Węglan sodu (E500) – właściwości, zastosowanie, szkodliwość

Węglan sodu (E500) – co to za związek? Jak się go otrzymuje?

Węglan sodu jest małocząsteczkowym związkiem nieorganicznym, a jego podstawowe składniki to kation sodu i anion kwasu węglowego.

Węglan sodu jest składnikiem występującym naturalnie. Pierwotny sposób posykiwania węglanu sodu polegał na spopieleniu morskiej roślinności – wodorostów. Aktualnie węglan sodu otrzymuje się przemysłowo w skutek syntezy opracowanej przez belgijskiego chemika Ernesta Solvaya. W tym procesie jako substraty używa się węglan wapnia, chlorek sodu i amoniak. 

Węglan sodu, a w zasadzie węglany sodu, są składnikami używanymi w wielu gałęziach przemysłu. Przykładowo w przemyśle spożywczym dopuszcza się użycie różnych wariantów węglanu sodu, z tego powodu pod kodem E500 znajdują się trzy odmienne substancje chemiczne:

• E500 (I) to węglan sodu o wzorze sumarycznym Na₂CO_3, znany pod nazwami zwyczajowymi soda lub soda kalcynowana,
• E500 (II) to wodorowęglan sodu o wzorze sumarycznym NaHCO₃, znany pod nazwą zwyczajową soda oczyszczona, soda do pieczenia lub kwaśny węglan sodu,
• E500 (III) to półtorawęglan sodu (seskwikarbonat sodu) o wzorze sumarycznym Na₃H(CO₃)₂ lub Na₂CO₃*NaHCO₃ znany pod nazwą zwyczajową soda śnieżna.

Właściwości węglanu sodu

W postaci czystej jest białym, bezwonnym ciałem stałym, o dobrej rozpuszczalności w wodzie. Jest higroskopijny – pochłania wilgoć z powietrza. W roztworach wodnych wszystkie węglany ulegają hydrolizie zasadowej, dając roztwory o pH wyższym niż 7.

Węglan sodu – zastosowanie

Węglan sodu jest składnikiem, który ma szerokie zastosowanie przemysłowe. Przemysł spożywczy, wytwórstwo szkła, papieru czy produkcja mydła i innych detergentów to jedynie kilka przykładów, gdzie jest wykorzystywany. 

Węglan sodu (E500) w przemyśle spożywczym

Jak już zostało wspomniane, w przemyśle spożywczym dopuszcza się użycie trzech odmian węglanu sodu – E500(I)–E500(III). Jako składniki żywności pełnią funkcję spulchniaczy, stabilizatorów oraz regulatorów kwasowości.

Na sklepowych półkach znajdziemy również czystą postać węglanu sodu – sodę oczyszczoną. E500 jest dodawany do wielu produktów, pośród których można wymienić takie jak: lody, dżemy, mleko zagęszczone i w proszku, krakersy, paluszki, sery dojrzewające, wyroby cukiernicze, żywność dla niemowląt.

Węglan sodu (E500) w produkcji detergentów

Węglan sodu stosuje się w produkcji mydła. Znajdziemy go również w składzie ekologicznych proszków do prania oraz ekologicznych tabletek do zmywarek. W sieci znajdziemy również mnóstwo przepisów, jak samodzielnie wykonać detergenty oparte na węglanach sodu.  

Inne zastosowania węglanu sodu

Węglany sodu stosuje się w przemyśle kosmetycznym, gdzie odpowiadają za efekt musowania. Z tego powodu węglan sodu stanowi główny składnik kul i musujących tabletek dodawanych do kąpieli. Ten sam efekt musowania nie rzadko wykorzystują producenci leków i suplementów diety.

Węglan sodu skutecznie pochłania zapachy, z tego powodu bywa stosowany do produkcji wkładów pochłaniających niepożądane zapachy zarówno tych komercyjnych, jak i domowych.

Przemysłowo węglany sodu stosowane są w produkcji szkła, cegieł, podczas procesów barwienia czy podczas wywoływania tradycyjnych zdjęć.

Węglan sodu (E500) – szkodliwość, wpływ na zdrowie

Węglany sodu są metabolizowane w nerkach do dwutlenku węgla, który na drodze dyfuzji transportowany jest do krwi i usuwany z organizmu. Jest składnikiem bezpiecznym, dla którego nie ustalono akceptowalnej dziennej dawki spożycia. Jako dodatek spożywczy został uznany przez amerykańską agencję do spraw leków i żywności (ang. Food and Drug Administration, FDA) za ogólnie uznany za bezpieczny – ma status GRAS (ang. Generally Recognized As Safe).