Nieszczelne jelita – czym są? Przyczyny, objawy i leczenie zespołu nieszczelnych jelit
Piotr Ziętek

Nieszczelne jelita – czym są? Przyczyny, objawy i leczenie zespołu nieszczelnych jelit

Zespół nieszczelnego (cieknącego) jelita aktualnie nie jest uznany za odrębną jednostkę chorobową. Zwolennicy teorii nieszczelnych jelit uważają, że przez cieknące jelita do krwiobiegu przedostają się produkty przemiany materii, drobnoustroje oraz toksyny, które wywołują przewlekły uogólniony stan zapalny w organizmie. Na czym dokładnie polega ta dolegliwość i czym różni się od zwiększonej przepuszczalności jelit? W jaki sposób stawia się rzekomą diagnozę oraz jak leczy się nieszczelne jelita?

Tak zwany zespół nieszczelnego jelita jest zjawiskiem szeroko dyskutowanym głównie w środowiskach związanych z medycyną alternatywną oraz alternatywnymi metodami leczenia autyzmu. Jest to postulowany przez te kręgi zespół objawów, które rzekomo mają być powodowane przez przenikające z jelit do krwioobiegu toksyny, mikroorganizmy i produkty przemiany materii.

Nieszczelne jelita są tematem kontrowersyjnym. Zgodnie z aktualną wiedzą medyczną nie są one uznawane ani jako zespół objawów, ani jako odrębna jednostka chorobowa. Zwiększona przepuszczalność jelit jest jednak możliwa. Zjawisko przenikania bakterii do krwi nazywane jest translokacją bakteryjną. Jednak zarówno jej przyczyny, jak i skutki w rzeczywistości są inne niż w przypadku „zespołu nieszczelnych jelit”. 

Nieszczelne jelita – przyczyny 

Zespół nieszczelnych jelit rzekomo ma być spowodowany uszkodzeniem bariery pomiędzy światłem jelit a krwioobiegiem. Za czynniki wywołujące nieszczelność jelit uznaje się m.in.: 

  • alkohol, 
  • niesteroidowe leki przeciwzapalne (w tym aspirynę),  
  • nadużywanie antybiotyków, 
  • grzybicę jelit. 
Według wiedzy aktualnej wiedzy medycznej alkohol i niesteroidowe środki przeciwzapalne są czynnikami ryzyka zapalenia błony śluzowej żołądka. Nie ma jednak dowodów, że powodują one przenikanie bakterii do krwi. 

Zjawisko translokacji bakteryjnej rzeczywiście jest możliwe. W świetle jelit znajduje się ogromna liczba drobnoustrojów, alergenów oraz potencjalnie szkodliwych substancji. U zdrowych osób zarówno bakterie, jak i część niepożądanych związków nie przenika do krążenia. Zapewniają to błona śluzowa oddzielająca naczynia krwionośne od światła jelit oraz prawidłowo funkcjonujący układ immunologiczny. Krew z jelit płynie żyłą wrotną do wątroby, skąd dalej dostaje się do krwioobiegu. Dlatego też przenikanie bakterii do krwi jest możliwe w niedokrwieniu jelit (np. w wyniku wstrząsu), ciężkich niedoborach odporności oraz w przypadku uszkodzenia wątroby.

Choroby przebiegające z uszkodzeniem błony śluzowej jelit, takie jak celiakia, choroba Leśniowskiego-Crohna czy wrzodziejące zapalenie jelita grubego, rzeczywiście mogą zwiększyć przepuszczalność jelit.

Na przenikanie szkodliwych substancji oraz bakterii do krwi szczególnie narażone są osoby z nadciśnieniem wrotnym, u których wykonano tzw. zespolenie systemowo-wrotne.

Do innych czynników mogących powodować zwiększoną przepuszczalność jelit należą ciężkie niedobory odporności, stan po radio- lub chemioterapii, mukowiscydoza. 

Objawy nieszczelnych jelit 

Produkty przemiany materii, drobnoustroje oraz toksyny mają rzekomo przenikać do krwi przez cieknące jelita wywołując następnie przewlekły uogólniony stan zapalny całego organizmu. To z kolei miałoby prowadzić do schorzeń takich jak alergie pokarmowe, migreny, przewlekłego zmęczenia, astmy, reumatoidalnego zapalenia stawów, twardziny układowej, a nawet autyzmu u dzieci.

Według aktualnej wiedzy stymulacja układu odpornościowego przez antygeny obecne w układzie pokarmowym może mieć pewien wpływ na rozwój wyżej wspomnianych chorób. Jednak w dużej części są to choroby o złożonej etiologii, często uwzględniającej czynniki genetyczne, przebyte infekcje oraz czynniki środowiskowe. 

Wiadomo natomiast, że translokacja bakteryjna w przebiegu niedoborów odporności, zaburzeń ukrwienia jelit i niewydolności wątroby może prowadzić do bakteriemii lub sepsy. U osób z wodobrzuszem w przebiegu marskości wątroby istnieje natomiast zwiększone ryzyko rozwoju samoistnego bakteryjnego zapalenia otrzewnej. Objawia się ono gorączką, silnym bólem brzucha i wymiotami. Często rozwija się także encefalopatia wątrobowa i niewydolność nerek. 

Powiązane produkty

Diagnoza i leczenie nieszczelnych jelit 

Zwolennicy teorii zespołu nieszczelnych jelit proponują test laktuloza-mannitol jako jedną z metod diagnostycznych. Laktuloza i mannitol są to węglowodany, które normalnie nie wchłaniają się w przewodzie pokarmowym. Test ten polega na oznaczeniu stężenia laktulozy i mannitolu w wydalanym moczu po spożyciu pewnej ilości tych substancji. Taki test rzeczywiście istnieje, jednak nie ma on zastosowania w diagnostyce chorób układu pokarmowego. Ma on jednak pewne zastosowanie w badaniach naukowych nad przebiegiem chorób takich jak celiakia, choroba Leśniowskiego-Crohna czy alergie pokarmowe.  

Innym testem proponowanym w rozpoznawaniu zespołu nieszczelnego jelita jest badanie stężenia zonuliny. Jest to białko, które reguluje przepuszczalność jelit. Obserwuje się jego zwiększone stężenie w niektórych chorobach autoimmunologicznych takich jak cukrzyca typu 1, RZS czy celiakii. Badanie to ma zastosowanie głównie w badaniach klinicznych i nie jest wykorzystywane w diagnostyce. Stwierdzono też nieprawidłowości w wielu komercyjnych testach mających oznaczać stężenia zonuliny. 

Wykorzystywanie wspomnianych testów do rozpoznawania rzekomego zespołu nieszczelnych jelit jest na chwilę obecną bezpodstawne i wynika z błędnej interpretacji lub celowej manipulacji wynikami badań naukowych. Nie ma również dowodów na to, że leczenie proponowane przez zwolenników „nieszczelnych jelit” zmniejsza ryzyko występowania wspomnianych wcześniej chorób autoimmunologicznych. Nie należy więc na własną rękę korzystać z komercyjnych testów mających potwierdzić zespół nieszczelnych jelit.  

Dieta przy nieszczelnych jelitach 

Zwolennicy teorii zespołu nieszczelnych jelit proponują różne sposoby, w jakie można leczyć choroby wywołane nieszczelnością jelit. Należy podchodzić z rezerwą do różnego rodzaju diet eliminacyjnych.

Faktem jest, że osoby z zespołem jelita drażliwego mogą odnieść pewne korzyści ze stosowania tzw. diety FODMAP. Diety eliminujące poszczególne produkty są wskazane w przypadku nietolerancji pokarmowych, a w przypadku celiakii stosowanie diety bezglutenowej jest konieczne. Należy jednak pamiętać, że o ile nie ma innych wskazań medycznych, powinniśmy stosować zróżnicowaną, dobrze zbilansowaną dietę. 

Nie zaleca się także rutynowego stosowania suplementów diety, o ile nie istnieją ku temu faktycznie medyczne wskazania. Dotyczy to także zażywania probiotyków. Z pewnością należy unikać środków niewiadomego pochodzenia. Leki ziołowe na ogół są bezpieczne, nawet jeśli ich skuteczność w tym przypadku jest wątpliwa. Osoby leczone z powodu innych schorzeń powinny jednak zasięgnąć porady lekarza lub farmaceuty, aby dowiedzieć się, czy dane zioła nie wchodzą w interakcje z lekami. 

  1. E. Ważna, A. Górski, Translokacja bakterii i kliniczne znaczenie tego zjawiska, „Postępy Higieny i Medycyny Doświadczalnej”, nr 267-275 (59) 2005. 
  2. A. Mishra, G. K. Makharia, Techniques of functional and motility test: How to perform and interpret intestinal permeability, „Journal of Neurogastroenterology and Motility”, nr 443-447 (18) 2012. 
  3. C. Sturgeon, A. Fasano,  Zonulin, a regulator of epithelial and endothelial barrier functions, and its involvement in chronic inflammatory diseases, „Tissue Barriers”, nr 1-19 (4) 2016. 
  4. G. O. Lee, P. Kosek, A. A. M. Lima i in, Lactulose: Mannitol diagnostic test by HPLC and LC-MSMS platforms: Considerations for field studies of intestinal barrier function and environmental enteropathy, „Journal of Pediatric Gastroenterology and Nutrition”, nr 544-550 (59) 2014. 
  5. M. A. Odenwald, J. R. Turner, Intestinal Permeability Defects: Is It Time to Treat?, „Clinical Gastroenterology and Hepatology”, nr 1075–1083 (11) 2013. 
  6. M. Ajamian, D. Steer, G. Rosella i in., Serum zonulin as a marker of intestinal mucosal barrier function: May not be what it seems, „PLoS ONE”, nr 1-14 (14) 2019. 
  7. P. Gajewski (red.), Interna Szczeklika 2015, Kraków 2015, 494-496, 679-681, 949-950, 973-979, 991-994, 997-1009, 1038-1040, 1157-1170, 1205-1209, 1802-1803, 1906, 1935-1936. 
  8. Leaky gut syndrome, „NHS.uk” [online], https://www.nhs.uk/conditions/leaky-gut-syndrome/, [dostęp:] 26.04.2020. 
  9. W. Kawalec, R. Grenda, H. Ziółkowska (red.), Pediatria, Warszawa 2013, 799-800. 

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Zatrucie pokarmowe – jak sobie pomóc? Co jeść i pić?

    Zatrucie pokarmowe i wynikające z niego objawy potrafią być bardzo uciążliwe i mogą przysporzyć wielu niedogodności. Z tego względu warto wiedzieć, jak sobie z nimi radzić. Ile trwa zatrucie pokarmowe oraz jak mu zapobiegać?

  • Kaszel palacza – objawy, co na niego stosować?

    Kaszel palacza powstaje w wyniku podrażnienia górnych dróg oddechowych przez substancje zawarte w dymie tytoniowym. Nikotynizm prowadzi do szeregu zmian zachodzących w drzewie oskrzelowym, które są reakcją na przewlekłą ekspozycję układu oddechowego na substancje toksyczne. Samo palenie jest również czynnikiem ryzyka rozwoju innych chorób takich jak nowotwory układu oddechowego czy przewlekła obturacyjna choroba płuc.

  • Wszawica łonowa – jak z nią walczyć?

    Wszawicą (łac. Pediculosis) nazywamy zmiany skórne wywołane przez stawonogi – wszy ludzkie. Wyróżniamy wszawicę głowową, odzieżową i łonową. O ile głowowa dotyczy przede wszystkim dzieci (zarażenie ma miejsce w szkole i innych placówkach edukacyjnych), o tyle odmiana łonowa spotykana jest wśród dorosłych i występuje w okolicach intymnych. Charakteryzuje ją uporczywy świąd skóry, który występuje między innymi w okolicach wzgórka łonowego.

  • Choroby tropikalne – objawy, diagnostyka, szczepienia

    Choroby tropikalne pochodzą z rejonów charakteryzujących się klimatem sprzyjającym rozwojowi drobnych organizmów, czyli ciepłym i wilgotnym. W takich warunkach łatwo namnażają się zarówno chorobotwórcze bakterie, jak i wirusy. Szerzenie się chorób tropikalnych jest szczególnie łatwe w krajach o niskim poziomie higieny i słabych warunkach socjoekonomicznych. Przed wyjazdem warto sprawdzić, jakie choroby występują w rejonie świata, do którego się wybieramy.

  • Narkolepsja – czym jest? Objawy, przyczyny

    Narkolepsja dotyka głównie ludzi młodych w wieku 15-20 oraz 30-35 lat, a napady snu w ciągu dnia z reguły występują pod wpływem silnych emocji: radości, lęku czy stresu. Leczeniem zajmują się psychiatrzy lub neurolodzy i polega ono głównie na łagodzeniu objawów. Wielu specjalistów twierdzi, że narkolepsja często jest błędnie diagnozowana przez fakt, że w obecnych czasach duża część zdrowego społeczeństwa skarży się na nadmierną senność w ciągu dnia – stąd wielkie znaczenie ma dogłębna diagnostyka i uświadamianie społeczeństwa na temat tego, czym jest narkolepsja.

  • Depresja poporodowa – skąd się bierze? Jak sobie z nią radzić?

    Powitanie na świecie nowego członka rodziny wiąże się nie tylko z radością, ale i nowymi, dotąd nieznanymi obowiązkami, które mogą wywołać stres, przeciążenie oraz wiele innych negatywnych emocji. Szacuje się, że depresja poporodowa dotyka od 5 do 25 proc. kobiet na całym świecie. Co to jest depresja poporodowa? Jakie są jej przyczyny i jak ją leczyć?

  • Zespoły mielodysplastyczne (MDS) – objawy, przyczyny, leczenie

    DNA organizmów żywych – choć wspaniale zaprojektowane – jest bardzo podatne na działanie mutagennych czynników zewnętrznych. Narażenie na różnorodne substancje chemiczne (np. benzen), metale ciężkie, nawozy sztuczne, dym tytoniowy, promieniowanie jonizujące i fale X używane w radioterapii znacząco zwiększa ryzyko uszkodzenia materiału genetycznego i zachorowania na nowotwór. W obecnych czasach unikanie czynników mutagennych jest praktycznie niemożliwe, toteż odsetek chorych na zespoły mielodysplastyczne i inne choroby nowotworowe będzie niestety coraz większy.

  • Pacjenci z migreną przewlekłą skorzystają z nowoczesnej terapii

    Dzięki staraniom, które poczyniło Polskie Towarzystwo Bólów Głowy, pacjenci uzyskali dostęp do nowoczesnej terapii migreny przewlekłej z wykorzystaniem m.in. botoxu (toksyny botulinowej) i dwóch przeciwciał monoklonalnych (erenumab i fremanezumab). Leczenie tymi preparatami będzie refundowane przez Narodowy Fundusz Zdrowia (NFZ). Co trzeba zrobić i jakie warunki spełnić, aby wziąć udział w programie?

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.
E-wizyta z lekarzem specjalistą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl

Ważne: Użytkowanie Witryny oznacza zgodę na wykorzystywanie plików cookie. Szczegółowe informacje w Regulaminie.

Zamnij