Rzepka – budowa, funkcje, urazy rzepki w kolanie
Mateusz Burak

Rzepka – budowa, funkcje, urazy rzepki w kolanie

Rzepka jest największą trzeszczką w ludzkim ciele i znajduje się w stawie kolanowym, w obrębie ścięgna mięśnia czworogłowego uda. Jest płaska, ma kształt trójkąta z zaokrąglonymi wierzchołkami. Jej zadaniem jest przede wszystkim poprawa sprawności (zdolności wyprostu) mięśnia czworogłowego. Chroni również staw kolanowy, działa jak amortyzator, dlatego też jest narażona na urazy. Jakie są najczęściej występujące urazy rzepki w kolanie?

Rzepka – anatomia, budowa. Gdzie się znajduje? 

Rzepka (łac. patella) znajduje się w przedniej części stawu kolanowego, w zagłębieniu rzepkowo-udowym kości udowej. Do jej podstawy przyczepia się mięsień czworogłowy uda, natomiast wierzchołek to miejsce przyczepu więzadła rzepki. 

Rzepka jest trzeszczką, największą spośród wszystkich w organizmie człowieka. Ma kształt trójkąta i wyróżnia się w niej dwie powierzchnie: przednią oraz tylną. Rzepka kolanowa ma dwie bardzo ważne funkcje. Pierwsza z nich to zwiększanie siły nacisku, jaką ścięgno mięśnia czworogłowego może wywierać na kość udową. Dzięki temu zjawisku mięsień może pracować w sposób bardziej wydajny. Druga, równie ważna funkcja, to ochrona stawu kolanowego przed urazami i kontuzjami.

Rzepka, kolano – urazy 

Każde uszkodzenie rzepki generuje zazwyczaj uraz o charakterze ostrym. Na trzeszczkę negatywnie wpływa każde uderzenie z przodu kolana, a także pośrednio kontuzje obejmujące ścięgna przyczepiające się w tej okolicy.

Powodem takich patologii są najczęściej: uderzenie kolana o ziemię z bardzo dużą prędkością (upadek na kolana generujący np. pęknięcie rzepki w kolanie), silny skurcz mięśnia czworogłowego, podczas gdy staw jest ustawiony w pozycji koślawej, uderzenie w przednią część kolana, wady ustawienia kończyn dolnych. Otyłość również może być czynnikiem predysponującym do uszkodzeń rzepki.

Rzepka – lateralizacja 

Lateralizacja, zwana także bocznym przyparciem rzepki, jest jej wadliwym umiejscowieniem, polegającym na zaburzeniu osi ustawienia. Trzeszczka wizualnie jest wyraźnie przesunięta w kierunku kłykcia bocznego kości udowej, czyli do boku. Do głównych przyczyn tego stanu zalicza się dysbalans mięśniowy (przeciążenie troczków rzepki) oraz wady ustawienia kończyn dolnych. Objawy są charakterystyczne: występuje ból bocznej części kolana, tkliwość palpacyjna przedniej części stawu, słyszalne trzaski oraz zaburzenia przesuwalności opisywanej trzeszczki. 

Rzepka – chondromalacja 

Chondromalacja rzepki to rozmiękanie i ubożenie struktury tej trzeszczki. Może towarzyszyć chorobie zwyrodnieniowej stawu kolanowego, schorzeniom infekcyjnym narządu ruchu, ale może być także wynikiem eksploatacji, która następuje wraz z wiekiem. Charakterystycznymi objawami są: ból rzepki, narastanie dolegliwości podczas wchodzenia po schodach, wyraźnie słyszalne trzaski, cechy stanu zapalnego, niekiedy pojawia się zanik mięśnia czworogłowego. 

Rzepka – kolanko skoczka 

Kolano skoczka zaliczane jest do entezopatii, co oznacza, że dochodzi tutaj do zapalenia przyczepów ścięgnistych więzadła rzepki. Pojawiające się zmiany zwyrodnieniowe w strukturze ścięgna dają liczne dolegliwości. Bardzo charakterystyczne dla kolana skoczka są pojawianie się bólu z przodu kolana, jego sztywność oraz obrzęk. Pojawia się także wrażenie utraty stabilności stawu i powolny zanik tkanki mięśniowej okolicy uda. Do wystąpienia tej dysfunkcji predysponują: rodzaj uprawianego sportu (gdy wymagane są podskoki), niewłaściwe obciążenia treningowe, otyłość, wady kończyn dolnych czy dysbalans mięśniowy w obrębie kończyny dolnej. 

Rzepka – kolano biegacza 

Jak wskazuje nazwa, schorzenie najczęściej dotyka właśnie biegaczy. Bardzo ważne jest rozsądne planowanie długości tras biegowych oraz niezaniedbywanie odpoczynku podczas aktywności. Daje to możliwość regeneracji struktur anatomicznych i zmniejsza ryzyko ich przeciążenia. Kolano biegacza, inaczej zespół pasma biodrowo–piszczelowego (ITBS), daje przykre dolegliwości w postaci ból kolana z boku. Znamienne jest to, że narasta on w trakcie aktywności i ustępuje po zaprzestaniu wysiłku. 

Rzepka – konflikt rzepkowo–udowy 

Konflikt rzepkowo-udowy, zwany również kolanem kinomana, to dysfunkcja stawu rzepkowo-udowego doprowadzająca do zmian zapalnych. Pojawia się ból kolana przy zginaniu, słyszalne trzeszczenia, chrupanie, najczęściej w trakcie poruszania oraz zmian pozycji. Dolegliwości narastają przy utrzymywaniu stawów w pozycji zgięciowej. Predysponować do wystąpienia kolana kinomana mogą: zaburzenia biomechaniki kończyny dolnej, niewłaściwy dobór obuwia, dysbalans mięśniowy czy długotrwałe ustawianie kolan w zgięciu, np. podczas jazdy samochodem u kierowców zawodowych. 

Rzepka – zwichnięcie rzepki w kolanie 

Uraz rzepki w kolanie w postaci zwichnięcia rzepki może mieć bardzo niepozorne przyczyny. Czasem wystarczy jedynie niewielkie uderzenie z boku lub kontuzja sportowa. Wówczas następuje jej przemieszczenie z bruzdy międzykłykciowej, w której powinna się znajdować w warunkach fizjologii. Bardzo narażone są osoby wykonujące dużo ruchów skrętnych w kolanie oraz pacjenci prezentujący wiotkość w stawach. Wśród objawów dominuje ból, obrzęk, ograniczenie zakresu ruchomości oraz widocznie zmienione właściwe ustawienie tej trzeszczki (w warunkach patologii jest wyraźnie przesunięta do boku). 

Powiązane produkty

Rzepka – diagnostyka urazów rzepki 

Uraz rzepki w kolanie wymaga dokładnego postępowania diagnostycznego. Opiera się ono na wywiadzie z pacjentem, badaniu fizykalnym oraz obrazowaniu. Specjalista wykonuje szereg testów klinicznych, które w połączeniu z informacjami z wywiadu pomagają mu wstępnie ustalić przyczynę patologii, z jaką zgłosił się pacjent. W dalszej kolejności taka wiedza jest pomocna w doborze badań obrazowych.

W przypadku urazów kolana wykorzystuje się zdjęcia rentgenowskie, badanie USG, tomografię komputerową oraz rezonans magnetyczny. W dysfunkcjach i uszkodzeniach rzepki zazwyczaj poprzestaje się na dwóch pierwszych. 

Rzepka – leczenie urazów rzepki 

Rodzaj leczenia jest sprawą niezwykle indywidualną oraz uzależnioną od rodzaju urazu.

Przykładowo zwichnięcie rzepki może wymagać nastawienia, a następnie przebywania w unieruchomieniu, np. w postaci ortezy kończyny dolnej. Niekiedy nawet konieczna jest operacja w postaci rekonstrukcji więzadła rzepkowo–udowego z tkanek pacjenta. Procedury chirurgiczne są jednak wykorzystywane najczęściej w przypadku nieskuteczności postępowania zachowawczego lub ciężkich urazów wymagających natychmiastowej interwencji (jak wieloodłamowe złamanie rzepki z przemieszczeniem i rozległym uszkodzeniem okolicznych struktur stawu kolanowego).

Leczenie objawowe skupia się na stosowaniu odpoczynku, odciążaniu stawu kolanowego, zmianie nawyków, np. zmniejszeniu intensywności treningów, stosowaniu się do zaleceń terapeuty. 

Rzepka – fizjoterapia

Duże pole do popisu ma tutaj fizjoterapia. Istotną rolę w przyspieszaniu regeneracji oraz zmniejszaniu bólu i innych objawów stanu zapalnego mają zabiegi fizykalne. Ich zaletą jest często możliwość stosowania w stanach ostrych. Mowa o zimnolecznictwie, elektroterapii, hydroterapii, ekspozycji na pole magnetyczne czy procedurach wykorzystywanych w odnowie biologicznej i medycynie uzdrowiskowej, jak np. kąpiele siarczkowo–siarkowodorowe czy okłady z borowiny. Manualne formy usprawniania stosowane w leczeniu urazów rzepki to m.in.: suche igłowanie, flossing, terapia manualna, terapia powięziowa, różne rodzaje masażu, pinopresura, hirudoterapia, aplikacje z Kinesiology Tapingu (kinesiotaping) czy osteopatia. 

Przeczytaj więcej na temat tego, czym jest osteopatia

Rzepka w kolanie – ćwiczenia 

Profilaktycznie, aby uniknąć sytuacji, w której rzepka w kolanie boli, warto poświęcić kilka minut i regularnie wykonywać ćwiczenia fizyczne. Przykładowy zestaw to: 

  1. Pozycja: stanie w rozkroku na szerokości bioder. Jedną ręką chwytamy za stopę, przyciągając piętę do pośladka. Kończynę dolną delikatnie zginamy w stawie kolanowym. Pozycję staramy się utrzymać 20–30 sekund, doprowadzając do rozciągania mięśnia czworogłowego.
  2. Pozycja: leżenie na plecach, kończyny dolne zgięte w stawach biodrowych i kolanowych. Na wysokości kolan zaczepiona taśma fitness, zapleciona na kształt cyfry „8”. Ruch polega na odwodzeniu w stawach biodrowych z jednoczesnym naprężaniem taśmy. Końcową pozycję należy utrzymać 5–8 sekund, co pozwoli wzmocnić mięśnie odwodzące. Ćwiczenie powtarzamy 10 razy w 2 seriach. 
  3. Pozycja: siad z nogami złączonym i wyprostowanymi w kolanach. Ruch polega na spychaniu rzepki we wszystkich kierunkach za pomocą palców tak, aby poprawić jej ruchomość. Taka mobilizacja powinna być wykonywana przez około 10–15 minut. 
  1. Hall R., Barber Foss K., Hewett T. E., Myer G. D., Sport specialization's association with an increased risk of developing anterior knee pain in adolescent female athletes, „J Sport Rehabil.” 2015, nr 24, s. 31–35. 
  2. Purdam C. R., Jonsson P., Alfredson H. i in., A pilot study of the eccentric decline squat in the management of painful chronic patellar tendinopathy, „Br J Sports Med.” 2004, nr 38, s. 395–397. 
  3. Saithna A., Gogna R., Baraza N. i in., Eccentric exercise protocols for patella tendinopathy: Should we really be withdrawing athletes from sport? A systematic review, „Open Orthop J.” 2012, nr 6, s. 553–557. 
  4. Schwartz A., Watson J. N., Hutchinson M. R., Patellar tendinopathy, „Sports Health” 2015, nr 7, s. 415–420.

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Zespół odstawienny (abstynencyjny) – objawy, czas trwania, leczenie

    Zespół odstawienny to reakcja organizmu na odstawienie substancji psychoaktywnych, takich jak alkohol, narkotyki oraz leki. Objawia się różnorodnymi dolegliwościami fizycznymi i psychicznymi, które mogą być intensywne i trudne do zniesienia. Jakie są najczęstsze symptomy? Jak długo trwa ten stan? Jakie metody leczenia pomagają złagodzić jego przebieg?

  • Komar tygrysi – czy jest groźny? Jak rozpoznać komara tygrysiego i jego ugryzienie?

    Komar tygrysi to jeden z najbardziej inwazyjnych gatunków komarów na świecie, którego obecność stwierdzono już na niemal wszystkich kontynentach – także w Europie. Jego ukłucia nie tylko wywołują silne reakcje skórne, ale mogą również prowadzić do przeniesienia niebezpiecznych wirusów tropikalnych. Wraz z postępującym ociepleniem klimatu oraz rozwojem globalizacji rośnie ryzyko, że komar tygrysi zadomowi się również w Polsce.

  • Neuropatia cukrzycowa – jedno z najczęstszych powikłań cukrzycy

    Neuropatia cukrzycowa jest najczęstszym powikłaniem diabetologicznym, z którym zmaga się znaczny odsetek osób chorych na cukrzycę. Patologia ta charakteryzuje się postępującym uszkodzeniem nerwów obwodowych, wywołanym długotrwale utrzymującym się podwyższonym stężeniem glukozy we krwi. Konsekwencje ignorowania wczesnych symptomów oraz niewłaściwej kontroli glikemii mogą okazać się dramatyczne – od przewlekłego bólu znacząco obniżającego jakość życia, przez owrzodzenia kończyn dolnych, aż po konieczność amputacji stopy czy zwiększone ryzyko powikłań sercowo-naczyniowych. W poniższym artykule przedstawiamy kompleksową analizę tego powikłania, jego mechanizmów rozwoju, objawów klinicznych oraz współczesnych możliwości terapeutycznych.

  • Bąblowica – objawy i leczenie zarażenia tasiemcem bąblowcowym

    Bąblowica jest chorobą odzwierzęcą, w której dochodzi do zakażenia człowieka tasiemcem bąblowcowym. Jedną z najczęstszych dróg zakażenia jest spożycie niemytych owoców leśnych. Głównymi nosicielami tasiemców są psy, koty i lisy. Objawy choroby są nieswoiste, a ze względu na rzadkość występowania mogą być często mylnie zinterpretowane lub przeoczone. Leczenie różni się w zależności od stadia zaawansowania choroby i narządów zajętych przez larwy tasiemca.

  • Opuchnięte oczy – przyczyny i sposoby leczenia opuchlizny powiek

    Powieki, jako niezwykle delikatna i cienka część skóry wokół oczu, są szczególnie podatne na różnego rodzaju obrzęki. Przyczyny tego stanu mogą być bardzo zróżnicowane, a ich rozpoznanie często wymaga dokładnej obserwacji i analizy towarzyszących objawów.

  • Hirsutyzm – nadmierne owłosienie u kobiet. Jakie badania wykonać i jak przebiega leczenie?

    Choć hirsutyzm to problem, który dotyka wiele kobiet, to rzadko się o nim mówi. Dla wielu pań jest on wstydliwym tematem i często bywa źródłem kompleksów, a nawet obniżonej samooceny. Hirsutyzm objawia się nadmiernym owłosieniem w miejscach typowych dla mężczyzn – na twarzy (wąsik, broda, policzki), brzuchu czy plecach. Najczęściej jest spowodowany łagodnymi przyczynami, ale niekiedy może być również sygnałem poważniejszych zaburzeń hormonalnych.

  • Czym jest pokrzywka stresowa? Objawy i metody leczenia wysypki na tle nerwowym

    Pokrzywka stresowa to specyficzna odmiana reakcji skórnej, która pojawia się w odpowiedzi na czynniki psychiczne, w szczególności silny stres, lęk czy napięcie emocjonalne. W odróżnieniu od klasycznych postaci pokrzywki, które mają podłoże alergiczne lub fizykalne, pokrzywka na tle nerwowym może być związana z funkcjonowaniem układu nerwowego i reakcjami organizmu na bodźce psychiczne. W literaturze medycznej określana jest pokrzywką idiopatyczną z komponentą psychogenną lub pokrzywką psychogenną. Pokrzywka stresowa stanowi wyraźny przykład tego, jak silne emocje mogą wpływać na funkcjonowanie różnych układów organizmu i prowadzić do powstawania charakterystycznych objawów dermatologicznych.

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl