Asymetria ułożeniowa – na czym polega asymetria u niemowlaka? Jak wygląda rehabilitacja i jak długo trwa?

Asymetria ułożeniowa – co to jest? 

Asymetria ciała do ok. 3-4 miesiąca życia jest naturalnym fizjologicznym elementem rozwoju dziecka. Z czasem uczy się ono symetrycznego ustawiania główki w linii środkowej ciała, zabawy obiema rączkami z łączeniem dłoni oraz włącza do swoich ruchów pracę antygrawitacyjną, czyli wykonuje ruchy, odrywając kończyny, głowę i tułów od podłoża dzięki swojemu napięciu mięśniowemu. 

Nie każda asymetria ułożeniowa jest powodem do obaw, ale żeby się przekonać, czy rozwój ruchowy malucha przebiega prawidłowo, warto udać się do fizjoterapeuty, który przede wszystkim znajdzie przyczynę preferowania jednej ze stron i pomoże w uzyskaniu symetrii. Symetria bowiem jest bardzo ważna – dzięki niej dziecko uczy się przekraczać (nóżkami, rączkami i główką) linię środkową ciała w obie strony. W umiejętność tą zaangażowane są także gałki oczne. Dzięki tym sprawnościom maluch może osiągać kolejne etapy rozwoju motorycznego i koordynacji ruchowej. Asymetria u dziecka zaburza jego rozwój a w przyszłości może powodować wady postawy. Istnieje również ryzyko, że asymetria niemowlaka może świadczyć o poważnych zaburzeniach układu nerwowego.  

Asymetria ułożeniowa – przyczyny 

Jest bardzo wiele przyczyn występowania asymetrii ułożeniowej u dziecka. Prawidłowe jej rozpoznanie warunkuje wybór odpowiedniego sposobu leczenia i postępowania terapeutycznego.  

Często asymetria prawostronna czy asymetria lewostronna może pojawić się u dzieci, ze względu na błędy popełniane w opiece nad nimi. Karmienie tylko z jednej piersi, noszenie dziecka tylko na jednej ręce i w jednej pozycji, układanie dziecka w łóżeczku za każdym razem w jedną stronę mogą zaburzać naturalny proces uczenia się symetrii. Nieświadomie w taki sposób przeszkadzamy dziecku w tym, aby swobodnie mogło doświadczać bodźców jednakowo po obu stronach ciała.  

Poważniejszą przyczyną asymetrii u dziecka jest wzmożone lub obniżone napięcie mięśniowe. Problem ten może prowadzić do nieprawidłowego kształtowania się rozwoju motorycznego, a konsekwencją może być nie tylko asymetria. Innymi czynnikiami mogą być są wady słuchu czy wzroku, kiedy maluch odbiera sygnały z otoczenia zawsze z jednej i tej samej strony. Porażenie splotu barkowego i kręcz szyi u niemowlaka to kolejne powody, przez które dziecko ma zaburzone czucie i ograniczone ruchy, a to może w konsekwencji prowadzić do asymetrii ułożeniowej. Pojawia się ona także u dzieci z dziecięcym porażeniem mózgowym, ze skoliozą czy zwichniętym biodrem.  

Asymetria ułożeniowa – objawy  

Asymetria u niemowląt rozpoznawana jest najczęściej przez rodziców, którzy zaniepokojeni wyglądem dziecka lub brakiem postępów w jego rozwoju, zaczynają szukać pomocy u lekarza lub fizjoterapeuty. Istnieje kilka ważnych objawów, których wystąpienie należy skonsultować ze specjalistą, jeśli wystąpią one po 3. miesiącu życia dziecka: 

• dziecko układa główkę tylko w jednym kierunku, 
• nie potrafi obrócić swobodnie główki na drugą stronę, a próba pomocy przy obrocie jest dla dziecka nieprzyjemna lub nawet bolesna, 
• wodzi wzrokiem za zabawką lub twarzą rodzica tylko w jedną stronę, ciężko jest mu przekroczyć gałkami ocznymi linię środkową ciała, 
• główka odkształca się, widoczne jest spłaszczenie główki u niemowlaka (plagiocefalia),  
• zauważyć można asymetrię na twarzy dziecka, 
• dziecko wkłada do buzi cały czas tę samą rękę, podczas gdy druga jest wyprostowana i zaciśnięta w pięść, 
• obrót wykonywany jest tylko przez jedno ramię, 
• dziecko układa się w literę C, 
• możliwe jest karmienie tylko z jednej piersi, 
• dziecko śpi zawsze w tej samej pozycji, 
• w leżeniu na plecach przechyla się na jedną stronę, nie może utrzymać głowy w linii środka ciała, 
• leżenie na brzuchu niemowlaka wywołuje nieprawidłowe reakcje – dziecko przechyla się wciąż na jedną stronę nie mogąc utrzymać stabilnego podporu i ułożenia głowy, 
• kładzenie noworodka na brzuchu jest dla niego niewygodne, pojawia się płacz i dezorientacja, często maluch w niekontrolowany sposób przewraca się na plecy i nie jest to zamierzony obrót, 
• nie jest widoczna poprawa i przyjmowanie symetrii nawet przy uczeniu się nowych umiejętności (dziecko krzywo siedzi, czworakuje, używając tylko jednej nóżki lub rączki, obraca się tylko przez jeden bok). 

Asymetria ułożeniowa i jej objawy są wskazaniem do konsultacji z lekarzem i fizjoterapeutą. Zawsze w takiej sytuacji należy upewnić się, co jest przyczyną zaburzeń i jak najszybciej rozpocząć proces terapeutyczny. 

Asymetria ułożeniowa – rehabilitacja  

Ile trwa rehabilitacja asymetrii u niemowlaka? Czy jest ona konieczna? Kiedy należy ją rozpocząć? To pytania z którymi muszą zmierzyć się nie tylko rodzice, ale również fizjoterapeuci prowadzący zajęcia z dzieckiem. Wszystko to jest bardzo indywidualną kwestią, a cały proces wymaga od terapeuty dużego doświadczenia. Czasem wystarczy tylko zmiana nawyków opiekunów przy codziennej pielęgnacji dziecka, karmieniu czy zabawie. Innym razem konieczne są regularne spotkania w gabinecie fizjoterapeuty i monitorowanie całego procesu rozwoju dziecka.  

Istnieje wiele metod terapeutycznych stosowanych w przypadku pracy z dziećmi z zaburzeniem symetrii. Dwie najpopularniejsze to metoda Vojty oraz metoda NDT-Bobath. Każda z nich różnymi drogami powinna prowadzić do poprawy stanu zdrowia dziecka, budowania symetrii osi ciała i równego rozkładu obciążenia ciała. Najlepiej zawsze indywidualnie dobierać sposób pracy, który poprawi także ruchomość w stawach i zniweluje przykurcze mięśniowe. Ćwiczenia na asymetrię niemowlaka powinny odbywać się zawsze w spokojnej atmosferze, nie powodując dodatkowego stresu u dziecka w postaci bólu czy strachu. Zalecane jest także pozostawanie pod kontrolą terapeutyczną do momentu, aż dziecko zacznie samodzielnie chodzić. Raz powstała asymetria może niestety pojawiać się ponownie.  

Fizjoterapeuta w razie konieczności może zalecić także specjalne zaopatrzenie ortopedyczne. Należy do nich np. specjalna poduszka, która będzie prawidłowo kształtowała główkę dziecka.