Żółtaczka u noworodka – przyczyny, objawy, leczenie i hospitalizacja. Czy jest to groźna choroba?

Żółtaczka u noworodka to stosunkowo często występujące zjawisko, gdyż dotyczy około 60% maluchów. Najbardziej charakterystycznym objawem żółtaczki noworodkowej jest zmiana koloru skóry i białek oczu na żółty lub pomarańczowy. Czy żółtaczka noworodkowa jest groźna dla zdrowia dziecka? Jak wygląda leczenie tego schorzenia w warunkach szpitalnych?

Zażółcenie powłok u noworodka zwykle bardzo niepokoi rodziców. Z tego względu warto wiedzieć, z czym związane jest pojawienie się żółtaczki oraz jakie potencjalne skutki może nieść dla zdrowia dziecka. Czym jest żółtaczka u noworodka oraz jak wygląda jej leczenie?

1. Czym jest żółtaczka u noworodka?
2. Żółtaczka u noworodka – przyczyny
3. Jakie są objawy żółtaczki u noworodka?
4. Leczenie żółtaczki noworodkowej
5. Jak długo trwa hospitalizacja noworodka z żółtaczką?
6. Powikłania po żółtaczce noworodkowej

Czym jest żółtaczka u noworodka?

Żółtaczka u noworodka to sytuacja kliniczna, w której dochodzi do zażółcenia powłok skórnych dziecka. Ma to miejsce na skutek jednoczesnego rozpadu znaczącej ilości erytrocytów oraz hemoglobiny, która jest nadrzędnym elementem ich struktury. To właśnie ona w toku przemian metabolicznych zostaje przekształcona do bilirubiny, a więc żółtego barwnika fizjologicznie wydalanego przed wątrobę.

Żółtaczka u noworodka – przyczyny

Hemoglobina w życiu płodowym różni się strukturalnie od tej obecnej w krwinkach czerwonych każdego człowieka. Jest to związane z faktem, iż płód potrzebuje, żeby jego hemoglobina bardziej „przyciągała” tlen niż hemoglobina matki, aby wymiana gazowa między jego krwią a krwią matki była efektywna. W profesjonalnym języku medycznym można powiedzieć, że hemoglobina płodowa ma większe powinowactwo do tlenu, dlatego też wychwytuje go od matki w łożysku, co pozwala dziecku przeżyć. W świecie zewnętrznym krwinki zawierające w swoim składzie hemoglobinę płodową nie są już potrzebne. Z tego względu rozpoczyna się proces wymiany erytrocytów na te posiadające hemoglobinę przystosowaną do transportu cząsteczek tlenu w warunkach zewnętrznych. Rozpadających się erytrocytów jest jednak tak wiele, że niedojrzała wątroba dziecka czasem nie jest w stanie wydalić bilirubiny w odpowiednim tempie, co doprowadza do odkładania się jej w skórze noworodka i wystąpienia zażółcenia powłok. Są to przyczyny tzw. fizjologicznej żółtaczki noworodków.

Przedłużająca się żółtaczka może być natomiast związana z karmieniem pokarmem kobiecym, gdyż w mleku znajdują się enzymy powodujące utrudniony wychwyt bilirubiny przez wątrobę. Nie jest to jednak przeciwwskazanie do karmienia piersią. Co więcej, żółtaczka może pojawić się również na skutek zbyt małej ilości przyjmowanych przez dziecko kalorii wraz z pokarmem kobiecym. Wśród innych przyczyn żółtaczki, będących odstępstwem od fizjologii, wymienia się dodatkowo: infekcje, konflikt serologiczny, wrodzone choroby wątroby czy też poważną chorobę, jaką jest atrezja dróg żółciowych. Schorzeniom tym towarzyszą jednak nieco inne objawy, niż ma to miejsce w przypadku prawidłowo rozwijającego się noworodka.

Jakie są objawy żółtaczki u noworodka?

Objawy związane z żółtaczką noworodka zależne są od tego, czy mamy do czynienia z żółtaczką fizjologiczną, czy też z patologicznym zażółceniem powłok skórnych.

Żółtaczkę fizjologiczną cechuje:

• rozpoczęcie po upływie przynajmniej 36 godzin od porodu,
• samoistne ustąpienie do ok. 10. doby życia dziecka,
• nieprzekraczanie przez bilirubinę prawidłowych wartości dla wieku dziecka.

W sytuacji, kiedy żółtaczka nie spełnia wymienionych cech, mówimy o tzw. żółtaczce patologicznej, która:

• pojawiła się w pierwszej dobie życia dziecka lub po okresie trwania żółtaczki fizjologicznej,
• przekracza przyjęte normy bilirubiny,
• przebiega z odbarwieniem stolca oraz ciemnym zabarwieniem moczu,
• utrzymuje się ponad 14 dni,
• sprawia, że w trakcie jej przebiegu dziecko jest niespokojne, apatyczne, niechętnie je, nie przybiera prawidłowo na wadze, pojawiły się drgawki lub niepokojący pisk dziecka.

Jeżeli zabarwienie skóry dziecka budzi wątpliwości rodziców, zawsze lepiej zasięgnąć porady lekarza, który w oparciu o posiadaną wiedzę stwierdzi, czy dziecko potrzebuje interwencji, czy też wystarczy jedynie obserwacja.

Leczenie żółtaczki noworodkowej

Leczenie żółtaczki noworodków zależne jest od przyczyny jej wystąpienia. W znaczącej większości przypadków, kiedy to mamy do czynienia z żółtaczką fizjologiczną, żadna interwencja nie jest konieczna, a delikatne zażółcenie powłok skórnych mija samoistnie. Jeśli jednak żółtaczka u noworodka nie spełnia wymienionych kryteriów, konieczne jest poszerzenie diagnostyki. W niektórych przypadkach, kiedy poziom bilirubiny przekracza przyjęte granice, stosowane są naświetlania dziecka w warunkach szpitalnych lampą UV. Dzięki temu bilirubina zlokalizowana w skórze rozkłada się i może być łatwiej wydalona przez organizm dziecka. W przypadku podejrzenia, że za przedłużającą się żółtaczkę odpowiada pokarm kobiecy, zaleca się zwiększenie częstości karmień, co zwykle poprawia stan skóry dziecka. Z kolei jeśli pojawią się odbarwione stolce i mocz o ciemnej barwie, konieczne jest wykluczenie atrezji dróg żółciowych, która jest wadą wrodzoną stanowiącą bezpośrednie zagrożenie dla życia dziecka. W przypadku jej stwierdzenia w badaniach obrazowych wymagane jest przeprowadzenie skomplikowanej operacji sposobem Kasai. W sytuacji występowania innych przyczyn nieprawidłowej żółtaczki u noworodka leczenie jest zindywidualizowane i dobrane w odpowiedzi do innych symptomów jej towarzyszących.

Jak długo trwa hospitalizacja noworodka z żółtaczką?

Hospitalizacja noworodka z żółtaczką uzależniona jest od przyczyny jej wystąpienia oraz stanu ogólnego dziecka. Jeżeli nie towarzyszą jej inne nieprawidłowości, takie jak podwyższony poziom białka C-reaktywnego – CRP, patologie w badaniach obrazowych, niepokojące zachowanie dziecka, brak przyrostu masy ciała czy też wysokie wartości bilirubiny, dziecko spędza w szpitalu kilka dni. Jeżeli jednak lekarze stwierdzą wymienione wyżej odchylenia, konieczne może być wdrożenie leczenia, a pobyt dziecka w szpitalu może znacząco się przedłużyć.

Powikłania po żółtaczce noworodkowej

W znaczącej większości przypadków żółtaczka u noworodka, nawet ta przedłużająca się, nie powoduje trwałych następstw i nie jest niebezpieczna dla dziecka. Nie oznacza to jednak, że nie istnieją sytuacje kliniczne, w których zażółcenie powłok u noworodka prowadzi do poważnych konsekwencji. Najpoważniejszym powikłaniem przedłużającej się ekspozycji dziecka na zbyt wysokie wartości bilirubiny jest wystąpienie tzw. żółtaczki jąder podkorowych. Może to prowadzić do trwałej niepełnosprawności umysłowej, padaczki czy też porażenia mózgowego. Jednak w czasach, kiedy dostęp do opieki zdrowotnej jest znacznie większy, a sposoby eliminowania nadmiaru bilirubiny z organizmu dziecka coraz lepsze, powikłanie to jest skrajnie rzadkie.

Drugim poważnym powikłaniem jest nieleczona atrezja dróg żółciowych. W momencie niepodjęcia na odpowiednim etapie działania chirurgicznego dochodzi do uszkodzenia wątroby, a następnie do powstania wodobrzusza, kiedy to stan dziecka staje się ciężki, a rokowanie niepomyślne. Inne przyczyny nieprawidłowej żółtaczki, takie jak infekcje czy też wrodzone choroby wątroby, mogą skutkować charakterystycznymi dla każdej jednostki powikłaniami, jednak nie sposób wymienić ich wszystkich w jednym krótkim opracowaniu.

Ze względu na przytoczone potencjalne – jednak bardzo rzadko występujące – powikłania i stany noworodek z żółtaczką niespełniającą kryteriów żółtaczki fizjologicznej wymaga dokładniejszej opieki lekarskiej i częstszych kontroli w pierwszych tygodniach swojego życia.