Ból ucha u dziecka – przyczyny, leczenie i domowe sposoby

Ból ucha u dzieci może mieć różne podłoże. Zwykle wywołują go stany chorobowe, jak np. zapalenie ucha środkowego. Dziecko z bolącym uchem często jest także rozdrażnione i płaczliwe. W jaki sposób można mu pomóc złagodzić ból za pomocą domowych sposobów? Kiedy należy niezwłocznie skontaktować się z lekarzem?

Ból ucha u dziecka jest częstą dolegliwością z jaką rodzice wraz z maluchem zgłaszają się do gabinetu lekarskiego. Występuje on najczęściej u niemowląt i małych dzieci, głównie w sezonie jesienno-zimowym. Najczęstszą przyczyną bólu ucha u dziecka jest ostre zapalenie ucha środkowego, występujące w większości przypadków podczas infekcji górnych dróg oddechowych z katarem. Bólu nie należy lekceważyć, gdyż może prowadzić do poważnych powikłań, takich jak niedosłuch czy głuchota.  

Ból ucha u dzieci – czym może być spowodowany?   

Ból ucha jest powszechną przypadłością, zwłaszcza u niemowląt i małych dzieci. Zazwyczaj dopiero dzieci powyżej 3. roku życia potrafią zlokalizować i nazwać ból ucha, co zdecydowanie ułatwia dalszą diagnostykę i szybkie wdrożenie leczenia. W przypadku niemowląt i małych dzieci rodzice zazwyczaj zgłaszają także niepokój u dziecka, pogorszenie łaknienia, płaczliwość, problemy ze snem, wymioty lub rozluźnione stolce, pocieranie lub pociąganie przez dziecko za ucho. 

Ważną rolę w zwiększonej częstości zapalenia ucha u małych dzieci odgrywają różnice w budowie anatomicznej i czynności trąbki słuchowej, a także częste w tym wieku infekcje górnych dróg oddechowych lub przerost III migdałka. 

Najczęstszą przyczyną bólu ucha u dzieci jest ostre zapalenie ucha środkowego. Jest ono konsekwencją zakażenia górnych dróg oddechowych przebiegającego z katarem. Typowym objawem ostrego zapalenia ucha środkowego jest ból ucha, jednakże może on nie występować nawet u 20% chorych dzieci. Ból ucha w ostrym zapaleniu ucha środkowego jest silny, pulsujący, w większości przypadków trwa krótko, zazwyczaj jeden dzień. Może wystąpić upośledzenie słuchu, uczucie pełności w uchu oraz gorączka.  

Ból ucha u dziecka – diagnostyka i leczenie  

W celu rozpoznania przyczyny bólu ucha u dziecka niezbędne jest badanie otoskopowe przez lekarza. Za pomocą otoskopu lekarz może obejrzeć przewód słuchowy zewnętrzny oraz błonę bębenkową i stwierdzić przyczynę bólu czy niedosłuchu. Niezbędne jest również obejrzenie gardła dziecka, by wykluczyć stan zapalny.  

W niektórych przypadkach ostrego zapalenie ucha dochodzi do pęknięcia błony bębenkowej i pojawienia się wycieku z ucha. Najczęściej wydzielina początkowo jest wodnista, później może być ropna i gęsta.

Następstwem przebytego ostrego zapalenia ucha u dzieci może być wysiękowe zapalenie ucha środkowego. W wyniku niedoleczonego ostrego zapalenia ucha środkowego lub w wyniku niedrożności trąbki słuchowej w uchu środkowym gromadzi się wysięk. W wysiękowym zapaleniu ucha rzadko pojawia się ból, natomiast może dojść do pogorszenia słuchu, wrażenia trzasków w uchu czy uczucia pełności.  

Należy pamiętać, że dziecko może chorować na ostre zapalenie ucha środkowego kilkakrotnie. Nawracające zapalenia ucha środkowego u dzieci możemy rozpoznać, gdy występuje 3 lub więcej epizodów choroby w ciągu 6 miesięcy lub 4 i więcej w ciągu 12 miesięcy.  

Domowe sposoby na ból ucha u dziecka  

Podstawą leczenia ostrego zapalenia ucha jest leczenie przeciwbólowe i przeciwzapalne. Nie zaleca się płukania ucha, stosowania kropli czy olejków lub innych substancji.

Aby zmniejszyć ryzyko zachorowania dziecka na ostre zapalenie ucha środkowego zaleca się, aby: 

• niemowlęta karmić piersią przez co najmniej 6 miesięcy, 
• ograniczyć kontakt dziecka z innymi dziećmi, 
• ograniczyć narażenie dziecka na dym tytoniowy, 
• zaszczepić dziecko przeciwko grypie i pneumokokom, 
• regularnie oczyszczać nos, zwłaszcza w trakcie infekcji z katarem.  

W przypadku wystąpienia bólu i uczucia zatkania ucha po kąpieli lub pogorszenia słuchu, można podejrzewać obecność czopa woskowinowego w uchu. Aby rozpuścić woskowinę stosuje się krople o właściwościach cerumenolitycznych (rozpuszczających woskowinę) na bazie olei.  

W przypadku infekcji górnych dróg oddechowych z dużym katarem lub alergii, powinno się unikać latania samolotem lub nurkowania. Duże zmiany ciśnienia przy locie samolotem czy nurkowaniu mogą powodować rozerwanie błony bębenkowej, objawiającej się ostrym bólem ucha i wystąpieniem niedosłuchu. Jeśli istnieje konieczność lotu samolotem, można zastosować leki obkurczające naczynia w błonie śluzowej nosa. 

Bolące ucho u dziecka – kiedy do lekarza?  

W przypadku bólu ucha u dziecka pojawiającego się w trakcie zapalenia ucha środkowego bez wysokiej gorączki, wymiotów, wycieku z ucha, którego przyczyną jest prawdopodobnie zakażenie wirusowe, zwykle przez około 24–72 godzin od wystąpienia pierwszych objawów, zaleca się leki przeciwbólowe i przeciwzapalne (ibuprofen, paracetamol). W razie braku poprawy lub pogorszenia lekarz przepisuje antybiotyk.  

U dzieci z ostrym zapaleniem ucha zastosowanie antybiotyku jest wskazane w następujących przypadkach: 

• u maluchów w wieku poniżej 6 miesięcy, 
• występującej wysokiej gorączki i wymiotów, 
• obecności wycieku z ucha, 
• obustronnego zapalenia ucha u dzieci poniżej 2. roku życia, 
• braku poprawy po 24-48-godzinnym leczeniu objawowym,
• u dzieci z grup ryzyka (jednostronna głuchota, zespół Downa, upośledzenie odporności). 

Bólu ucha u dziecka nie należy ignorować, gdyż nieleczone zapalenie ucha środkowego może powodować ciężkie powikłania, takie jak perforacja błony bębenkowej, niedosłuch, porażenie nerwu twarzowego, zapalenia ucha wewnętrznego, a nawet powikłania wewnątrzczaszkowe. Końcowym efektem tych powikłań może być nawet trwała głuchota.