NDT Bobath (Bobath concept) – na czym polega i jakie są wskazania do rehabilitacji metodą Bobath?

NDT-Bobath to metoda usprawniania ruchowego, która ma pomóc we wszechstronnym rozwoju, tak, by pacjent osiągnął jak największą niezależność. Koncepcja Bobath może być stosowana u niemowląt, dzieci, a także u dorosłych. Terapia NDT-Bobath wpływa na napięcie mięśniowe, hamuje patologiczne odruchy, a wyzwala te, jak najbardziej zbliżone do prawidłowych. Istotne są nie tylko ćwiczenia w gabinecie fizjoterapeuty, ale także praca pacjenta w domu.

Metoda Bobath – na czym polega? Podstawowe założenia 

Metoda NDT-Bobath stanowi neurorozwojową koncepcję rehabilitacji dzieci i dorosłych w fizjoterapii. Stworzona została przez Karela i Bertę Bobath – od ich nazwiska wywodzi się  nazwa metody, stosowana jest na całym świecie.

Wskazaniami do rehabilitacji metodą Bobath są również następujące zaburzenia: opóźniony rozwój motoryczny niemowląt i dzieci oraz wzmożone lub obniżone napięcie mięśniowe.                

W rehabilitacji metodą NDT-Bobath podkreśla się duże znaczenie plastyczności mózgu, nieprawidłowego przetwarzania sensorycznego, możliwości oceny rezultatów, indywidualnego planowania działań usprawniających oraz możliwości partycypacji opiekunów pacjentów. Taka metoda rehabilitacji neurologicznej jak NDT-Bobath pozwala w sposób aktywny redukować problemy osób z uszkodzeniami ośrodkowego układu nerwowego. Jako główny cel metody Bobath podkreśla się poprawę funkcji z możliwie maksymalnym czynnym udziałem pacjenta i jednocześnie pozbawionym kompensacji.

Pozyskiwanie nowych umiejętności pozwala na coraz to inne aktywności, a to z kolei umożliwia większą partycypację w życiu społecznym. Pacjent zyskuje samodzielność, poprawie ulega więc jakość życia zarówno jego, jak i osób od których jest zależny. 

Metoda Bobath – wskazania

Rehabilitacja Bobath pozwala na diagnostykę oraz prowadzenie terapii u noworodków, niemowląt, dzieci i osób starszych w przypadku:

• asymetrii,
• problemów z dystrybucją napięcia (obniżone lub wzmożone napięcie mięśniowe),
• zaburzeń rozwoju psycho–ruchowego
• uszkodzeń splotów nerwowych,
• chorób nerwowo–mięśniowych typu SMA,
• przepuklina oponowo–rdzeniowa,
• wad rozwojowych,
• zaburzeń koordynacji,
• zaburzeń karmienia,
• mózgowego porażenia dziecięcego (hemiplegia, diplegia, tetraplegia),
• nauki pozycjonowania pacjentów w celu przeciwdziałania zmianom wtórnym,
• odzyskiwania sprawności po udarach.

Metoda NDT Bobath u wcześniaków, niemowląt i małych dzieci

Ta metoda usprawniania ruchowego u małych pacjentów, zakłada rozpoczęcie procesu terapii najwcześniej, jak to możliwe. Rehabilitowane jest całe ciało dziecka. Wczesne rozpoznanie zaburzeń  ruchowych oraz dysfunkcji mogących potencjalnie niekorzystnie wpływać na funkcjonowanie dziecka oraz utrudniać jego dalszy rozwój, pozwala na szybką interwencję. Koncepcja Bobath umożliwia wówczas zastosowanie fizjoterapii, która pozwala hamować nieprawidłowe wzorce i zachowania patologiczne, stymuluje porażoną stronę, przyczynia się do poprawy dystrybucji napięcia, zmieniając tym samym trajektorię rozwoju dziecka na fizjologiczną.

Dodatkowo filozofia metody NDT-Bobath dyktuje odpowiedni sposób postępowania w środowisku domowym. Mowa tutaj o właściwym ułożeniu, pozycjach do zabaw oraz interakcji, które również powinny być ufiksowane na tym, aby podtrzymywać efekty rehabilitacji i stymulować w kierunku prawidłowego rozwoju. Wymaga to kontynuacji w domu przez rodziców lub opiekunów w różnym wymiarze i we wskazanej przez fizjoterapeutę formie. Bardzo ważna jest świadomość, że kilkadziesiąt minut terapii dziennie nie przyniesie rezultatu, jeśli w domu pewne zachowania i wzorce nie zostaną w określony sposób zmodyfikowane. Jako przykład może posłużyć odpowiednia pielęgnacja noworodka: właściwy sposób trzymania, podnoszenia i układania dziecka. Zgodnie z metodą NDT-Bobath te z pozoru prozaiczne czynności wpływają na rozwój umiejętności, jak chociażby kontrola głowy. 

Metoda Bobath u dorosłych

Bobath dla dorosłych ma na celu odzyskiwanie funkcji utraconych. Uwzględnia się etap rozwoju z zaznaczeniem nieobecności odruchów fizjologicznych występujących u dzieci. Techniki oraz sposób wykonywania ćwiczeń podlega modyfikacji z racji na większe rozmiary pacjentów dorosłych. Stąd też stosowanie tej koncepcji w takich przypadkach wymaga szkolenia dodatkowego, nie wystarczy Bobath basic. 

Metoda NDT Bobath dyktuje działanie wieloobszarowe. Oznacza to stosowanie pozycji ułożeniowych, modyfikację wzorców i zachowań, a także zmiany w środowisku domowym pacjenta, a nie tylko konieczność współpracy z terapeutą pod kątem ćwiczeń. Jako przykład może posłużyć wykorzystywanie systemów do pozycjonowowania – poprzez odpowiednie ułożenie (pozycje) zapobiega się przykurczom i deformacjom. Aktywacja mięśni pośladkowych często wpływa u takich pacjentów na poprawę ruchu wyprostu w stawie biodrowym – jednego z najczęstszych problemów u chorych z mózgowym porażeniem dziecięcym. Przykładem takiego ćwiczenia jest leżenie na brzuchu na podwyższeniu, kończyny dolne oraz miednica ustabilizowane są pasem. Ruch polega na chwytaniu oburącz przedmiotu, który znajduje się przed pacjentem i wkładaniu go na np. wysoki klocek. Takich ruch w górnej części tułowia inicjuje skurcz mięśni pośladkowych. 

Metoda Bobath – jak wyglądają ćwiczenia?

Ćwiczenia oparte są o proces tzw. motor learningu, czyli nauczania poprzez ruch. Odpowiednio należy promować aktywność dziecka w oparciu o prawidłowy rozwój, wykorzystując maksimum jego możliwości. Harmonijne i uporządkowane zasady terapii Bobath mówią o możliwości stosowania przez fizjoterapeutę punktów kluczowych, jak np. miednica, barki. Poprzez te punkty można promować aktywność pacjenta wykorzystując różne techniki, np. taping czy pressure. Pozwala to aktywować mięśnie, przenosić ciężar ciała i w efekcie uzyskać ruch mocno zbliżony do fizjologicznego.  

Jednym z przykładów ćwiczeń w Bobath concept jest aktywne przenoszenie ciężaru ciała, na piłce gimnastycznej, stymulacja unoszenia i kontroli głowy poprzez zastosowania odpowiedniej pozycji i wsparcia. W tym celu można ułożyć dziecko na piłce na brzuchu, następnie umiejscowić jego ręce tak, aby zapewniały podpór na przedramionach. Punktem kluczowym mogą być barki, na których terapeuta układa ręce i wykonuje docisk w kierunku pionowym w dół, do piłki. Ćwiczenia mają za zadanie trening aktywności mięśni dziecka oraz przetworzenie ich na funkcję. To z kolei pozwoli na lepszą partycypację w codziennych czynnościach. 

Obecnie istnieje możliwość uczestnictwa w kilku różnych specjalistycznych kursach z metody Bobath. Są to odpowiednio: Bobath basic, Bobath baby, Bobath dla dorosłych i Bobath advanced. Koszt szkolenia podstawowego to około 20000 zł. Cena jednej jednostki terapeutycznej waha się od 100 zł w górę. 

Rehabilitacja metodą Bobath – efekty

Praca nad poprawą selektywności i zakresu ruchów, zwiększenie siły mięśniowej, lepszy balans, aktywacja strony porażonej są swoistą stymulacją dla prawidłowego rozwoju. Pozwala to na samodzielność oraz aktywność pacjenta.