Palce covidowe – jak wyglądają? W jaki sposób się je leczy?

Czym są palce covidowe?

Zmiany chorobowe pojawiające się na skórze często nie są izolowanym objawem, ale mogą być wynikiem toczących się w naszym organizmie chorób. W części przypadków mogą ułatwić postawienie rozpoznania jeszcze przed pojawieniem się typowych objawów choroby. W dobie trwającej pandemii spowodowanej wirusem SARS-Cov-2 oraz jego nowymi mutacjami wydłuża się lista możliwych objawów koronawirusa. Suchy kaszel, gorączka, utrata węchu lub smaku obserwowane są znacznie rzadziej. Pojawiają się nowe, nietypowe objawy, na które warto zwrócić uwagę. 

W ciągu ostatnich miesięcy lekarze obserwowali znaczący wzrost pacjentów ze zmianami skórnymi o szerokim spektrum, które mogą mieć związek z COVID-19. Pierwszym udokumentowanym przypadkiem były zmiany przypominające odmrożenia na stopach i dłoniach u 13-letniego chłopca opisane przez włoskich dermatologów. W tym czasie liczba zgłaszanych podobnych zmian skóry stóp i dłoni znacznie wzrosła na całym świecie. Te charakterystyczne zmiany zaczęto określać terminem „palce covidowe”. 

Palce covidowe – u kogo spotyka się je najczęściej?

Odmrozinopodobne zmiany skórne obserwowano głównie w łagodnych lub bezobjawowych przypadkach COVID-19, głównie u dzieci i młodych dorosłych. Średnia wieku u osób z palcami covidowymi wynosiła 14 lat, rzadko występowały u dzieci poniżej 10. roku życia. U osób dorosłych pojawiają się bardzo rzadko, opisywano ich obecność w ciężkich postaciach COVID-19. Palce covidowe stanowią niekorzystny czynnik rokowniczy. Płeć chorego nie była czynnikiem ryzyka pojawienia się wspomnianych zmian skórnych. Większość badań sugeruje jednakowe ich występowanie u kobiet i mężczyzn.

Dokładna częstość występowania manifestacji skórnych COVID- 19 nie jest znana. Obserwacje z Wuchan potwierdzają niewielki, bo zaledwie 1% odsetek chorych na COVID-19, z towarzyszącymi zmianami skórnymi, podczas gdy włoscy lekarze obserwowali je u ponad 20% hospitalizowanych pacjentów. Powyższe różnice prawdopodobnie spowodowane są tym, że w początkowym okresie pandemii lekarze skupiali się głównie na płucnych objawach choroby.

W związku z szybką ekspansją wirusa i powstawaniem nowych jego mutacji działania medyczne również uległy modyfikacji. W czasopismach naukowych zaczęły pojawiać się lawinowo artykuły opisujące coraz to nowe objawy infekcji wirusem obejmujące układ sercowo-naczyniowy, pokarmowy oraz skórę. Coraz więcej lekarzy różnych specjalizacji, w tym dermatologów, bierze czynny udział w walce z pandemią.

Palce covidowe – jak wyglądają? Czy są to trwałe zmiany? 

Zmiany o charakterze pseudoodmrozinowym (ang. chilblain) pojawiają się nagle i z reguły mają dość dynamiczny przebieg. Zmiany są zazwyczaj liczne, owalne, wielkości od kilku milimetrów do kilku centymetrów, ulokowane są asymetrycznie. Zmiany lokalizują się u palców nóg i u palców rąk. 

Podeszwowa i boczna powierzchnia stóp oraz pięty również mogą być zajęte. Opisywane są również w literaturze przypadki zmian zlokalizowanych w okolicy łokcia. 

Place covidowe – przyczyny

Jedna z hipotez zakłada, że palce covidowe są wynikiem zmian zakrzepowych w zakresie drobnych naczyń skóry. Zmiany w większości przypadków ustępują samoistnie, powoli, wraz ze spadkiem wiremii w organizmie, nie pozostawiając po sobie blizn.

Konieczne wydaje się przeprowadzenie dalszych badań, które pozwolą ustalić mechanizmy ich powstawania

Palce covidowe a przebieg Covid-19

Warto zwrócić uwagę, że większość pacjentów – poza manifestacją skórną – nie prezentuje żadnych innych objawów choroby. Testy na koronawirusa: wymazowe RT-PCR i antygenowe prawie we wszystkich opisywanych przypadkach osób ze skórną manifestacją COVID-19 pod postacią palców covidowych były ujemne. Sugeruje to, że palce covidowe stanowią późny objaw infekcji, kiedy to RNA wirusa staje się trudne do wykrycia dotychczas stosowanymi metodami.

Biopsja skóry pobrana z palców covidowych osób chorych wykazała obecność cząsteczek wirusa SARS-Cov-2 w komórkach śródbłonka, co silnie łączy objawy skórne z przebytą infekcją.

Palce covidowe a inne objawy skórne w przebiegu Covid-19

Palce covidowe są drugim co do częstości występującym objawem skórnym świadczącym o zakażeniu wirusem. Pośród licznych i jednoznacznie trudnych do oceny zmian skórnych kilka z nich wyjątkowo łączy się z zachorowaniem na COVID-19. Naukowcy jak do tej pory opisali kilka charakterystycznych wykwitów skórnych, wśród których przeważają zmiany plamkowo-grudkowe. Pojawienie się ich może wskazywać na toczącą się w organizmie infekcję, jak również mogą one być wskaźnikiem przebiegu ciężkości zakażenia.

Zmiany pokrzywkowe obserwowane są często w trakcie infekcji wirusowych. Bąble pokrzywkowe razem z gorączką uznano za wczesne, a nawet prodromalne objawy zakażenia COVID-19 przy nieobecności objawów ze strony układu oddechowego. Zmiany skórne są rozsiane, pojawiają się głównie na tułowiu i kończynach. Objawem towarzyszącym jest prawie zawsze występujący świąd skóry. Występują głównie u młodych dorosłych. Jedno z dużych badań przeprowadzonych w Hiszpanii łączy występowanie wykwitów pokrzywkowych z cięższym przebiegiem COVID-19. Zmiany skórne reagowały na standardowe leczenie lekami antyhistminowymi. Stosowano również sterydy ogólnosystemowo w małych dawkach z dobrym skutkiem.

Bezspornie zaburzenia krzepnięcia krwi i zmiany naczyniowe są jednym z groźniejszych powikłań spowodowanych zakażeniem wirusem. U chorych występuje zwiększona skłonność do incydentów zakrzepowo-zatorowych, w badaniach laboratoryjnych obserwuje się wzrost d-dimerów jako oznakę zwiększonej aktywacji procesów krzepnięcia i fibrynolizy. Nic wiec dziwnego, że u chorych możemy zaobserwować zmiany o charakterze naczyniowym – od stosunkowo łagodnych postaci, np. siateczkowatego rozszerzenia naczyń czy sinicę siateczkową, aż po zmiany niedokrwienne z tendencją do martwicy skóry. Tego typu zmiany występują u pacjentów starszych z chorobami współistniejącymi. Są niekorzystnym czynnikiem rokowniczym i wiązano je z najwyższą, 10%, śmiertelnością.

U młodszych pacjentów opisano nowy zespół chorobowy – wieloukładową chorobę zapalną związaną z COVID-19 (PIMS-TS). Wśród objawów, które głownie dotykają dzieci pojawia się wielopostaciowa, rumieniowa osutka, obrzęki rąk i stóp, zapalenie błon śluzowych jamy ustnej i spojówek. Obserwowano również wysoką temperaturę, wymioty, biegunkę, bóle kończyn. U części chorych pozostały powikłania pod postacią tętniaków tętnic wieńcowych.

Leczenie palców covidowych – kiedy udać się do lekarza?

Kluczowe wydaje się to, żeby nauczyć się prawidłowo identyfikować zmiany skórne w przebiegu infekcji COVID-19 i izolować bezobjawowych nosicieli, którzy są szczególnie niebezpieczni dla osób starszych, osób w trakcie chemioterapii z powodu chorób nowotworowych czy osób po przeszczepach poddanych immunosupresji.

Warto udać się do swojego lekarza rodzinnego lub dermatologa. W diagnostyce różnicowej palców covidowych należy wziąć pod uwagę m.in.:

1. Chorobę Raynauda która może dotyczyć już nastolatków, polega na wystąpieniu zblednięcia, zasinienia, a następnie zaczerwienia skóry palców rąk i/lub stóp. Zmiany pojawiają symetrycznie. Wystąpienie objawu jest wynikiem gwałtownego skurczu, a następnie rozkurczu małych tętniczek w palcach rąk i stóp, często występuje on po ekspozycji na zimno.
2. Choroba Buergera to przewlekłe zapalenie zakrzepowo-zarostowe tętnic i żył obwodowych, dotyka młodych mężczyzn. Dokładna przyczyna choroby nie jest znana. Wykazuje silną korelacje z paleniem papierosów, może prowadzić do amputacji kończyn dolnych. 
3. Toczeń rumieniowaty – zaczyna się najczęściej w wieku od 16. do 55. roku życia. Choroba atakuje stawy niemal u wszystkich chorych, najczęściej nadgarstkowe, stawy palców rąk, kolanowe i stawy stóp. Występuje ból stawów, czasami stwierdza się ich obrzęk. Inne możliwe zmiany skórne towarzyszące toczniowi to: pokrzywka, objaw Raynauda, rumień w okolicy paznokci, rumień dłoni czy siność siateczkowata.

W sporadycznych przypadkach stosowano leki przeciwbólowe i antyhistaminowe w celu łagodzenia świądu skóry, część zmian wymagała zastosowania sterydów w postaci maści lub kremu wykazujących działanie przeciwświądowe i przeciwzapalne. U większości pacjentów sprawdziła się strategia „czujnego wyczekiwania”, czyli obserwacja zmian i ewentualne leczenie objawowe.