Amoniak – jak zbadać stężenie we krwi? Normy, hiperamonemia, zalecenia
Barbara Sitek

Amoniak – jak zbadać stężenie we krwi? Normy, hiperamonemia, zalecenia

Badanie stężenia amoniaku we krwi jest jednym z oznaczeń diagnostycznych, zlecanych głównie w przypadku wystąpienia bardzo charakterystycznych objawów neurologicznych oraz w przypadku pacjentów cierpiących z powodu dysfunkcji wątroby (niewydolność miąższu wątroby), nerek czy odbytu. Amoniak w wysokim stężeniu ma zdolność do przenikania bariery krew – mózg, prowadząc do ciężkich zaburzeń w pracy mózgu. Trzykrotne przekroczenie normy amoniaku we krwi może świadczyć o groźnej dla zdrowia i życia chorobie wątroby, zaś pięciokrotne przekroczenie wartości normatywnej o śpiączce wątrobowej. Oba te stany mogą wywołać bardzo poważne zaburzenia funkcji mózgu.

Oznaczenie stężenia amoniaku we krwi, chociaż nie należy do najczęściej zlecanych badań diagnostycznych, nie powinno być bagatelizowane. Zalecenie to dotyczy w szczególności pacjentów leczonych na schorzenia wątroby, nerek czy borykających się ze schorzeniami dolnego odcinka układu pokarmowego, zwłaszcza żylakami odbytu. Jego wynik może również nieść nieocenione wsparcie dla lekarzy zajmujących się pacjentami oddziałów ratunkowych i neurologicznych, zarówno w trakcie diagnostyki, jak i podczas monitorowania terapii.

Co to jest amoniak?

Amoniak jest to związek chemiczny, będący ubocznym i fizjologicznym produktem metabolizmu białek, znajdujących się w spożywanych pokarmach. W niewielkim stopniu jest wytwarzany przez tkankę mięśniową i nerki, jednak większość obecnego w organizmie amoniaku pochodzi z rozkładu białek w przewodzie pokarmowym, do czego niezbędne jest działanie bakterii jelitowych. Silne właściwości toksyczne amoniaku sprawiają, że jego sprawne usuwanie z organizmu jest wyjątkowo istotnym procesem. Kiedy z aminokwasów zostaje usunięta grupa aminowa i powstaje amoniak, wówczas zostaje on wychwycony z jelit i wraz z krwią trafia do wątroby, gdzie w trakcie cyklu mocznikowego zostaje przekształcony w nieszkodliwy i wydalany wraz z moczem mocznik.

Objawy zatrucia amoniakiem. Co to jest hiperamonemia?

Wzrost stężenia amoniaku we krwi nazywany jest hiperamonemią. Jest to stan bardzo niebezpieczny dla zdrowia, ponieważ amoniak posiada zdolność przenikania przez barierę krew – mózg i może wywoływać uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego (OUN), czyli encefalopatię. Zaburzenia neurologiczne wywołane zatruciem amoniakiem (zarówno fizyczne, jak i osobowościowe), mogą objawiać się jako:

  • obrzęk mózgu,
  • bóle głowy,
  • drżenie mięśni,
  • zaburzenia oddychania,
  • drgawki,
  • wymioty,
  • śpiączka,
  • splątanie,
  • napady agresji,
  • dezorientacja,
  • utrata przytomności,
  • zaburzenie zdolności poznawczych.

Podwyższone stężenie amoniaku może występować także u noworodków. Objawia się on wówczas utratą napięcia mięśniowego, utrudnionym kontaktem z opiekunem (splątaniem), brakiem odpowiedzi na bodźce, brakiem apetytu, sennością oraz spadkiem energii i chęci do zabawy.

Hiperamonemia stanowi bezpośrednie zagrożenie życia pacjenta i w skrajnych przypadkach może doprowadzić do jego zgonu. Objawy te wymagają niezwłocznej konsultacji lekarskiej.

Przyczyny hiperamonemii

Przyczyny wzrostu stężenia amoniaku we krwi mogą być pierwotne lub wtórne.
Hiperamonemia pierwotna wynika z nieprawidłowości metabolicznych w przebiegu cyklu mocznikowego. Najczęściej jest wykrywana u niemowląt i małych dzieci. Na prawidłowy przebieg cyklu mocznikowego wpływa szereg enzymów, a niedobór lub dysfunkcja któregoś z nich wywołana przez choroby dziedziczne, związane z mutacjami genetycznymi, uniemożliwia skuteczne usunięcie amoniaku z organizmu. Jeśli zaburzenia dotyczą enzymów regulujących jeden z późniejszych etapów cyklu mocznikowego, objawy choroby najczęściej są nasilone w mniejszym stopniu i mogą ujawniać się dopiero w późniejszych latach życia, np. jako wynik sytuacji stresowej.
Hiperamonemia wtórna zachodzi wtedy, gdy wzrost ilości amoniaku jest skutkiem encefalopatii wątrobowej lub niewydolności nerek, bądź też jest następstwem jego zwiększonej produkcji, np. w wyniku rozpadu erytrocytów. Schorzenia, które mogą doprowadzić do wystąpienia hiperamonemii wtórnej to przede wszystkim ostre lub przewlekłe choroby nerek, toksyczne lub wirusowe zapalenie wątroby, marskość wątroby, zakrzepica żyły wrotnej,  nowotwory pierwotne wątroby lub mnogie przerzuty do narządu, zespół Rey’a, choroba hemolityczna noworodków, choroby związane z zaburzeniami procesu krzepnięcia krwi, krwawienia do przewodu pokarmowego (pęknięcie żylaków przełyku lub odbytu, perforacja wrzodów żołądka), patologiczny rozrost bakterii jelitowych, uszkodzenia mięśni oraz infekcje przebiegające z odwodnieniem organizmu.

Przejściowy wzrost stężenia amoniaku może być niekiedy również wynikiem uprawiania dużej ilości aktywności fizycznej, palenia papierosów lub przyjmowania niektórych leków (moczopędnych, barbituranów czy kwasu walproinowego).

Powiązane produkty

Jak zbadać stężenie amoniaku we krwi?

Stężenie amoniaku oznacza się najczęściej w osoczu krwi, pobranej z żyły łokciowej do próbówki z EDTA (kwas wersenowy). Pacjent, przystępujący do badania powinien być wypoczęty i unikać większego wysiłku fizycznego oraz palenia papierosów na 48 – 72 h przed badaniem.  Zalecenie obejmuje także brak spożywania posiłków minimum 8 h przed pobraniem krwi, czyli poddaniu się badaniu na czczo.

Amoniak – normy dla kobiety i mężczyzny. Interpretacja wyników badania

Prawidłowy poziom stężenia amoniaku we krwi wynosi około 10 – 50 µmol/l dla kobiet oraz 15 – 60 µmol/l dla mężczyzn. U noworodków i niemowląt poziom amoniaku jest dużo wyższy niż u osób dorosłych i może mieścić się w przedziale 40 – 100 µmol/l. Zjawisko to zachodzi dlatego, że począwszy od drugiej doby życia, w organizmie dziecka dochodzi do fizjologicznego rozpadu części erytrocytów oraz usuwania zawartej w nich hemoglobiny płodowej, która jest metabolizowana w wątrobie.Jeżeli wynik badania znajduje się poza zakresem normy i amoniak we krwi jest zdiagnozowany jako podwyższony, należy niezwłocznie skonsultować się z lekarzem. Wzrost poziomu amoniaku powyżej 300 µmol/l może prowadzić do wystąpienia śpiączki wątrobowej i uszkodzenia OUN. Obniżone stężenie amoniaku we krwi, choć zdarza się rzadko, może świadczyć o problemach związanych z ciśnieniem tętniczym i jest wskazaniem do dalszej diagnostyki i porady lekarskiej.

Amoniak we krwi – jak leczyć hiperamonemię?

Stwierdzenie hiperamonemii wymaga zawsze zdiagnozowania przyczyny jej wystąpienia i wyleczenia choroby podstawowej. Doraźnie stosuje się leki obniżające poziom amoniaku oraz wlewy dożylne z glukozy i glutaminy, a niekiedy także hemodializy. Pacjentom zalecana jest także dieta niskobiałkowa i zwrócenie uwagi na prawidłowe nawodnienie organizmu (spożywanie 1,5 – 2,0 l wody dziennie).

  1. R. Caquet, 250 badań laboratoryjnych, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2007.
  2. A. Dembińska-Kieć i in., Diagnostyka laboratoryjna z elementami biochemii klinicznej, Wrocław 2002.
  3. K. Chudziński, Hiperamonemia jako rzadka przyczyna ciężkich zaburzeń świadomości na oddziale intensywnej terapii, „Lekarz wojskowy”, nr 3 (96) 2018.
  4. A. Panasiuk, Encefalopatia wątrobowa, „Forum Medycyny Rodzinnej”, nr 8 (2) 2014.
  5. U. Grata-Borkowska i in., Zaburzenia psychiczne i neurologiczne u pacjentów z encefalopatią wątrobową, „Psychiatria”, nr 4 (13), 2016.

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Podwyższona prolaktyna (hiperprolaktynemia) – przyczyny i objawy

    Hiperprolaktynemia może być jednym z objawów guza przysadki (łac. prolactinoma), chorób podwzgórza, zaburzeń funkcji gruczołu tarczycowego (np. niewyrównania niedoczynności tarczycy), niewydolności nerek, ale także ciąży. Objawami, które powinny skłonić pacjenta do zbadania poziomu PRL, są zaburzenia miesiączkowania, trudności z zajściem w ciążę, mlekotok, uderzenia gorąca, trądzik lub zauważalnie obniżone libido. Leczenie hiperprolaktynemii polega głównie na farmakoterapii i leczeniu przyczynowym podwyższonego stężenia PRL, czyli choroby, która wywołała ten stan.

  • APTT – czas kaolinowo-kefalinowy, normy i wskazania. Kiedy należy wykonać badanie?

    APTT to jeden z parametrów krwi, którego oznaczenie jest bardzo ważne w ocenie stopnia krzepliwości krwi pacjenta, u którego planowana jest operacja chirurgiczna lub który jest leczony z powodu chorób natury zakrzepowo-zatorowej. Niezwykle istotnym czynnikiem wpływającym na czas częściowej tromboplastyny po aktywacji mogą być choroby wątroby lub zaburzenia ilości witaminy K w organizmie. Jak wygląda badanie APTT, czy jest refundowane i jak się do niego przygotować?

  • D-dimery – wskazania, normy, podwyższone. Poziom d-dimerów a zakrzepica

    Badanie d-dimerów we krwi jest jednym z głównych parametrów wykorzystywanych w diagnostyce chorób zakrzepowych takich jak zakrzepica żył głębokich dolnych czy zatorowość płucna. Skrzepy krwi znajdujące się w naczyniach krwionośnych mogą zamknąć światło tych przewodów i doprowadzić w ten sposób do bardzo poważnych komplikacji zdrowotnych. Wyróżnia się cztery podstawowe metody oznaczania stężenia d-dimerów we krwi (metoda lateksowa, immunoenzymatyczna, aglutynacji pełnej krwi i wykorzystująca przeciwciała znakowane technetem). Kiedy wykonać badanie, ile kosztuje oznaczenie stężenia d-dimerów, jak się do niego przygotować? Odpowiadamy w niniejszym artykule.

  • Cholesterol HDL – badanie, normy. Co oznacza obniżony poziom „dobrego cholesterolu”?

    Badanie poziomu cholesterolu HDL jest jednym z głównych oznaczeń zlecanych osobom, u których ryzyko wystąpienia chorób sercowo-naczyniowych jest wysokie. Pacjenci chorujący na cukrzycę, po przebytym zawale serca, palacze oraz kobiety przyjmujące hormonalną terapię antykoncepcyjną, beta-blokery lub retinoidy powinni częściej oznaczać poziom dobrego cholesterolu i jego stosunek do LDL. Badaniami dodatkowymi, które zaleca się wykonać przy oznaczeniu HDL, są stężenia cholesterolu całkowitego, LDL i trójglicerydów. Jak należy się przygotować do oznaczenia poziomu HDL? Ile kosztuje badanie? Czy może być refundowane? Czy aby zbadać poziom cholesterolu HDL, trzeba być na czczo? Odpowiedzi na te pytania znajdują się w niniejszym artykule.

  • Erytropoetyna (EPO) – badanie, normy, interpretacja wyników

    Badanie erytropoetyny (EPO) jest wskazane podczas prowadzenia procesu diagnostycznego chorób krwi i nerek. Dzięki analizie poziomu erytropoetyny możliwe jest kontrolowanie odpowiedzi na wdrożone leczenie anemii, nadkrwistości i niedokrwistości. Wysoki poziom EPO jest charakterystyczny dla sportowców, którzy swoje treningi odbywają w terenach górskich, ale także, co ciekawe, dla osób palących papierosy. Badanie poziomu erytropoetyny często towarzyszy analizie morfologii krwi i hematokrytowi. Jaka jest norma EPO we krwi, czy do badania erytropoetyny należy zgłosić się na czczo i czy stosowanie EPO przez sportowców jest równoznaczne ze stosowaniem dopingu? Na te i inne pytania odpowiedzi znajdują się w niniejszym artykule.

  • Cholesterol LDL – badanie, normy, podwyższony. Jak obniżyć zbyt wysoki poziom „złego cholesterolu”?

    Badanie poziomu cholesterolu LDL jest jednym z elementów tzw. lipidogramu, który zaleca się wykonywać minimum raz do roku, w ramach badań profilaktycznych. Przeprowadzenie tego oznaczenia ma na celu potwierdzenie wydolności lub dysfunkcji pracy wątroby. Na zaburzenia ilości „złego cholesterolu” wpływa szereg czynników, które są związane głównie z dietą i stylem życia. Jak wygląda badanie, jakie są normy cholesterolu LDL, ile kosztuje oznaczenie i czy na pobranie krwi trzeba być na czczo? Odpowiedzi na te pytania znajdują się w niniejszym artykule.

  • Cholesterol całkowity – badanie, norma i interpretacja wyników

    Badanie poziomu cholesterolu całkowitego to jedno z podstawowych badań, które ocenia ogólny poziom cholesterolu we krwi. Cholesterol całkowity to suma cholesterolu LDL (lipoproteiny o niskiej gęstości), cholesterolu HDL (lipoproteiny o wysokiej gęstości) oraz cholesterolu VLDL (lipoproteiny o bardzo niskiej gęstości).

  • Lipidogram (profil lipidowy). Badanie, normy, przygotowanie

    Lipidy, czyli tłuszcze, to najważniejsze źródło energii w diecie człowieka. Jako składniki błon komórkowych i rozpuszczalniki niektórych substancji, np. witamin i hormonów, pełnią kluczową rolę w utrzymaniu równowagi ludzkiego organizmu. Zaburzenia lipidowe występujące u pacjentów z nadwagą, otyłością lub obciążonym wywiadem rodzinnym mogą skutkować schorzeniami układu krwionośnego i sercowo-naczyniowego oraz podwyższać ryzyko udaru mózgu.

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.
E-wizyta z lekarzem specjalistą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl

Ważne: Użytkowanie Witryny oznacza zgodę na wykorzystywanie plików cookie. Szczegółowe informacje w Regulaminie.

Zamnij