Złamanie zmęczeniowe – przyczyny, objawy, leczenie, rehabilitacja w złamaniach przeciążeniowych kości
Mateusz Burak

Złamanie zmęczeniowe – przyczyny, objawy, leczenie, rehabilitacja w złamaniach przeciążeniowych kości

Złamanie zmęczeniowe to szczególny rodzaj złamania kości, bowiem nie dochodzi do niego na skutek urazu, lecz cyklicznych zmian przeciążeniowych. Najczęstszą przyczyną złamań zmęczeniowych jest uprawianie sportów powodujących mikrouszkodzenia w strukturze beleczek kostnych. Jakie są objawy złamania marszowego? 

Złamanie zmęczeniowe – co to jest? 

Złamanie zmęczeniowe zostało opisane po raz pierwszy w 1855 r. przez lekarza wojskowego Breithaupta, który zaobserwował tę patologię u żołnierzy pruskich. Wówczas nazwano je złamaniem marszowym. Charakterystyka kliniczna została nadana wraz z pojawieniem się w procesie diagnostycznym możliwości obrazowania, czyli wykorzystywania promieni Rentgena. W drugiej połowie ubiegłego wieku objawy złamania przeciążeniowego zaobserwowano i opisano u sportowców.  

Złamanie zmęczeniowe występuje w wyniku cyklicznego przeciążania o intensywności mniejszej niż maksymalna bariera wytrzymałości niezmienionej patologicznie tkanki kostnej. Opisywana kontuzja jest zazwyczaj ostatnim etapem zmian w kości poddawanej czynnikom stresowym (nie bez powodu ten typ złamania jest nazywany niekiedy złamaniem stresowym lub złamaniem powolnym). Najczęściej uraz ten jest rezultatem nagromadzenia mikrouszkodzeń w strukturze beleczek kostnych. Tego rodzaju patologia dotyczy także tkanki kostnej o zmniejszonej gęstości mineralnej.  

Złamanie zmęczeniowe – przyczyny 

Na złamania przeciążeniowe narażeni są głównie zawodowi żołnierze, tancerze oraz biegacze długodystansowi. Wyraźnie widoczna jest u nich przewaga w występowaniu tych urazów w kończynach dolnych, złamania ręki są rzadsze. Wynika to cyklicznych przeciążeń dolnych partii ciała, które oprócz wzmożonej aktywności tego obszaru narządu ruchu, są także rezultatem obciążenia masą własnego ciała.  

Wśród najczęstszych lokalizacji wymienia się: złamanie zmęczeniowe kości piętowej, złamanie zmęczeniowe piszczeli, złamanie kości strzałkowej, złamanie zmęczeniowe szyjki kości udowej. W obrębie szkieletu osiowego występują one zdecydowanie rzadziej. Czynnikami predysponującymi do takich urazów przeciążeniowych mogą być również inne niż opisane wcześniej rodzaje dyscyplin sportowych. Przykładowo: gimnastyka olimpijska, tenis ziemny, koszykówka czy baseball amerykański, również powodują mikrourazy w tkance kostnej. Wówczas wspomniane obciążenia są jednak celowane w kończyny górne (złamanie kości łokciowej, złamanie kości łódeczkowatej). Przyczynami zmęczeniowych złamań kości mogą być także: źle zbilansowana dieta, niewłaściwie dobrane obuwie, które słabo amortyzuje wstrząsy, zbyt duża intensywność treningów, ale także stan mięśni oraz stawów czy nieprawidłowa architektura stopy.  

Powiązane produkty

Złamanie zmęczeniowe – objawy 

Objawy tego rodzaju urazów mogą mieć zmienne nasilenie oraz topografię. Wynika to z faktu, iż złamania zmęczeniowe pojawiają się w różnych obszarach ciała, dotycząc różnych kości (złamany piszczel, pęknięcie kości strzałkowej, złamanie zmęczeniowe kości udowej, czy złamanie zmęczeniowe śródstopia).

Do najczęstszych objawów złamania zmęczeniowego patologii zaliczamy: 

  • ból, który zazwyczaj narasta stopniowo i osiąga swoje apogeum podczas intensywnego obciążania, 
  • obrzęk w okolicy złamania, 
  • tkliwość palpacyjną, 
  • zaczerwienienie oraz ocieplenie skóry nad miejscem urazu, 
  • siniaki, 
  • upośledzenie wykonywania codziennych czynności. 

Dolegliwości bólowe zazwyczaj ustają z chwilą ustania obciążenia. Jest to jednak złudne, gdyż nie oznacza wyeliminowania przyczyny objawów.  

Złamanie zmęczeniowe – diagnostyka 

W procesie diagnostycznym, poza wywiadem i badaniem fizykalnym, bardzo ważne jest obrazowanie. Dzięki zastosowaniu technik wykorzystujących promieniowanie jonizujące można z bardzo dużą pewnością potwierdzić lub wykluczyć występowanie złamania zmęczeniowego.  

Zdjęcie rentgenowskie często może okazać się niewystarczające. Wynika to z faktu, iż szczelina takiego złamania może być na tyle mała, że pozostanie niewidoczna na radiogramie. Wówczas zaleca się wykonanie rezonansu magnetycznego lub scyntygrafii kości, co pozwala już bardzo dokładnie ocenić ciągłość tkanki kostnej i zauważyć wszelkie nieprawidłowości. Obrazowanie jest bardzo pomocne niezależnie od lokalizacji urazu oraz rodzaju opisywanego uszkodzenia (złamanie palucha, złamanie piszczela, złamanie awulsyjne palca, uszkodzenie trzeszczki czy złamanie kłykcia kości piszczelowej). 

Złamanie zmęczeniowe – leczenie 

Leczenie złamań zmęczeniowych polega na sprawnej identyfikacji czynników ryzyka, ich eliminacji oraz zapobieganiu tego typu incydentom w przyszłości. Zaleca się ograniczenie lub rezygnację z dotychczasowej aktywności fizycznej i uprawianego sportu. Podaje się leki przeciwbólowe oraz przeciwzapalne z tym, że te drugie powinny być stosowane w jak najkrótszym okresie czasu - udowodniono bowiem ich negatywny wpływ na przebieg procesu gojenia tkanek. W leczeniu wykorzystuje się także bisfosfoniany, czyli leki które hamują aktywność osteoklastów. Podkreśla się także duże znaczenie czynników wzrostu oraz preparatów bogatych w czynniki wzrostowe, jak osocze bogatopłytkowe w naprawie tkanek.  

Czas niezbędny na wygojenie miejsca poddanego urazowi wynosi od 4 do maksymalnie 12 tygodni. Z reguły jest to jednak 5-6 tygodni. Raz lub dwa razy w miesiącu powinna odbywać się kontrola lekarska mająca na celu kontrolę gojenia oraz stosowania się pacjenta do zaleceń o ograniczeniu aktywności. Unieruchomienie w ortezie lub opatrunku gipsowym stosuje się tylko przy określonych lokalizacjach złamań, mianowicie przy urazie kości piszczelowej oraz łódkowatej. Interwencja chirurgiczna jest wymagana wówczas, gdy istnieje wysokie ryzyko przemieszczeń oraz upośledzenia warunków biomechanicznych narządu ruchu. Można tu wymienić złamanie trzonu kości piszczelowej, złamanie zmęczeniowe kości udowej, złamanie piątej kości śródstopia oraz kości łódkowatej. Operacja jest także rozważana w sytuacji złamania ręki z przemieszczeniem. Posiadane ubezpieczenie w przypadku złamania zmęczeniowego (np. złamanie pięty) może być powodem do ubiegania się o odszkodowanie. 

Złamanie zmęczeniowe – rehabilitacja 

Fizjoterapia powinna stanowić nieodłączny element całego procesu leczenia złamań zmęczeniowych. Bardzo istotne jest odciążenie oraz przyspieszenie procesu konsolidacji tkanki kostnej. W tym celu warto wykorzystać czynniki fizykalne w postaci pola magnetycznego, krioterapii, elektroterapii czy laseroterapii. Dużo mówi się także o przyspieszaniu aktywności osteoblastów za pomocą terapii w komorze hiperbarycznej. W późniejszym okresie rehabilitacji złamań (np. rehabilitacja złamań miednicy czy złamanie trzeszczki palucha) stosuje się zabiegi manualne, osteopatię, flossing oraz inne metody typu kinesiotaping, które pomagają odzyskać pełną sprawność i usuwają wszelkie restrykcje mięśniowo-powięziowe powstałe w wyniku unieruchomienia.  

Domowymi sposobami w łagodzeniu bólu oraz objawów stanu zapalnego jest wykorzystywanie okładów z woreczków z lodem (20-30 minut co kilka godzin), okładów z żywokostu oraz liści młodej kapusty. W późniejszym etapie, po ustąpieniu ostrych objawów, można zastosować naprzemienne polewania ciepłą i zimną wodą z prysznica, co przyspieszy regenerację tkanek i poprawi ukrwienie. 

Złamanie zmęczeniowe – zapobieganie 

Zapobieganie pęknięciom zmęczeniowym oraz urazom klasyfikowanym jako przeciążeniowe polega na modyfikacji dotychczasowej aktywności fizycznej pod kątem stosowanych obciążeń oraz czasu odpoczynku poświęconego na należytą regenerację struktur narządu ruchu. W codzienną dietę powinno się włączyć suplementację wapnia oraz witaminy D. Dbanie o właściwie dobrane obuwie oraz technikę wykonywania ćwiczeń również nie pozostaje bez znaczenia.  

Powrót do biegania po złamaniu zmęczeniowym jest sprawą bardzo indywidualną i zależną od bardzo wielu czynników. Przyjmuje się jednak, że powinno to być po upływie 14 dni od ustania dolegliwości, przy czym zaczynamy od niewielkiej intensywności, zwiększając sukcesywnie obciążenia o 10% co tydzień. 

  1. Cosman F., Ruffing J., Zion M., Uhorchak J. i in., Determinants of stress fractures risk in United States Military Academy cadets, "Bone" 2013, nr 55, s. 359–366.  
  2. Schneiders A. G., Sullivan S. J., Hendrick P. A. i in., The ability of clinical tests to diagnose stress fractures: a systematic review and meta-analysis, “J Orthop Sports Phys Ther” 2012, nr 42, s. 760–771. 
  3. Patel R. D., Stress fractures: diagnosis and management in the primary care settings, “Pediatr Clin N Am” 2010, nr 81, s. 9–27. 
  4. Nieves J. W., Melsop K., Curtis M., Nutritional factors that influence change in bone density and stress fracture risk among young female cross-country runners, “PMR” 2010, nr 2, s. 740–750. 
  5. Dixon S., Newton J., Teh J., Stress fractures in the young athlete: a pictorial review, “Curr Probl Diagn Radiol” 2011, nr 40, s. 29–44. 

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Alergia kontaktowa – przyczyny, objawy i leczenie

    Alergia kontaktowa jest rodzajem nadwrażliwości, która występuje w wyniku bezpośredniego kontaktu skóry z substancjami wywołującymi reakcję alergiczną. Zjawisko to może powodować szereg nieprzyjemnych objawów – od łagodnych po ciężkie – i jest powszechnie spotykane wśród ludzi w różnym wieku.

  • Czym jest pokrzywka? Przyczyny, rodzaje, objawy i leczenie

    Pokrzywka jest niegroźnym schorzeniem skóry wywołanym najczęściej reakcją alergiczną. Objawia się swędzącymi bąblami na skórze, które przypominają ślady po poparzeniu pokrzywą. Jakie są jej przyczyny i co zrobić, gdy się pojawi? Na czym polega leczenie pokrzywki?

  • Zespół Dravet – objawy, diagnostyka, leczenie

    Zespół Dravet to rzadkie genetyczne schorzenie neurologiczne, które manifestuje się już we wczesnym dzieciństwie i znacząco wpływa na funkcjonowanie pacjentów przez całe życie. Charakteryzuje się opornymi na leczenie napadami padaczkowymi, które mogą prowadzić do licznych komplikacji, w tym do opóźnienia rozwoju i deficytów poznawczych.

  • Czy Tajlandia jest bezpieczna? Zagrożenia zdrowotne i najczęstsze choroby

    Tajlandia to kraj o egzotycznym uroku, przyciągający turystów z całego świata. Przed podróżą warto zapoznać się z potencjalnymi zagrożeniami zdrowotnymi występującymi w Azji Południowo-Wschodniej, żeby odpowiednio się przygotować i potrafić na nie reagować. Na co powinniśmy się zaszczepić przed wizytą w Tajlandii? Jakie choroby nam zagrażają? Co zrobić, jeśli ugryzie nas małpa?

  • Ośmiokrotny wzrost zachorowań na odrę w Polsce. Co jest powodem powrotu tej groźnej choroby?

    Liczba przypadków odry zarejestrowanych w 2024 roku w Polsce w systemie nadzoru epidemiologicznego wzrosła w porównaniu z rokiem 2023 ponad ośmiokrotnie – poinformował redakcję DOZ.pl Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego PZH – PIB. Odra wraca do Polski i staje się realnym zagrożeniem zdrowotnym, szczególnie dla dzieci i osób nieszczepionych. Choć przez lata choroba ta była praktycznie wyeliminowana, dziś – w wyniku malejącej liczby szczepień – znów pojawiają się nowe ogniska. Czym jest odra, jak się przed nią chronić i kto jest najbardziej narażony?

  • Ból nerek – objawy, leczenie i przyczyny. Jak złagodzić ból nerek?

    Ból nerek jest dolegliwością, która może być spowodowana różnymi czynnikami – od infekcji po choroby przewlekłe. Jeśli wystąpi, warto skonsultować się z lekarzem, aby zdiagnozować przyczynę i podjąć odpowiednie leczenie. Jakie badania wykonać, gdy bolą nerki? Co przyniesie ulgę w bólu?

  • Odleżyny – rodzaje i stopnie odleżyn oraz ich klasyfikacja

    Odleżyny to jedno z najpoważniejszych powikłań długotrwałego unieruchomienia, stanowiące istotne wyzwanie w opiece medycznej. Ich powstawanie związane jest z długotrwałym uciskiem na tkanki, które prowadzi do niedokrwienia i martwicy. Czym są odleżyny i jak powstają? Jakie plastry należy stosować w leczeniu odleżyn?

  • Uczulenie na komary. Jakie są objawy i przyczyny alergii na komary?

    Komary mają zdolność do przenoszenia niebezpiecznych chorób, takich jak malaria, wirus Zachodniego Nilu, wirus chikungunya czy wirus dengi. Stanowią więc zagrożenie zarówno dla ludzi, jak i zwierząt, jednak złą sławę zyskały głównie z powodu nieprzyjemnych ukąszeń. Kąsają wyłącznie samice komarów, wabione do skóry człowieka przez ciepło ciała, pot, zapachy oraz dwutlenek węgla. Podczas ukłucia samica wprowadza ślinę do krwiobiegu, aby zapobiec krzepnięciu krwi i umożliwić pobranie pokarmu. Kontakt trwający minimum sześć sekund może wywołać reakcję miejscową — zaczerwienienie, świąd i obrzęk.

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl