczne rozdęcie okrężnicy,
• zaburzenie krzepnięcia krwi,
• II oraz III trymestr ciąży,
• podejrzenie zapalenia otrzewnej,
• niestabilna choroba wieńcowa,
• niewydolność oddechowa,
• niewydolność krążenia.

Sigmoidoskopia – wyniki

Badanie wraz z wykonaniem zdjęć jest oceniane przez lekarza w czasie rzeczywistym.

Najczęściej pisemny wynik można otrzymać od ręki lub w ciągu kilku dni od badania. Dłużej należy czekać na wyniki histopatologiczne. Pobrane wycinki są zabezpieczane oraz wysyłane do zakładu patomorfologii, gdzie ocenia je lekarz patomorfolog. Wynik jest wydawany najczęściej po 2–3 tygodniach i pozwala ocenić charakter pobranej zmiany – czy jest ona zapalna, czy ma podłoże nowotworowe.