Trzeszczka – przyczyny, objawy, leczenie zapalenia i złamania trzeszczki

Trzeszczka (łac. ossa sesamoidea) to mała, zaokrąglona kostka, która wraz ze ścięgnami i więzadłami tworzy tzw. aparat trzeszczkowy. Trzeszczki znajdują się w okolicy stawów palców dłoni i stóp. Do urazów tych struktur – zapalenia bądź złamania – dochodzi najczęściej u osób aktywnych fizycznie, sportowców oraz tancerzy, ale także np. podczas zeskoku z wysokości. Objawy zapalenia trzeszczki to ból narastający stopniowo, kłucie, obrzęk. Jak leczy się urazy trzeszczek?

Trzeszczka – co to jest? Jakie funkcje pełnią trzeszczki? 

Trzeszczki to niewielkie, mniej lub bardziej zaokrąglone struktury zlokalizowane w niektórych ścięgnach, zazwyczaj połączone z powierzchniami stawów. Do ich funkcji należy modyfikacja nacisku, zmniejszanie tarcia, czasem także zmiana kierunku działania mięśni, potęgowanie generowanego napięcia oraz ochrona struktur ścięgnistych. Stanowią integralną część szkieletu.

Trzeszczki występują w kończynach górnych oraz dolnych, w przypadku rąk są umiejscowione tylko na powierzchni dłoniowej ręki (np. trzeszczka kciuka). Kończyna dolna to obszar występowania największej tego typu struktury w organizmie człowieka i jest nią rzepka. Poza nią wyróżniamy jeszcze inne trzeszczki w stopie (np. boczna oraz przyśrodkowa – trzeszczki palucha). 

Zapalenie trzeszczki – na czym polega? 

Zapalenie trzeszczki to patologiczny stan spowodowany zbyt dużym obciążeniem danej okolicy przez bardzo długi czas.

Zapalenie trzeszczki – przyczyny 

Zapalenie trzeszczki może być wywołane przez bardzo wiele czynników. Wśród potencjalnych przyczyn uwzględnia się przede wszystkim patologie architektury stopy (np. stopa płaska, stopa wydrążona, stopy płasko-koślawe). Są one powodem szybszej eksploatacji opisywanych struktur oraz przeciążeń w ich obrębie. Stanowi zapalnemu trzeszczki może również sprzyjać uprawianie określonych rodzajów sportów, jak np. biegi (może to generować również kontuzje, takie jak skręcony staw śródstopno-paliczkowy). 

Nie bez znaczenie pozostaje dobór odpowiedniego obuwia. Udowodniono, że zapalenie trzeszczki może być rezultatem zbyt mocno wyeksploatowanego obuwia sportowego oraz noszenia butów na wysokim obcasie. Opisywana patologia, podobnie jak złamanie zmęczeniowe (np. złamanie zmęczeniowe kości śródstopia), są klasyfikowane jako urazy przeciążeniowe.  

Zapalenie trzeszczki – objawy  

Wówczas bardzo trudno jest odróżnić te dwa patologiczne stany. Objawy są także łatwe do pomylenia z zapaleniem śródstopia, pękniętą kością śródstopia czy złamaniem zmęczeniowym śródstopia. Do głównych symptomów zapalenia aparatu trzeszczkowego zalicza się: 

• kłucie w stopie,
• ból stopy – bolący paluch, bolące śródstopie, 
• narastanie dolegliwości podczas obciążania stopy, 
• stopniowe przenoszenie dolegliwości bólowych na okolicę bocznej krawędzi stopy, 
• cechy stanu zapalnego w postaci tkliwości palpacyjnej, obrzęku, zaczerwienienia i ucieplenia danej okolicy stopy. 

Występujące objawy stanu zapalnego mogą być także oznaką wielu innych procesów chorobowych, w tym m.in. obrzęku szpiku kostnego w stopie czy także wymagającego leczenia zwyrodnienia stawu palucha. Dlatego bardzo ważna jest właściwa diagnostyka (często poza badaniem klinicznym wzbogacona o obrazowanie), która pozwoli na dokładne zróżnicowanie pomiędzy wymienionymi patologiami narządu ruchu.  

Zapalenie trzeszczki – leczenie 

Dobrym rezultatem, potwierdzonym badaniami naukowymi, cieszy się podawanie bogatopłytkowego osocza. Jest to specjalnie wyizolowany preparat krwiopochodny, który gwałtownie stymuluje procesy odbudowy, wzrostu oraz regeneracji. Tym samym przyśpiesza gojenie tkanek.

W celu łagodzenia dolegliwości bólowych i zapalnych stosuje się także farmaceutyki z grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych. Jeżeli po okresie jednego roku od wdrożenia postępowania leczniczego, ból dużego palucha oraz kłucie w stopach nie ustępują, to stosuje się chirurgiczne usunięcie trzeszczki. Jest to jednak ostateczność, gdyż procedura powoduje upośledzenie warunków biomechanicznych stopy, co doprowadza do jej szybkiej eksploatacji oraz generowania innych stanów patologicznych. 

Trzeszczka – fizjoterapia w zapaleniu i złamaniu trzeszczki 

Fizjoterapia musi stanowić nieodłączny element procesu leczniczego zapalenia i złamania trzeszczki. Początkowo nadrzędnym celem działań rehabilitacyjnych jest redukcja dolegliwości bólowych oraz zmniejszenie zapalenia, aby umożliwić przyjmowanie obciążenia na stopę. Aby zmniejszyć ból w okolicy stawu palucha, zaleca się odpoczynek oraz rezygnację z aktywności fizycznej o intensywnym przebiegu. Warto wyposażyć się w buty ze specjalnie skonstruowaną, półokrągłą podeszwą sprzyjającą odciążeniu trzeszczek. Fizykoterapia w postaci pola magnetycznego oraz zimnolecznictwa (krioterapii) również wpłynie na likwidację symptomów zapalenia oraz przyspieszy regenerację (np. zmniejszanie bólu dużego palca w prawej stopie).

Aby poprawić upośledzoną funkcję zginacza długiego palucha stosuje się terapię manualną w postaci rozciągania, a także terapię powięziową, masaż, suche igłowanie czy kinesiotaping. Podstawą ćwiczeń jest stretching mięśnia trójgłowego łydki. Jest to kluczowe w przywróceniu pełnej sprawności aparatu trzeszczkowego, a co za tym idzie odpowiedniej biomechaniki stopy. 

Przykładowy zestaw ćwiczeń, który można zastosować przy urazach trzeszczek to: 

1. Pozycja: stanie w lekkim rozkroku, noga objęta dysfunkcją w zakroku, kolano wyprostowane, stopa przylega całą powierzchnią do podłogi. Ręce oparte o ścianę. Ruch polega na pogłębianiu zgięcia grzbietowego stopy przy utrzymywaniu wyprostowanego kolana, co powoduje rozciąganie mięśnia trójgłowego łydki. Pozycję utrzymujemy 20-30 sekund, ćwiczenie powtarzamy 4-5 razy.
2. Pozycja: siedzenie na krześle, stopy zwisają luźno. Między paluchem, a drugim palcem stopy znajduje się niewielki obciążnik – do 0,5 kg. Ruch polega na powolnym unoszeniu i opuszczaniu stopy. Pozwoli to na wzmocnienie odpowiednich partii mięśniowych. Ćwiczenie powtarzamy 8-10 razy w 2 seriach. 
3. Pozycja siad na krześle, nogi zgięte w kolanach do 90 stopni. Pod stopą znajduje się kartka. Ruch polega na próbach wyciągnięcia kartki spod stopy palcami u rąk, przy jednoczesnym mocnym utrzymywaniu jej stopą. Pozwala to odtworzyć właściwy rozkład obciążenia w stopie, który rzutuje na przywrócenie odpowiednich warunków biomechanicznych. Ćwiczenie kontynuujemy przez 2-3 minuty i powtarzamy 5-6 razy.