Wysypka u niemowlaka – co może oznaczać?

Przyczyny powstawania wysypki u niemowlaka często są trudne do zdiagnozowania. Pojawiające się na skórze krostki, plamki, grudki czy zaczerwienienia mogą być spowodowane przez jakiś składnik jedzenia, płyn do prania, mydło, niezmienioną pieluchę, ale także wirusy, bakterie czy pasożyty. Jeśli wysypce towarzyszą gorączka czy wymioty, dziecko zawsze musi obejrzeć pediatra. Rodzice jednak również powinni wiedzieć, jak wyglądają i czym się charakteryzują poszczególne rodzaje wysypki u niemowlaka.

Trądzik pospolity

Trądzik to przewlekła zapalna choroba gruczołów łojowych i ujść mieszków włosowych. Może pojawiać się u noworodka tuż po urodzeniu i ustępować po 3-6 miesiącach – ma wtedy postać białych zamkniętych lub otwartych czarnych (tzw. wągrów) zaskórników oraz wykwitów zapalnych (grudek, krostek czy torbieli). Tego rodzaju wysypka u niemowlaka może pojawiać się także nieco później, dopiero w 3-6 miesiącu życia – wykwity skórne są wtedy bardziej zróżnicowane i często zapalne (guzki, krostki, zmiany guzkowo-torbielowate).

Pieluszkowe zapalenie skóry

Pieluszkowe zapalenie skóry (PZS) jest powszechnym schorzeniem skóry noworodków i niemowląt. Charakteryzuje się występowaniem u dziecka zmian skórnych w miejscach przylegania pieluszki – najczęściej są to pośladki, pachwiny, okolice narządów płciowych, podbrzusze. Pierwszymi objawami są rumień i złuszczanie naskórka, w kolejnych etapach pojawiają się czerwone krostki, grudki, pęcherzyki czy nadżerki. Dziecko często jest wtedy rozdrażnione, płaczliwe i nerwowe.

Co jest najczęściej przyczyną PZS? Wilgoć! Sprawia ona, że skóra dziecka traci funkcję ochronną i jest bardziej narażona na uszkodzenia:

• poprzez fizyczne pocieranie pełną pieluchą;
• przez tarcie podczas pielęgnacji;
• za sprawą pochodzących z moczu i ze stolca substancji zmieniających pH skóry niemowlęcia.

Często przyczyną pojawienia się PZS są również leki, a zwłaszcza antybiotyki, dlatego gdy dziecko jest chore, należy jeszcze większą wagę przywiązywać do higieny okolic pieluszki. Czynnikami wpływającymi na powstawanie pieluszkowego zapalenia skóry są także biegunki u dzieci oraz częste oddawanie moczu. Podstawą pielęgnacji dziecka jest właściwa higiena okolicy pieluszkowej, czyli bezwzględne unikanie wilgoci, częsta zmiana pieluszek, unikanie preparatów na bazie alkoholu, wietrzenie skóry z PZS. W przypadku nasilonych objawów konieczna jest wizyta u lekarza i zastosowanie przeciwgrzybiczych środków farmakologicznych.

Wysypka u niemowlęcia? To mogą być potówki

Potówki u niemowlaka są efektem zatrzymywania się potu przy ujściu niedojrzałych jeszcze gruczołów potowych. Najczęściej pojawiają się w czasie upałów, przyczyną może być również przegrzewanie dziecka (nieodpowiednie ubieranie). Mają postać małych pęcherzyków wypełnionych przezroczystym płynem surowiczym, niekiedy skóra wokół nich jest zaczerwieniona. Mimo że ten rodzaj wysypki u niemowlaka nie jest groźny, to nie należy jej lekceważyć, ponieważ może się przekształcić w większe zapalenie lub zmiany ropne. Najłatwiej zapobiegać potówkom poprzez odpowiednie ubieranie dziecka (ubranka z naturalnych, oddychających materiałów, nie za ciasne), unikanie przegrzewania oraz odpowiednią pielęgnację – częste kąpiele, zasypki na skórę oraz unikanie zbyt dużej ilości tłustych kremów, które zapychają gruczoły potowe.

Atopowe zapalenie skóry (AZS)

Zaczyna się często niewinnie – drobnymi czerwonymi plamami na zgięciach łokci, za uszami oraz na policzkach, które po jakimś czasie przechodzą w wysypkę. Na początku rodzice mogą pomylić AZS z potówkami, alergią czy trądzikiem. Jeśli jednak objawy nie ustępują, konieczna jest wizyta u dermatologa dziecięcego – atopowe zapalenie skóry jest bowiem jedną z najbardziej dokuczliwych chorób. Skóra swędzi, jest sucha i wrażliwa na czynniki zewnętrzne, może się łuszczyć, a nawet pękać. AZS nie ma jednej przyczyny – jedną z głównych są czynniki genetyczne, ale wysypkę u niemowlaka związaną z AZS mogą też powodować produkty z codziennej diety dziecka, a także stres.

Pokrzywka – częsta przyczyna wysypki u niemowlaka

Pokrzywka u niemowlaka to przemijająca, swędząca wysypka, która zazwyczaj pojawia się szybko, a następnie znika. Skóra wygląda jak poparzona pokrzywą – z czerwonymi bąblami różnej wielkości. Przyczynami pokrzywki mogą być alergie pokarmowe (np. na jaja czy krowie mleko), alergia na leki, zakażenia wirusowe lub alergie kontaktowe (na pył, kurz, sierść zwierzęcą czy trawy). Najczęściej występuje na rękach, buzi i brzuchu, ale może pojawiać się na całym ciele.

Zakaźna choroba wirusowa lub bakteryjna

Różyczka, odra czy ospa to choroby wieku dziecięcego, w przebiegu których pojawia się wysypka.

• Różyczkę charakteryzują drobne bladoróżowe krostki, które pojawiają się najpierw za uszami, a później na tułowiu. Dziecko ma również niewysoką gorączkę oraz powiększone węzły chłonne. Wysypka u niemowlaka przy tej chorobie zazwyczaj znika sama po 3-4 dniach.
• Odra jest wirusową chorobą zapalną, na którą narażone są niemowlęta od 6. do 12. miesiąca życia (wcześniej chronią je przeciwciała matki, od 13. miesiąca dzieci są szczepione). Ma postać gruboplamistej wysypki w kolorze ciemnoróżowym, która pojawia się na początku za uszami, na twarzy i szyi, a później schodzi na tułów. Chorobie towarzyszy wysoka gorączka z zapaleniem błon śluzowych dróg oddechowych i spojówek oczu. Leczenie jest tylko objawowe i polega na obniżaniu gorączki i nawadnianiu dziecka.
• Ospa to zakaźna choroba wirusowa. Wysypka pojawia się najpierw na głowie, a później na całym ciele. Wygląda jak niesymetryczne plamki, które później przekształcają się w pęcherzyki z płynem, a z czasem zmieniają się w brunatne strupki i odpadają. Przy ospie dziecko gorączkuje, a wysypka mocno swędzi.

Rumień nagły – jedna z przyczyn wysypki

Rumień nagły, zwany także gorączką trzydniową, to najczęstsza przyczyna infekcji u niemowląt. Wysypka na ciele dziecka pojawia się po 3-4 dniach wysokiej gorączki i ma postać bladoróżowych drobnych plamek, które znikają po kilku dniach. – „Gorączce rzadko towarzyszą wykwity w gardle, kaszel i powiększone węzły chłonne. Chorobę leczy się objawowo – obniżając gorączkę. Dziecku, które może stracić apetyt, powinniśmy zaoferować dietę lekkostrawną i podawać dużo napojów. Najgroźniejszym objawem mogą być drgawki przy bardzo wysokiej gorączce. Są niebezpieczne dla układu nerwowego dziecka. Należy wtedy skonsultować się z lekarzem, który zaleci odpowiednią dawkę leków przeciwgorączkowych i przeciwdrgawkowych” – mówi dr Krystyna Piasecka, pediatra, specjalista chorób płuc dzieci.

Źródła: 

1. A. Kaszuba, M. Kuchciak-Brancewicz, Atopowe zapalenie skóry i pokrzywka.
2. A. Kaszuba, M. Kuchciak-Brancewicz, Ilustrowana dermatologia dziecięca.
3. Podstawowe problemy kliniczne w pytaniach i odpowiedziach. Wydawnictwo Czelej, Lublin 2013.
4. A. Wilmont, A. Doboszyńska, Pieluszkowe zapalenie skóry u dzieci. Pediatria i Medycyna Rodzinna Vol. 8, 3/2012, s. 272-274.
5. R.W. Berg, Etiologic factors in diaper dermatitis: a model for development of improved diapers, online: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/3601827.