ITBS – przyczyny, objawy i leczenie zespołu pasma biodrowo–piszczelowego

ITBS – co to jest pasmo biodrowo–piszczelowe?

Pasmo biodrowo–piszczelowe to gruba, ścięgnista i szeroka na blisko 6 cm struktura miękkotkankowa. Zlokalizowana jest ona na powierzchni bocznej uda, rozpościera się od miednicy do kości goleni. Jego główną funkcją jest hamowanie przywodzenia oraz usztywnianie i stabilizacja kolana w ustawieniu wyprostnym. Zwiększone napięcie w obrębie pasma biodrowo–piszczelowego może być przyczyną kompresji leżącej pod nim tkanki łącznej, co wywołuje przykre dolegliwości bocznego przedziału stawu kolanowego. 

Zespół pasma biodrowo–piszczelowego – objawy

Syndrom pasma biodrowo–piszczelowego określany w skrócie jako ITBS jest znany także pod nazwą kolano biegacza. Nie oznacza to jednak, że występuje wyłącznie u biegaczy.

Wśród objawów zespołu pasma biodrowo–piszczelowego należy wymienić:

• ból po zewnętrznej stronie kolana, który jest jednym z najbardziej charakterystycznych symptomów i jest wywołany zapaleniem w okolicy nadkłykcia bocznego kości piszczelowej,
• uczucie kłucia, mrowienia w udzie, drętwienia uda po zewnętrznej stronie, które często jest ignorowane przez pacjentów,
• stopniowe narastanie dolegliwości z każdorazowym uderzaniem pięty o ziemię, 
• duże trudności połączone z bólem podczas chodzenia czy przemieszczania się po schodach,
• trzaski w kolanie,
• wyraźny obrzęk zlokalizowany najczęściej tuż poniżej stawu kolanowego w miejscu, w którym pasmo przyczepia się do kości piszczelowej,
• może występować zjawisko promieniowania bólu wzdłuż przebiegu pasma biodrowo–piszczelowego aż do zewnętrznej strony uda lub biodra.

ITBS – diagnostyka 

Diagnostyka zespołu pasma biodrowo–piszczelowego opiera się przed wszystkim na wywiadzie oraz na badaniu fizykalnym. Pacjent zazwyczaj opisuje postępujące dolegliwości bólu kolana po bieganiu, drętwienie uda oraz nasilający się ból podczas kontaktu pięty z podłożem. Dotyk powoduje wyraźne dolegliwości, widoczny jest także obrzęk w okolicy nadkłykcia bocznego kości udowej. 

Wykonując badanie, wykorzystuje się test Obera oraz test Noble’a. Dokonując oceny fizykalnej, zwykle uwzględnia się nie tylko stawy kolanowe i najbliższą okolicę, ale także pozostałe części narządu ruchu – plecy, biodra, kostki. Wynika to z konieczności różnicowania z innymi potencjalnymi przyczynami dolegliwości kolana. Badanie rentgenowskie nie jest obligatoryjne. Natomiast obrazowanie z wykorzystaniem rezonansu magnetycznego stanowi pomocne narzędzie w przypadku konieczności różnicowania z innymi źródłami bólu, jak np. stanem zapalnym w obrębie struktur ścięgnistych. Może też stanowić narzędzie pomocnicze w wykrywaniu zapalenia w najbliższym położeniu tractus iliotibialis. 

ITBS – leczenie

Leczenie zespołu pasma biodorowo–piszczelowego to przede wszystkim zastosowanie protokołu RICE (rest, ice, compression i elevation). RICE to zestaw kilku działań, mających na celu skrócenie czasu trwania kontuzji i uśmierzenie bólu, będących jednocześnie standardowym postępowaniem u urazach tkanek miękkich. Kluczowy jest odpoczynek, który umożliwia regenerację tkanek, krioterapia, czyli leczenie zimnem, ograniczające stan zapalny, ucisk znoszący opuchliznę i stan zapalny, a także uniesienie chorej kończyny, dzięki któremu zwiększa się odpływ żylny. W przypadku biegaczy konieczna jest czasowa rezygnacja z maratonów, biegania. 

W początkowym okresie leczenia konieczne może okazać się stosowanie środków o działaniu przeciwbólowym (tabletek i maści na ból mięśni i stawów). Lekarz może także zalecić miejscowe ostrzykiwania z kortykosteroidów. 

Zespół pasma biodorowo–piszczelowego – rehabilitacja 

Rehabilitacja w ITBS to miejscowe schładzanie za pomocą zimnych kompresów, okładów z lodu czy też par ciekłego azotu. Zastosowanie masażu, technik terapii powięziowej, stretchingu oraz rolowania pasma biodrowo–piszczelowego z wykorzystaniem foam–rollera doskonale pomoże zmniejszyć napięcie i złagodzi stan zapalny. Fizykoterapia wykorzystuje także ultradźwięki z zastosowaniem środków farmakologicznych w celu ich głębszego przenikania – fonoforeza. Ponowne próby biegu powinny odbywać się w momencie, kiedy ustąpią wspomniane dolegliwości i tylko przy stałej konsultacji z fizjoterapeutą oraz lekarzem. 

W tym okresie warto stosować opaski na kolano oraz Kinesiology Taping, ponieważ takie środki zmniejszają ryzyko ponownej kontuzji. Bardzo ważnym elementem jest odpowiednie przygotowanie do uprawiania sportu. Mowa tutaj o ćwiczeniach oraz rozciąganiu pasma biodrowo–piszczelowego. Jako przykład może posłużyć ćwiczenie w pozycji leżenia na boku. Pacjent podkłada jedną rękę pod głowę. Kończyna dolna leżąca na podłodze zgięta jest do 90 stopni w kolanie i biodrze. Noga  rozciągana powinna być wyprostowana w biodrze i zgięta w kolanie – powinna dotykać piętą do pośladka. Ręką trzymamy za stopę, dociskając ją. Następnie pozwalamy, aby kończyna rozciągana w takim ułożeniu poddała się sile grawitacji. Układając stopę kończyny spoczywającej na podłodze, dociskamy piętą w kolano. Powodujemy w ten sposób rozciąganie pasma biodrowo–piszczelowego, zmniejszamy ryzyko przykurczu napinacza powięzi szerokiej. Należy pamiętać, aby plecy były proste. Taką pozycję można utrzymywać 30–40 sekund, wykonując ćwiczenie w kilku powtórzeniach. 

Następnie można wykonać wzmacnianie grupy bocznej mięśni uda. W tym celu przyjmujemy również pozycję leżenia na boku. Obie kończyny dolne wyprostowane. Noga, która może być swobodnie unoszona do góry powinna zostać zaopatrzona w obciążnik umiejscowiony w okolicy kostki. Utrzymując właściwe ustawienie w stawach, unosimy wspomnianą kończynę w górę, wykonując odwiedzenie i utrzymujemy kilkanaście sekund. Można wykonać 5–6 powtórzeń w 3 seriach. Spowoduje to wzmocnienie okolicy naprężacza powięzi szerokiej. 

Ważne są wspomniane ćwiczenia rozciągające pasmo biodrowo–piszczelowe, zmniejszające przykurcz powięzi szerokiej uda. Ignorowanie bólu po zewnętrznej stronie kolana może skończyć się wykluczeniem z uprawianego dotychczas sportu oraz, w niemiłej perspektywie, zabiegiem artroskopowym.