Zespół Aspergera a autyzm – czy to ta sama choroba?

Zespół Aspergera i autyzm to dwie zbliżone do siebie jednostki chorobowe. Choć pozornie przejawiają się w ten sam sposób, występują pomiędzy nimi pewne określone różnice, które należy mieć na uwadze, przystępując do diagnostyki tych chorób. 

Autyzm i zespół Aspergera to zaburzenia, w których przebiegu obserwowane są nieprawidłowości w sferze interakcji społecznych, w rozwoju mowy oraz w codziennych zachowaniach. Na pozór może wydawać się, że autyzm i zespół Aspergera mają wiele podobieństw. Trzeba jednak wiedzieć, że, że występuje między nimi kilka istotnych różnic. Jakie są kryteria różnicowe autyzmu a zespołu Aspergera?

Autyzm – przyczyny i objawy

Autyzm to zaburzenie neurorozwojowe podporządkowane w ICD-10 do kategorii całościowych zaburzeń rozwojowych. Zarówno w ICD-10, jak i DSM-5 wyróżniane są poszczególne podtypy autyzmu:

1. Autyzm dziecięcy (wczesnodziecięcy) – w tym przypadku objawy autyzmu diagnozowane są przed 3. rokiem życia i jednocześnie obserwowane są zaburzenia w trzech obszarach charakterystycznych dla triady autystycznej: interakcji społecznych, komunikacji oraz zachowania.
2. Autyzm atypowy – od autyzmu dziecięcego różni się przede wszystkim wiekiem, a mianowicie późniejszym występowaniem objawów. Co więcej, w przypadku autyzmu atypowego nie wszystkie trzy kryteria diagnostyczne muszą być spełnione.

Objawy autyzmu zazwyczaj zaczynają się przed 3. rokiem życia. Wówczas obserwowane są nieprawidłowości w 3 sferach:

1. interakcji społecznej,
2. komunikacji,
3. powtarzalnych i stereotypowych zachowań.

Wśród niektórych symptomów występujących w przebiegu autyzmu wymienia się:

• brak zainteresowania rozmową lub/i zabawą z rówieśnikami,
• brak reagowania na własne imię,
• nadwrażliwość na dźwięki, dotyk, zapach i jednocześnie silne reakcje w odpowiedzi na bodźce, np. zakrywanie uszu,
• brak zainteresowania ludźmi,
• brak naśladownictwa,
• opóźniony rozwój mowy,
• unikanie kontaktu wzrokowego,
• nieadekwatne wypowiedzi do sytuacji,
• brak zastępowania opóźnionego rozwoju mowy innymi alternatywnymi źródłami komunikacji, np. gestami, czy mimiką,
• przywiązanie do rutyny,
• trudności z przystosowaniem się do zmian,
• powtarzanie słów/zachowań,
• wielokrotne powtarzanie ruchów,

Jakie są przyczyny autyzmu? Mimo wielu badań, do tej pory nie zostały poznane konkretne przyczyny autyzmu. Uważa się, że w rozwoju zaburzenia duże znaczenie ma genetyka, ponieważ niektóre geny i mutacje powiązane są z częstszym występowaniem zaburzenia. Ponadto jako przyczyny autyzmu można podejrzewać infekcje wirusowe w ciąży, wyższy wiek rodziców oraz wcześniactwo. Autyzm częściej występuje również u bliźniąt jednojajowych.

Zespół Aspergera – przyczyny i objawy

Zespół Aspergera w ICD-10 podobnie, jak autyzm przyporządkowany został do kategorii całościowych zaburzeń rozwojowych. W ICD-11 zaś jest on przyporządkowany do kategorii „spektrum autyzmu”. Zespół Aspergera może być zdiagnozowany u osób w każdym wieku, niemniej jednak najczęściej rozpoznaje się go u dzieci rozpoczynających naukę wczesnoszkolną, ok. 8–11 roku życia.

Jakie są cechy dziecka z Aspergerem? Objawy zespołu Aspergera mogą niejako przypominać te obserwowane w autyzmie, ale ich przebieg i nasilenie jest o wiele łagodniejsze. U dzieci z podejrzeniem Aspergera obserwuje się m.in.:

• problemy w interakcjach społecznych,
• brak umiejętności pracy w grupie,
• powtarzalne rutynowe zachowania,
• wzmożona nadwrażliwość na bodźce z zewnątrz,
• specyficzne zaburzenia mowy – słownictwo jest bogate, perfekcyjne, często nieadekwatne do wieku,
• trudności z nawiązywaniem relacji,
• zainteresowanie jedną, wąską dziedziną,
• powtarzalne zachowania,
• przeciętny lub ponadprzeciętny iloraz inteligencji,
• świetna pamięć.

Wśród przyczyn zespołu Aspergera wymienia się mutacje genetyczne, infekcje wirusowe w trakcie ciąży, uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego, infekcje mózgu, a także wyższy wiek ojca powyżej 40. roku życia.

Różnice między zespołem Aspergera a autyzmem

Jakie są różnice i podobieństwa między zespołem Aspergera a autyzmem? Oba zaburzenia zaliczane są do zaburzeń ze spektrum autyzmu. Do ich diagnozy wykorzystywane są podobne kryteria diagnostyczne, niemniej jednak nasilenie i występowanie objawów w przebiegu tych zaburzeń będzie się od siebie różnić.

Jedną z największych różnic między zespołem Aspergera a autyzmem jest to, że w przypadku zespołu Aspergera nie obserwuje się braku ogólnego opóźnienia lub upośledzenia rozwoju mowy i funkcji poznawczych. Rozwój mowy w przypadku osób z zespołem Aspergera przebiega w większości przypadków prawidłowo. Dzieci potrafią się komunikować, jednak bardzo często w swoich wypowiedziach używają profesjonalnych, nieadekwatnych do ich wieku sformułowań. Z kolei dzieci z autyzmem mają nie tylko opóźniony rozwój mowy, ale jednocześnie nie wykorzystują ani mimiki, ani gestów jako alternatywnych sposobów komunikowania się z innymi.  

Osoby z zespołem Aspergera mimo tego, że przejawiają nieprawidłowości w sferze społecznej, w komunikacji i interakcjach społecznych radzą sobie o wiele lepiej niż osoby z autyzmem. Z tego powodu osoby z Aspergerem są w stanie lepiej przystosować się do rzeczywistości. Ponadto osoby te cechuje przeciętny lub ponadprzeciętnych poziom inteligencji.

Autyzm wysokofunkcjonujący a zespół Aspergera

Autyzm wysokofunkcjonujący to potoczne określenie wykorzystywane do charakterystyki pewnej grupy osób z autyzmem. Pojęcie to używane jest w odniesieniu do osób ze zdiagnozowanym autyzmem, które dobrze radzą sobie w codziennym funkcjonowaniu. Są one w stanie nawiązywać relacje z innymi oraz je podtrzymywać. Autyzm wysokofunkcjonujący często zestawiany jest również z zespołem Aspergera, uznawanym za łagodniejszą formę autyzmu.

Autyzm a zespół Aspergera – różnice diagnostyczne

Do diagnozy autyzmu wykorzystywany jest m.in. kwestionariusz przesiewowy M-CHAT, który pozwala rozpoznać wczesne objawy zaburzenia u dzieci. Wśród osób z podejrzeniem zespołu Aspergera wykorzystuje się z kolei test dla dzieci AQ, będący również testem przesiewowym. Wysokie wyniki w obu testach są natomiast wskazaniem do dalszej diagnostyki przeprowadzanej już pod okiem specjalistów.