Poziom przeciwciał w COVID-19

Coraz więcej osób wykonuje badanie poziomu przeciwciał wczesnych – IgM i późnych – IgG. Dzięki nim można ocenić wydolność układu odporności, czyli to czy i jak poradził sobie w kontakcie z koronawirusem SARS CoV-2, nieważne czy po infekcji, czy też po wykonaniu szczepienia. Badanie poziomu przeciwciał przeciwiko COVID-19 pozwala także na ocenę czasu, jaki upłynął od zakażenia lub ostatniego kontaktu z wirusem. Czy zbadanie poziomu przeciwciał pozwoli poczuć się bezpieczniej lub mądrze zaplanować termin trzeciej dawki szczepionki? Odpowiedź na te i inne pytania znajduje się w niniejszym artykule.

Przeciwciała to naturalne białkowe cząsteczki, produkowane przez komórki układu odpornościowego. Biorą udział w obronie organizmu przed różnymi czynnikami chorobotwórczymi, zarówno bakteriami, jak i wirusami, w tym także COVID-19. Wyróżnia się pięć głównych typów, a dla odporności najważniejsze są dwa: przeciwciała IgG i IgM. Ich produkcję w organizmie pobudzają zarówno kontakt z całą cząsteczką wirusa – podczas zakażenia, jak i jedynie z jego fragmentem – podczas szczepienia. Te fragmenty wirusa to tzw. antygenty, czyli cząsteczki zdolne do pobudzania odpowiedzi immunologicznej organizmu. W tym artykule omówiona zostaną zagadnienia, jak sprawdzić wynik na COVID oraz jak odczytać wynik przeciwciał na COVID.

Czy da się odróżnić przeciwciała po COVID-19 od tych po szczepieniu?

Jak już wspomniano we wstępie, produkcję przeciwciał pobudza kontakt układu odpornościowego z cząsteczkami (antygenami) wirusa. Do takiego kontaktu może dojść w różny sposób. Najczęstszymi dwoma jest zachorowanie lub szczepienie się. Pobudza to wówczas organizm do produkcji przeciwciał przeciwko cząsteczkom COVID-19 – najpierw w klasie IgM, a później również przeciwciała IgG. Szczepionka zawiera jedynie zmodyfikowany antygen pochodzący z kolca na powierzchni wirusa, tzw. białko S. Po szczepieniu przeciwciała COVID powstają tylko przeciw temu białku. Gdy jest się chorym na COVID, organizm ma kontakt z różnymi antygenami wirusa, nie tylko z białkiem S, bo oprócz białka S m.in. także z białkiem nukleokapsydu, czyli białkiem N. Po chorobie zatem powstają różne przeciwciała. Na tej podstawie da się odróżnić przeciwciała po chorobie, (skierowane przeciwko białku nukleokapsydu N) od tych powstałych po szczepieniu (skierowanym tylko przeciwko białku S). Należy wykonać jedynie odpowiedni test, wykrywający konkretne przeciwciała.

Jaki poziom przeciwciał chroni przed zachorowaniem?

Każdy organizm reaguje inaczej na zachorowanie i podanie szczepionki, stąd też poziom wytworzonych przeciwciał nie jest jednakowy dla wszystkich. Ich liczba może się wahać od kilkudziesięciu do nawet kilku tysięcy przeciwciał wiążących, czyli tzw. BAU (ang. Binding Antibody Units) na mililitr (/ml).

Interpretując wynik na poziom przeciwciał, należy brać pod uwagę przyjmowane leki. Niektóre z nich, głównie glikokortykosteroidy i leki immunosupresyjne czy przeciwnowotworowe, upośledzają odpowiedź immunologiczną. U takich osób zazwyczaj wytworzy się mniej przeciwciał. Z drugiej jednak strony, nawet bardzo wysoki wynik (rzędu kilku tysięcy przeciwciał/ml) nie daje gwarancji odporności przed zachorowaniem. Może jednak z pewnością uniknąć ciężkiego i groźnego dla zdrowia i życia przebiegu choroby. W przyszłości i na podstawie wyników badań naukowych, a także danych statystycznych jest prawdopodobne, że zostanie ustalony poziom przeciwciał, powyżej którego ochrona przed zachorowaniem będzie niemal stuprocentowa.

Poziom przeciwciał w COVID-19 – interpretacja wyników testu

W celu diagnostyki COVID-19 stosuje się różne rodzaje testów – badania genetyczne i testy antygenowe z materiału z wymazu z nosogardzieli oraz badania krwi na obecność przeciwciał.

Badania genetyczne oparte na metodach biologii molekularnej są najbardziej czułe, czyli wyniki COVID pozytywne są najczęściej prawdziwe (wiarygodne).

Testy antygenowe, czyli popularne SARS-CoV-2 testy kasetkowe są mniej czułe, ale za to proste w użyciu. Wynik uzyskuje się w bardzo krótkim czasie. Są do nich dołączone instrukcję, jak sprawdzić wynik testu na COVID w warunkach domowych. Wynik badania na COVID może być dodatni (doszło do zakażenia), ujemny (brak wykrytego wirusa) lub niejednoznaczny (test wymaga powtórzenia).

Istnieją również testy wykrywające przeciwciała IgG COVID-swoiste i przeciwciała IgM. Mogą to być badania jakościowe, czyli oceniające czy dane przeciwciała w ogóle występują. W interpretacji wyników testów IgG i IgM interpretuje się wyniki, korzystając z gotowej, łatwej do zrozumienia instrukcji. Dostępne są również testy ilościowe. W tych badaniach poziom przeciwciał COVID określa wynik w postaci wartości liczbowej, wyrażonej w jednostce BAU/ml.

Interpretacja wyników na poziom przeciwciał IgG

Testy na IgG SARS-CoV-2 interpretowane są tylko pod względem ich obecności i/lub poziomu we krwi. Można uzyskać rezultat negatywny lub dodatni.

Wynik ujemny badania poziomu przeciwciał IgG świadczy o:

• braku kontaktu z wirusem,
• braku szczepienia,
• nieskuteczności szczepionki,
• tzw. oknie serologicznym (czas, jaki jest potrzebny do wytworzenia przeciwciał skierowanych przeciwko danemu patogenowi przez zakażony organizm; jest to także wczesny moment infekcji, w którym przeciwciała nie są jeszcze wykrywalne),
• niedawnym kontakcie z patogenem.

Przeciwciała IgG wytwarzają się po jakimś czasie od zakażenia i średnio jest to okres 2.–3. tygodni, więc na początku może ich jeszcze nie być.

Wynik dodatni badania poziomu przeciwciał IgG świadczy o tym, że:

• doszło w przeszłości do zakażenia, 
• pacjent jest zaszczepiony.

Zarówno przechorowanie, jak i zaszczepienie musiało mieć miejsce jakiś czas temu. Ilość przeciwciał przeciwko COVID-19 powinien być interpretowany według instrukcji producenta testu. Każdy może mieć inny poziom przeciwciał, powyżej którego test jest pozytywny.

Interpretacja wyników na poziom przeciwciał IgM

Przeciwciała IgM powstają jako pierwsze po kontakcie z wirusem/szczepionką. Są wytwarzane już po kilku dniach. 

Wynik IgG i IgM

Analiza całościowego wyniku, zarówno poziomu przeciwciał przeciwko COVID-19 IgG, jak i IgM może być pomocne w ustalaniu, czy miało się kontakt z wirusem. Jak wspominano, wysoki poziom IgM przy niskim/braku IgG najpewniej świadczy o niedawnym pierwszorazowym zachorowaniu/szczepieniu. Natomiast wysoki poziom IgG przy niskim IgM wskazuję na odległy czas od pierwszego zachorowania/szczepienia. W przypadku wątpliwości co do wyniku przeciwciał przeciwko COVID-19, jak należy je odczytywać, wskazana jest konsultacja z lekarzem.

Wynik ujemny testu na obecność przeciwciał

Wynik badania na poziom przeciwciał przeciwko COVID-19 interpretowany jako ujemny (wynik niereaktywny), występuję w sytuacji osiągnięcia stężenia przeciwciał poniżej poziomu określonego w teście jako reaktywny, czyli dodatni. Nie musi to być poziom zerowy. Wynik ujemny zazwyczaj jest dowodem braku przechorowania infekcji koronawirusem albo brakiem lub nieskutecznością  szczepienia. Świadczy o tym, że organizm nie zetknął się nigdy z wirusem lub jego antygenami i nie wytworzył przeciwciał. Inną sytuacją, gdy wynik testu może być niereaktywny to długi okres od ostatniego narażenia na wirusa. Wówczas wytworzone wcześniej przeciwciała po jakimś czasie zaczynają zanikać. Brak bodźców w postaci antygenów powoduję, że organizm przestaje je produkować i ich poziom spada. Również w sytuacji niedoborów odporności (z powodu przyjmowanych leków czy choroby) organizm może za słabo zareagować na kontakt z wirusem czy szczepionką i nie wytworzyć przeciwciał.