Co kryje się w owocach i warzywach? Chemia i mikroorganizmy w żywności
Maria Kasprzak

Co kryje się w owocach i warzywach? Chemia i mikroorganizmy w żywności

Wraz z nadejściem wiosny i lata w ogródkach, sklepach i na rynkach przybywa świeżych warzyw oraz owoców. To prawdziwe dobrodziejstwo dla naszego zdrowia i smaku – nic nie zastąpi aromatu i chrupkości szczypiorku, rzodkiewek, sałaty i innych, pełnych witamin, wiosennych nowalijek. Niemniej jednak, oprócz niewątpliwych korzyści, jakie przynosi częste spożywanie warzyw i owoców, należy także mieć świadomość zagrożeń, jakie mogą stwarzać dla zdrowia poprzez niewłaściwe przygotowanie i przechowywanie.

Najczęściej spotykanym zastrzeżeniem co do jakości jarzyn jest to, że są „pryskane chemią”, czyli środkami ochrony roślin. Oprócz tego, ważnym aspektem bezpieczeństwa żywności jest jej jakość mikrobiologiczna, tzn. stopień skażenia drobnoustrojami chorobotwórczymi i jajami pasożytów. Co dzieje się z warzywami i owocami od etapu hodowli, poprzez zbiór, po transport i sprzedaż? Jakie zanieczyszczenia możemy w nich napotkać i co zrobić, aby zminimalizować ryzyko dla zdrowia?

Środki ochrony roślin – czy producenci żywności muszą ich używać?

W dzisiejszych czasach produkcja żywności to przemysł. Niewielki procent ludności zajmuje się wytwarzaniem żywności dla wszystkich pozostałych. Dzięki temu ludzie mogą zajmować się wieloma innymi rzeczami, mieć różne zawody, hobby, zajęcia – a nie tylko pracować nad zbieraniem, polowaniem, uprawą roślin i hodowlą zwierząt, aby mieć zapas pożywienia dla siebie i rodziny. Może trudno nam to sobie wyobrazić, ale takie było podstawowe zajęcie przeważającej części ludzkości przez większość jej historii: zapewnienie sobie pożywienia. Dzięki usprawnieniu metod produkcji i transportu nie musimy większości każdego dnia przeznaczać na wytworzenie tego, co wieczorem zjemy.

Uprzemysłowienie produkcji żywności wiąże się jednak z koniecznością koncentracji upraw i hodowli. Wielkie pola to gigantyczne monokultury roślin, a fermy zwierząt liczą często wiele tysięcy osobników danego gatunku, stłoczonych na niewielkiej powierzchni. To wymarzone warunki dla szybkiego rozprzestrzeniania się chorób, szkodników i pasożytów. Gdyby im nie zapobiegać, straty producentów, pośredników i konsumentów byłyby bardzo duże. Dlatego trzeba stosować tzw. pestycydy, czyli środki ochrony roślin, które mają przede wszystkim zapobiegać rozprzestrzenianiu się chwastów, szkodników, destruktywnych mikroorganizmów i pasożytów, które mogłyby zniszczyć uprawy. Do pestycydów należą np. środki owadobójcze (insektycydy), grzybobójcze (fungicydy) oraz niszczące chwasty w uprawach (herbicydy). Istnieją również pestycydy, których zadaniem nie jest zwalczanie "szkodników", ale także kontrolujące procesy wzrostu owadów i roślin regulatory wzrostu. Niestety takie substancje chemiczne są często szkodliwe również dla innych organizmów, w tym również ludzi – konsumentów. Dlatego stosowanie pestycydów wiąże się z licznymi obostrzeniami.

Jedną z procedur, jakie powinny być przestrzegane, jest odczekanie odpowiedniego czasu, który upływa od zastosowania danego środka do zbioru plonów. Uważa się, że dzięki temu ilość pozostałych pestycydów w zbiorach jest niewielka i nie stanowi zagrożenia dla zdrowia.

Badania przeprowadzone przez rzeszowski Instytut Ochrony Roślin w 2015 i 2016 roku, obejmujące kilkaset próbek warzyw, owoców, zbóż i innych roślin z centralnej i południowo-wschodniej Polski, wykazały, że około 30% z nich miało pozostałości środków ochrony roślin, najczęściej substancji grzybobójczych. Około 2% z nich zawierało ilości przekraczające dopuszczalne normy; nie na tyle jednak, aby doprowadzić do ciężkiego zatrucia przy jednorazowym spożyciu. Produktami, w których najczęściej wykrywano pozostałości pestycydów, były: agrest, jabłka, maliny, porzeczki i pomidory. Grupą produktów, w których najczęściej wykrywano pozostałości pestycydów były owoce, a następnie zioła i warzywa.

Dowiedz się więcej, jak sposób przygotowania jedzenia może wpływać na obniżenie jego jakości?

Z tych badań można wyciągnąć wniosek, że pomimo obecności pozostałości środków ochrony roślin w owocach i warzywach, badana żywność była generalnie bezpieczna pod tym względem, chociaż ciągłe monitorowanie zawartości szkodliwych substancji jest uzasadnione i konieczne.

Na postawie raportu Najwyższej Izby Kontroli z 2020 roku dotyczącego ilości substancji chemicznych w warzywach i owocach, wystosowano prośbę do premiera o podjęcie próby sprecyzowania przepisów legislacyjnych, które określiłyby wprowadzenie do Ustawy o środkach ochrony roślin (pestycydach) obowiązku dokumentowania sprzedaży tych substancji użytkownikom profesjonalnym. Ponadto Unia Europejska dąży do zwiększania puli gospodarstw ekologicznych, w których  wyklucza się stosowanie chemikaliów w uprawach, tym samym obniżając zużycie pestycydów o połowę.

Wirusy, grzyby i bakterie w owocach i warzywach

Innym zagrożeniem związanym ze spożywaniem świeżych warzyw i owoców jest obecność w nich i na nich potencjalnie szkodliwych mikroorganizmów: bakterii, grzybów i wirusów. Produkty spożywcze mogą zostać nimi skażone na każdym etapie: od uprawy, poprzez zbiór, przechowywanie i przygotowanie do sprzedaży, po wystawienie w sklepie lub na straganie. Źródłem takich drobnoustrojów mogą być: środowisko (gleba, nawóz, dzikie i domowe zwierzęta), magazyny i sprzęt do zbiorów i przetwarzania, a także osoby, które mają styczność z żywnością na każdym etapie jej produkcji.

Dbałość o bezpieczeństwo mikrobiologiczne żywności jest bardzo ważna, ponieważ w dobie masowej produkcji bardzo łatwo o rozprzestrzenienie zatruć i chorób wśród dużej populacji w bardzo krótkim czasie. Wiele chorób przenoszonych drogą pokarmową jest bardzo niebezpiecznych, np. zakażenia pałeczką Salmonella, niektórymi szczepami pałeczki okrężnicy (E. coli), listerioza lub zarażenie pasożytami.

Tutaj znów wiele do zrobienia mają producenci i przetwórcy żywności, jednak niemal niemożliwe jest, aby surowe owoce i warzywa były wolne od drobnoustrojów. Jest oczywiste, że jabłka, marchew czy sałatę trzeba umyć przed spożyciem. Jednak badania jakości tzw. „gotowych do jedzenia” sałat i kiełków w Europie i poza nią dowodzą, że nawet te umyte już produkty noszą na sobie znaczne ilości mikroorganizmów, które mogą być potencjalnie szkodliwe dla zdrowia. Wiele warzyw i owoców jest także skażonych jajami pasożytów, takich jak glista ludzka lub tasiemiec. Co gorsza, te same badania pokazują, że zwykłe opłukanie warzyw i owoców pod strumieniem wody, albo zamoczenie ich w wodzie nie usuwa szkodliwych bakterii.

  1. A. Pezzuto, S. Belluco, C. Losasso i in., Effectiveness of Washing Proceduresin Reducing Salmonella enterica and Listeria monocytogenes on a Raw Leafy Green Vegetable (Eruca vesicaria), „Frontiers in Microbiology”, 7:1663. doi: 10.3389/fmicb.2016.01663, 2016.
  2. E. Szpyrka, A. Kurdziel, J. Rupar, Pesticide residues in fruit and vegetable crops from the central and eastern of Poland, „Rocznik Państwowego Zakładu Higieny”, 66(2):107-113, 2015.
  3. E. Szpyrka, M. Słowik-Borowiec, A. Matyaszek i in., Pesticide residues in raw agricultural products from the south-eastern region of Poland and the acute risk assessment, „Rocznik Państwowego Zakładu Higieny”, 67(3):237-245, 2016.
  4. Jeddi MZ, Yunesian M, Gorji ME i in., Microbial evaluation of fresh, minimally-processed vegetables and bagged sprouts from chain supermarkets, „Journal of Health, Population and Nutrition”, 32(3):391-9, 2014.
  5. Bencardino D, Vitali LA, Petrelli D, Microbiological evaluation of ready-to-eat iceberg lettuce during shelf-life and effectiveness of household washing methods, „Italian Journal of Food Safety”, 10;7(1):6913. doi: 10.4081/ijfs.2018.6913, 2018.
  6. Uhlig E, Olsson C, He J, Stark T, Sadowska Z i in., Effects of household washing on bacterial load and removal of Escherichia coli from lettuce and "ready-to-eat" salads, „Journal of Food Science and Nutrition”, 5(6):1215-1220. doi: 10.1002/fsn3.514, 2017.
  7. Beyhan YE, Yilmaz H, Hokelek M, Effects of acetic acid on the viability of Ascaris lumbricoides eggs. Is vinegar reliable enough to clean the vegetables?, „Saudi Medical Journal”, 37(3):288-92. doi: 10.15537/smj.2016.3.13061, 2016.

Powiązane produkty

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Prawidłowa higiena rąk. Jak, czym i jak długo myć ręce?

    Ogłoszona przez WHO pandemia koronawirusa powinna skłonić nas wszystkich do skrupulatnego zachowania zasad higieny. Jej głównym elementem jest regularne mycie rąk, które pozwala ograniczyć ryzyko przeniesienia do organizmu wirusów, które mogą znajdować się na dłoniach, np. po dotknięciu skażonych przedmiotów. Bardzo ważna jest technika mycia rąk i czas, jaki powinniśmy przeznaczyć na tą czynność. Jak długo myć dłonie? Czy pożądane efekty można osiągnąć już po zastosowaniu powszechnie dostępnego mydła w kostce lub w płynie?

  • Standardowe mleko modyfikowane. Co znajduje się w mleku dla niemowląt?

    Kiedy dziecko jest zdrowe, nie ma alergii i większych problemów z trawieniem, można podawać mu tzw. standardowe mleko modyfikowane odpowiednie dla jego wieku. Takie preparaty mają na rynku status tzw. środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego. Ich skład jest regulowany prawem i ściśle nadzorowany. Dlaczego jednak takie mleko jest nazywane modyfikowanym i na czym te modyfikacje polegają? Jednym z głównych składników mleka modyfikowanego jest mleko krowie. Mleko krowie różni się od ludzkiego pod wieloma względami. Zawartość podstawowych składników odżywczych – tłuszczu, białka i węglowodanów – jest inna w każdym z nich.

  • Czy woda wystarczy, by umyć owoce i warzywa?

    Spożywanie surowych warzyw i owoców to zwyczaj bardzo dobry dla zdrowia. Produkty te zawierają dużo witamin i mikroelementów, błonnika, antyoksydantów i innych korzystnych dla zdrowia składników. Jednak, aby jedzenie świeżych jarzyn było dla nas bezpieczne, należy właściwie je przygotować, aby usunąć z nich szkodliwe substancje i chorobotwórcze mikroorganizmy.

  • Ciekawostki o witaminach — witamina B6 i B7 (biotyna)

    W latach dwudziestych i trzydziestych XX wieku wydzielano i odkrywano witaminy, które dziś zaliczamy do witamin z grupy B. Nie było to łatwe, m.in. dlatego, że często witaminy te występują razem, np. w drożdżach, wątrobie lub zbożach. Znano już tiaminę (wit. B1) i ryboflawinę (B2), jednak szczury doświadczalne karmione półsyntetyczną dietą z dodatkiem witamin B1 i B2, w ciągu paru tygodni zapadały na chorobę zwaną „akrodynią szczurów”. Choroba ta objawiała się głównie opuchlizną, zaczerwienieniem i łuszczeniem skóry na łapach, nosie, pyszczku i uszach. Pomimo podobieństwa do pelagry, choroba ta była leczona przez czynnik obecny w drożdżach, niebędący jednak witaminą PP, czyli przeciw-pelagryczną. 

  • Witamina B12 – czy tylko dieta wegańska może wpłynąć na jej niedobór? Jak przyjmować kobalaminę, żeby zwiększyć jej przyswajalność?

    W połowie XIX wieku, angielski lekarz Thomas Addison opisał szczególny rodzaj choroby. Była to niedokrwistość (anemia), która jednak nie poddawała się zwyczajnemu leczeniu, a chorzy umierali w ciągu około 2 lat od wystąpienia pierwszych objawów. Oprócz bladości, zmęczenia i innych typowych objawów, chorzy cierpieli także na objawy ze strony układu nerwowego, np. mrowienie w kończynach, nerwobóle, zaburzenia czucia, zaburzenia psychiczne itp.

  • Jak często należy wymieniać igły do penów z insuliną i lancety do nakłuwaczy?

    Cukrzyca to choroba przewlekła, która często skutkuje poważnymi powikłaniami. Jednak diabetyk może cieszyć się dobrą kondycją i komfortem życia, pod warunkiem, że przestrzega zaleceń lekarza i starannie monitoruje glikemię i przyjmuje insulinę lub leki. Należy pamiętać, że kluczowe jest zachowanie przy tym właściwej higieny i jednorazowe użycie lancetów, pasków do glukometru i igieł do iniekcji.

  • Pandemia koronawirusa – czym różni się od epidemii?

    Pandemia koronawirusa, a właściwie Covid-19 wywołanej wirusem SARS-CoV-2 trwa obecnie na całym świecie. W Polsce ogłoszono stan zagrożenia epidemicznego. Wiele osób może czuć dezorientację spowodowaną natłokiem nazw – co to jest epidemia, pandemia i stan zagrożenia epidemicznego?  

  • Koronawirus, Covid-19 i odporność. Burza cytokin w przebiegu chorób zakaźnych

    Obecna pandemia choroby Covid-19 dotyka szczególnie osoby starsze i osłabione przez choroby przewlekłe. Rzadziej cierpią na nasilone objawy osoby młode, chociaż także wśród nich notuje się ciężki przebieg choroby, a nawet zgony. Jednym z mechanizmów ciężkiego przebiegu zakażenia koronawirusem może być tzw. burza cytokin.

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.
E-wizyta z lekarzem specjalistą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl

Ważne: Użytkowanie Witryny oznacza zgodę na wykorzystywanie plików cookie. Szczegółowe informacje w Regulaminie.

Zamnij