Stopa wydrążona – przyczyny, objawy, leczenie

Stopa wydrążona – budowa stopy 

Stopa to część ciała człowieka, która pełni bardzo istotne funkcje, takie jak umożliwienie poruszania się oraz utrzymywania stabilnej pozycji stojącej i siedzącej. Jej prawidłowa budowa prowadzi do rozwijania i zachowania umiejętności ruchowych u małych dzieci, jak i u osób starszych. Ból stopy wynikający z różnych dolegliwości, chorób czy urazów w dużym stopniu ogranicza swobodę ruchu, może prowadzić do poważnych zmian strukturalnych i funkcjonalnych, a nawet przyczynić się do niepełnosprawności.  Wady stopy mogą rozwijać się także jako następstwo nieprawidłowego obciążania stopy w wyniku braku równowagi między mięśniami a więzadłami i torebkami stawowymi znajdującymi się w stopie. 

Aby dobrze zrozumieć, na czym polega stopa wydrążona, należy na początku dowiedzieć się, jak stopa jest w ogóle zbudowana. Stopa każdego człowieka składa się ze stępu, śródstopia i palców. W jej skład wchodzi 26 kości połączonych ze sobą 33 stawami. Dodatkowo w jej obrębie znajdują się więzadła oraz mięśnie zginające stopę grzbietowo i podeszwowo, prostowniki, mięśnie odwracające i nawracające stopę. Stęp tworzą: kość skokowa, piętowa, sześcienna, łódkowata i trzy kości klinowe. Śródstopie jest budowane przez pięć kości długich, między którymi są przestrzenie międzykostne śródstopia. Palce składają się natomiast z trzech paliczków (oprócz palucha, gdzie są dwa paliczki). 

Prawidłowo pracująca stopa ma trzy punkty podparcia. Jest to guzowatość kości piętowej, pierwsza głowa kości śródstopia i piąta głowa kości śródstopia. W stopie wyróżnia się trzy łuki: 

• łuk przyśrodkowy – dynamiczny, przebiega od guza piętowego przez kość łódkową i kość klinowatą, aż do pierwszej głowy kości śródstopia,
• łuk podłużny boczny – statyczny, przebiega od guzowatości kości piętowej przez V kość śródstopia, kość sześcienną – aż do V głowy kości śródstopia, 
• łuk poprzeczny przedni - przebiega przez głowy kości śródstopia i stanowi  podstawę dwunożnego trybu życia, podczas przemieszczania się obniża się, a podczas stania stopa powinna opierać się o I i V głowę kości śródstopia,
• linia Lisfranca –  łuk przechodzący pomiędzy kośćmi śródstopia a kośćmi klinowatymi oraz kością sześcienną, 
• linia Choparta - łuk przechodzący przez szparę stawową, pomiędzy kością skokową a kością łódkową oraz kością piętową a kością sześcienną. 

Czym jest stopa wydrążona?  

Stopa wydrążona to właśnie nadmierne wysklepienie jednego z łuków stopy, a dokładnie łuku podłużno–bocznego z nadmiernym jego skróceniem, zwiększeniem podbicia i szponiastym ustawieniem palców. Dochodzi zatem do zbyt dużego uniesienia stopy w płaszczyźnie strzałowej, w jej środkowym odcinku (między głowami kości śródstopia a guzem piętowym), a kąt między osią kości piętowej a płaszczyzną podłoża wynosi ok 25 st. Stopa wydrążona, ze względu na lokalizację dominującego zniekształcenia, może mieć postać przednią, tylną lub mieszaną. 

Stopa wydrążona – przyczyny  

Nie do końca poznane są przyczyny powstawania stopy wydrążonej. Może ona kształtować się jako wada wrodzona lub na skutek zaburzeń nerwowo–mięśniowych. U dzieci wada jest zauważalna albo od okresu niemowlęcego, albo objawy pojawiają się około 10–14 roku życia - są to zmiany w budowie, jak i zmiany w poruszaniu się oraz silny ból stopy. 

Najczęstszą przyczyną występowania stopy wydrążonej u osób starszych jest choroba genetyczna Charcot-Marie–Tooth (CMT) polegająca na zaniku mięśni, doprowadzając tym samym do upośledzenia w pierwszej kolejności funkcji mięśni krótkich stopy. Innymi przyczynami mogą być także udary i urazy ośrodkowego układu nerkowego. U dzieci nadmierne uniesienie wysklepienia stopy może występować równocześnie z rozwojem mózgowego porażenia dziecięcego. Zdarza się, że pojawienie się zniekształcenia jest  związane z nieprawidłowym obuwiem i zbyt ciasnymi skarpetkami u dzieci, które zwiększają wysokie podbicie u dziecka. 

Stopa wydrążona – objawy

Oprócz nadmiernego wysklepienia, przy stopie wydrążonej dodatkowo pojawiają się: 

• szpotawe ustawienie tyłostopia, 
• modzele pod głową pierwszej kości śródstopia, 
• deformacje palców, 
• deformacje palucha, 
• wylewy podpaznokciowe, 
• niestabilność stawu skokowego, 
• zmiany zwyrodnieniowe stawów stępu i stopy, 
• ból podbicia w stopie, 
• ból stopy od dołu, 
• przykurcz lub zapalenie rozcięgna podeszwowego.

Stopa wydrążona może także niewystarczająco pochłaniać wstrząsy, jakie pojawiają się podczas ruchu, co może powodować złamania przeciążeniowe kości piszczelowej. 

Stopa wydrążona – diagnoza i leczenie  

Diagnozując stopę wydrążoną, lekarz nie opiera się tylko na ocenie wyglądu stopy, wykonywane są badania obrazowe RTG (w tym odcinka lędźwiowo–krzyżowego kręgosłupa), czasami również tomografia komputerowa oraz badania oceniające przewodnictwo nerwowe i badanie elektromiograficzne. 

Indywidualnie przygotowane wkładki ortopedyczne na stopę wydrążoną wraz z ćwiczeniami mogą dawać dobre rezultaty terapeutyczne. Jeśli jednak to nie pomaga, lekarz może zalecić operację zależną od stopnia zniekształcenia i nasilenia objawów bolącej stopy. Najczęściej wykonywane jest jednocześnie kilka procedur, takich jak osteotomia kości piętowej, usztywnienie stawów, przeniesienie (tzw. transpozycje) ścięgien, przecięcie i wydłużenia ścięgien, przecięcie rozcięgna podeszwowego czy rekonstrukcja więzadeł. 

Stopa wydrążona – rehabilitacja i ćwiczenia 

Ćwiczenia w leczeniu stopy wydrążonej mają na celu przede wszystkim wzmocnić osłabione mięśnie i przywrócić prawidłowe anatomiczne warunki stopy. Ćwiczenia korekcyjne na stopę wydrążoną pomogą także usunąć ewentualne przykurcze i doprowadzić do pełnej elastyczności stopy, rozciągając wszystkie struktury.  

W rehabilitacji stosowane są także zabiegi fizykoterapii. Na ból podbicia stopy i ból zewnętrznej części stopy można stosować: laser, elektroterapię, magnetoterapię czy krioterapię.  

Stopa wydrążona – zapobieganie 

Zapobieganie stopie wydrążonej to przede wszystkim kontrola rozwoju fizycznego dziecka - nie tylko samych stóp, ale całego ciała oraz obserwacja nabywania nowych umiejętności ruchowych przez malucha. Aby nie doszło do przykurczy ścięgien śródstopia, należy dbać o jakość oraz odpowiednie dopasowanie obuwia, w którym chodzi dziecko.