Tomografia komputerowa (TK) stawów biodrowych – badanie, wskazania, przeciwwskazania, refundacja, cena prześwietlenia

Tomografię komputerową stawów biodrowych wykonuje się przy okazji wystąpienia objawów, takich jak ból w pachwinie, biodrze i pośladku (nasilający się po wysiłku), trzaskania i strzykania w stawie, uczucia sztywności bioder lub kaczkowatego chodu. TK jest drogim badaniem, niemniej bezbolesnym i w większości przypadków łatwo dostępnym. Jak należy się przygotować do TK bioder, dlaczego do wykonania tego prześwietlenia z kontrastem potrzebny jest wynik poziomu kreatyniny w surowicy i czy niezbędne jest posiadanie skierowania lekarskiego? Odpowiedzi na te pytania znajdują się w niniejszym artykule.

Tomografia komputerowa (często opisywana skrótem TK lub CT) stawów biodrowych to z reguły łatwo dostępne i szybkie badanie, które pozwala na ocenę stanu oraz wykrycie patologii w obrębie tej okolicy anatomicznej. Często na prześwietlenie bioder kieruje się pacjenta w celu poszerzenia diagnostyki, chociażby po wcześniej wykonanym rentgenie. Umożliwia to wówczas sprawdzenie ułożenia, wyglądu i formy stawu w projekcji 3D.

Tomografia komputerowa (TK) stawów biodrowych  – co to jest i na czym polega badanie?

Tomografia komputerowa to podstawowa metoda diagnozowania obrazowego, która wykorzystuje promieniowanie jonizujące w celu uzyskania określonych przekrojów ciała. Podczas badania pacjent znajduje się w pozycji leżącej na stole diagnostycznym, który przesuwa się wzdłuż skanera (często nazywana potocznie przez pacjentów „tubą” lub „otworem”), rejestrując przechodzące przez ciało promieniowanie i tworząc obraz widoczny na konsoli operatora. Otrzymane skany są analizowane i opisywane przez radiologa, który ocenia wygląd, budowę stawu, kości oraz obecność ewentualnych patologii. Najczęściej tomografię wykonuje się w celu zweryfikowania i rozszerzenia procesu diagnostycznego po wykonaniu bezpieczniejszych badań, takich jak rentgen lub USG bioder. Obraz uzyskany przy pomocy TK jest zdecydowanie dokładniejszy niż ten, który można otrzymać po wykonaniu RTG, pomimo tego, że w jednej i drugiej metodzie stosuje się promieniowanie jonizujące. Wiąże się to z możliwością uzyskania w TK obrazów wielowymiarowych, natomiast w RTG zdjęcia wykonywane mogą być tylko w projekcji 2D. Wykonuje się tomografię jednego stawu biodrowego lub dwóch stawów porównawczo. W zależności od wskazań na skierowaniu możliwa jest konieczność podania dożylnego środka cieniującego.

Struktury anatomiczne widoczne na obrazach z TK to:

• panewka stawu,
• głowa kości udowej,
• szyjka kości udowej,
• krętarz większy oraz mniejszy,
• część kości miednicy.

Tomografia komputerowa (TK) stawów biodrowych  – wskazania do badania

Na TK stawów biodrowych kierowane są osoby z podejrzeniem choroby zwyrodnieniowej oraz zmian pourazowych. Pacjenci onkologiczni będą diagnozowani w kierunku nowotworów łagodnych i złośliwych kości. Z kolei ostre oraz przewlekłe stany zapalne kości także można diagnozować z wykorzystaniem TK, niemniej dokładniejszą metodą obrazową byłby w tym wypadku rezonans magnetyczny (MR) stawów biodrowych. Do bezpośrednich objawów, które odczuwają osoby z dysfunkcjami stawów biodrowych zalicza się promieniujący ból w pachwinie, biodrze i pośladku, który pojawia się rano i nasila podczas wysiłku, a ponadto sztywność stawu, kaczkowaty chód, utykanie oraz trzaskanie i strzykanie w stawie. Ból występuje ze względu na zużycie stawu biodrowego, który po pewnym czasie ulega deformacji. Wskazaniem do wykonania badania będzie również kwalifikacja pacjenta do zabiegu wszczepienia endoprotezy (forma leczenia patologicznego stawu biodrowego, sztuczny staw biodrowy). Po zabiegu chory robi kontrolne badanie TK w celu sprawdzenia, czy endoproteza jest dobrze umiejscowiona i właściwie spełnia swoją funkcję.

Tomografia komputerowa (TK) stawów biodrowych  – przeciwwskazania do badania

Jedynym przeciwwskazaniem do tomografii komputerowej stawów biodrowych jest ciąża. Badanie u kobiet ciężarnych wykonuje się tylko w stanie zagrożenia życia i z zachowaniem szczególnej ostrożności oraz ochrony radiologicznej (osłony radiologiczne i odpowiednia dawka promieniowania). Przed wejściem do pracowni obrazowej pacjentka jest zobowiązana powiadomić osobę wykonującą badanie TK o swoim stanie. Jeśli nie jest pewna, prześwietlenie należy przełożyć i wykonać test ciążowy.

Obecność metalowych ciał obcych, np. endoprotezy stawu nie stanowi przeszkody do wykonania TK, w przeciwieństwie na przykład do rezonansu magnetycznego. Mogą one wywoływać zakłócenia obrazu, przez które interpretacja staje się dyskusyjna i niejednoznaczna. Jeśli istnieje konieczność podania środka kontrastowego (środka cieniującego, zwanego również kontrastem), należy przeprowadzić dokładny wywiad z pacjentem odnośnie jego stanu zdrowia. Przeciwwskazaniami do podania kontrastu w tomografii komputerowej są, np. uczulenie na jod, nadczynność tarczycy, jaskra oraz niewydolność nerek. Pacjenci muszą przed badaniem TK wykonać oznaczenie poziomu kreatyniny w surowicy krwi, aby skontrolować wydolność nerek. Pozwala to na sprawdzenie, czy nerki pacjenta są w stanie wydalić podany w trakcie TK środek cieniujący.

Tomografia komputerowa (TK) stawów biodrowych  – jak wygląda badanie?

Większość tomografii komputerowych stawów biodrowych wykonuje się bez kontrastu, wyjątek stanowi m.in. podejrzenie zmian nowotworowych. Po wejściu do pracowni TK pacjent zostanie poproszony o zdjęcie metalowych części garderoby, które znajdują się w okolicy miednicy. Następnie osoba badana kładzie się na stole diagnostycznym i zostaje poproszona o to, aby podczas badania leżeć nieruchomo. Badanie jest krótkie, jego całkowity czas wynosi od 10 do 15 min. Jeśli pacjent posiada poprzednie wyniki badań obrazowych tego obszaru, powinien przekazać je lekarzowi do porównania z aktualnym obrazem.

Zdarza się, że pacjenci chcą zmieniać ustawienie swojego ciała w trakcie wykonywania tomogramu (obrazu generowanego przez tomograf), aby zobrazować te stawy w innym położeniu – nie jest to koniecznie ze względu na możliwość oglądania obrazu z każdej strony poprzez tzw. rekonstrukcje obrazu (pozwalają na zobrazowanie różnych warstw oraz ułożenia zbadanego obszaru).

Tomografia komputerowa (TK) stawów biodrowych  – najczęstsze pojęcia diagnostyczne w opisach badań

Radiolog, analizując obrazy jest w stanie ocenić układ kostno-stawowy – ruchomość stawu oraz jego budowę. Podczas analizy tkanek miękkich stawów biodrowych badaniem z wyboru będzie rezonans magnetyczny. Po wykonaniu badania możliwa jest również analiza złamań prostych, jak i tych skomplikowanych, wieloodłamkowych (ocenia się ustawienie odłamów kości w obrębie badanego stawu oraz kości udowej). W przypadku endoprotezy stawu biodrowego obraz uzyskany w TK pozwala na dokonanie oceny, czy występuje niezapalne lub zapalne (aseptyczne i nieaseptyczne) obluzowanie protezy. Inną chorobą rozpoznaną dzięki TK może być również dysplazja stawu biodrowego, czyli choroby wrodzonej, którą diagnozuje się u noworodków i niemowląt. Z tego powodu profilaktycznie wykonuje się przede wszystkim USG bioder w 5–6 miesięcy życia i gdy dziecko się prawidłowo rozwija, można zaobserwować jądra kostnienia stawów biodrowych. Ponadto lekarz ocenia zmiany zwyrodnieniowe, wygląd panewki stawu biodrowego lub to, czy występują nadżerki (ubytki kostne).

Tomografia komputerowa (TK) stawów biodrowych  –  skierowanie, cena/refundacja badania

Aby wykonać TK stawów biodrowych, niezbędne jest posiadanie skierowania – zarówno dla badań refundowanych przez NFZ, jak i tych opłacanych indywidualnie przez pacjenta. Skierowanie najczęściej wystawia specjalista – ortopeda lub chirurg, natomiast prywatnie może być to również lekarz rodzinny. Badanie w większości przypadków wykonuje się bez środka kontrastowego. Cena tomografu komputerowego stawów biodrowych to koszt mniej więcej 300–400 zł. Jeśli TK jest przeprowadzana z podaniem kontrastu, wówczas cena może wzrosnąć o ok. 105–235 zł.