Złamanie łopatki – przyczyny, objawy, leczenie, rehabilitacja

Mianem łopatki określa się jedną z kości człowieka. Występuje ona parzyście i jest zlokalizowana w górnej części pleców. Posiada trójkątny kształt o mocno zaokrąglonych końcach. Wśród kilku najważniejszych struktur w jej budowie można wyróżnić: grzebień łopatki, dół nadgrzebieniowy, dół podgrzebieniowy, wydrążenie stawowe, wyrostek kruczy oraz wyrostek barkowy. Poza tym wyróżnia się jeszcze kąt dolny, kąt górny, kąt boczny, brzeg boczny, brzeg przyśrodkowy oraz brzeg górny.  

Złamanie łopatki – kiedy dochodzi do złamania łopatki?  

Złamania łopatki są najczęściej spowodowane bezpośrednim urazem, który następuje od przodu lub od tyłu. Mogą one wywoływać bardzo silny ból i stanowią blisko 80% wszystkich złamań łopatki wywołanych zdarzeniami traumatycznymi takimi jak wypadki samochodowe, rowerowe. Mogą być też związane z  uprawianiem sportów kontaktowych w postaci piłki nożnej, ale również sportów wymagających przebywania na wysokości, co związane jest z ryzykiem upadku jak np. wspinaczka skałkowa. Do tego typu urazów najczęściej dochodzi u mężczyzn w przedziale od 25. do 45. roku życia. W sumie złamania łopatki stanowią zaledwie 1% wszystkich złamań u człowieka.  

Objawy złamanej łopatki

Do złamania łopatki dochodzi w bardzo charakterystycznych miejscach. Wymienia się tutaj: złamanie grzebienia, wyrostka kruczego, wyrostka barkowego, szyjki oraz panewki. Do objawów opisywanego urazu zalicza się:

• silny, nagły ból, który rozprzestrzenia się w poprzek łopatki i obejmuje górną część pleców,
• ograniczenie ruchomości klatki piersiowej, co uniemożliwia bezbolesne zaczerpnięcie głębokiego wdechu,
• ostry ból podczas poruszania ramieniem w spoczynku,
• ograniczenie zakresu ruchomości, a często nawet brak możliwości podniesienia,
• niekiedy widoczne siniaki, obrzęk w górnej części pleców,
• nieodparta potrzeba asekuracji, usztywniania ramienia w celu stabilizacji i zmniejszenia intensywności bólu,
• uczucie zgrzytania, przeskakiwania podczas ruchów  w obrębie barku (jeśli są możliwe do wykonania),
• osłabienie siły mięśniowej,
• mrowienie w obrębie ramienia oraz często inne objawy neurologiczne.

Złamana łopatka – pierwsza pomoc

W pierwszej kolejności należy wezwać pomoc medyczną. W oczekiwaniu na przyjazd należy dokonać ostrożnego unieruchomienia ramienia. W tym celu można wykorzystać chustę trójkątną, bandaż lub temblak. Ruchy kończyną trzeba ograniczyć do minimum. W przypadku krwawień dodatkowo należy wykonać ostrożny opatrunek uciskowy. Następnie pacjent powinien trafić do szpitala w celu wykonania odpowiedniej diagnostyki i udzielenia niezbędnej pomocy.

Złamana łopatka – diagnostyka

W pierwszej kolejności dokonuje się badania fizykalnego. Biorąc pod uwagę specyfikę złamanej łopatki, nie zawsze udaje się je przeprowadzić w całości. Najpierw dokonuje się oceny ciągłości powłok skórnych, aby wykluczyć ewentualne złamania otwarte, które powodowałyby przebijanie skóry przez wystające fragmenty kości. Ocenie podlega także kondycja i zabarwienie skóry pod kątem krwiaków. W dalszej kolejności lekarz sprawdza ustawienie kończyny górnej, zakres ruchomości, ewentualne obrażenia w obrębie klatki piersiowej.

Następnie niezbędne jest wykonanie zdjęcia rentgenowskiego (RTG), zarówno obszaru łopatki, barku, jak i klatki piersiowej w celu wykluczenia ewentualnych obrażeń w tej okolicy. Niekiedy zaleca się także wykonanie tomografii komputerowej. Ważne jest także sprawdzenie tętna na obu ramionach dla porównania.  

Złamanie łopatki – leczenie

Leczenie nieoperacyjne złamanej łopatki to wykonanie unieruchomienia z wykorzystaniem temblaka, aby zapobiec wykonywaniu ruchów, które utrudnią gojenie i mogą zwiększyć zakres obrażeń. Obszar barku jest zwykle unieruchomiony do czasu ustania dolegliwości bólowych tj. około 4 tygodnie. Jest to oczywiście uzależnione od rozległości i stopnia ciężkości urazu. Rekomendowane jest w tym czasie przyjmowanie środków przeciwbólowych oraz przeciwzapalnych w celu złagodzenia bólu.

Dodatkowo zaleca się stosowanie okładów z woreczków wypełnionych lodem, kilka razy dziennie po 15–20 minut. Warto pamiętać, aby nie przykładać lodu bezpośrednio na skórę, tylko przez warstwę izolacyjną w postaci ręcznika lub ścierki. W przeciwnym wypadku możemy doprowadzić do odmrożeń skóry w tym obszarze.

Złamanie łopatki – rehabilitacja

Rehabilitacja złamanej łopatki po zabiegu operacyjnym obejmuje na ogół naukę właściwego noszenia temblaka, aby zapobiec niekontrolowanym ruchom ramion. Zaczyna się od bardzo łagodnych ćwiczeń, które pomagają odzyskać fizjologiczny zakres ruchomości. Bardziej agresywne postępowanie jest możliwe dopiero po około 2 miesiącach. Ćwiczenia z wykorzystaniem oporu wprowadza się nie wcześniej niż po upływie 12 tygodni.

Pomocne będzie urozmaicenie diety o zwiększoną ilość owoców i warzyw. Stosowanie produktów o działaniu przeciwzapalnym jak kurkuma czy imbir z pewnością pomoże w szybszym powrocie do zdrowia. Czas leczenia do pełnego wyzdrowienia można oszacować na około 5–6 miesięcy.

Powikłania po złamaniu łopatki

Jak każdy uraz, tak samo złamanie łopatki wiąże się z ryzykiem powikłań. Mogą one pojawić się w postaci zrostów pooperacyjnych, zaburzeń naczynioruchowych, przerostu blizn pozabiegowych, zmian zwyrodnieniowych, przewlekłego bólu czy trwałego uszkodzenia mięśni w obrębie stożka rotator. Uszkodzeniu mogą ulec także struktury nerwów.