Wścieklizna u psa
Barbara Bukowska

Wścieklizna u ludzi – jakie są objawy? Szczepionka na wściekliznę

Obowiązek szczepienia psów przeciwko wściekliźnie to nie tylko biurokratyczny, rutynowy nakaz, nakładający na posiadaczy czworonogów dodatkowe zobowiązanie. W rzeczywistości to jeden z najskuteczniejszych sposobów radzenia sobie z niezwykle niebezpieczną chorobą wirusową, jaką jest wścieklizna. W przypadku tej choroby zdecydowanie lepiej jest zapobiegać zakażeniu, bo gdy u ludzi pojawią się pierwsze objawy wścieklizny, na pomoc jest już za późno.

Wścieklizna (łac. rabies) jest wirusową chorobą odzwierzęcą, czyli przenoszącą się ze zwierząt na człowieka. Wścieklizną można się zarazić poprzez bezpośredni kontakt uszkodzonej skóry (rzadziej błon śluzowych) ze śliną lub tkanką układu nerwowego chorego zwierzęcia, najczęściej na skutek ugryzienia.

Jakie są objawy wścieklizny u ludzi?

Do wystąpienia pierwszych objawów wścieklizny dochodzi po okresie inkubacji, wynoszącym ok. 2 miesiące od momentu zakażenia. Wczesne oznaki wścieklizny u ludzi dotyczą miejsca zranienia: w obrębie rany występuje mrowienie, kłucie lub pieczenie. Towarzyszą im nieswoiste objawy ogólne: gorączka, ból głowy, złe samopoczucie, mdłości i torsje, uczucie zmęczenia, rzadziej pojawiają się halucynacje.

Wirus atakuje przede wszystkim komórki układu nerwowego, szczególnie komórki istoty szarej mózgu, dlatego w następnym okresie choroby pojawiają się typowe objawy neurologiczne: nadmierne pobudzenie i niepokój ruchowy. U chorego stwierdza się mimowolne skurcze mięśni (konwulsje), ślinotok, światłowstręt oraz najbardziej charakterystyczny objaw wścieklizny, czyli wodowstręt, któremu towarzyszą bolesne skurcze mięśni jamy ustnej, gardła i krtani. Początkowo występują jedynie podczas picia, po krótkim czasie wywołuje je już sam widok wody, przez co ugaszenie pragnienia jest niemożliwe. Pojawiają się również skurcze mięśni oddechowych, powodujące sinicę, oraz drgawki.

Większość chorych umiera w okresie pobudzenia, najczęściej podczas napadu drgawek. U niektórych osób w ostatnim stadium choroby dochodzi do porażeń wiotkich i śpiączki. Zgon następuje po kilku dniach.

Wścieklizna cechuje się najwyższą śmiertelnością spośród wszystkich znanych chorób zakaźnych – zakażenie przeżywają jedynie pojedyncze osoby, u których przed wystąpieniem objawów udało się wdrożyć uodparnianie bierno-czynne.

Diagnozowanie wścieklizny

Wściekliznę diagnozuje się na podstawie wywiadu epidemiologicznego i charakterystycznych objawów klinicznych. U chorego człowieka można również wykonać badania laboratoryjne w kierunku wścieklizny: izolację wirusa z materiału biologicznego, wykrycie materiału genetycznego wirusa metodą PCR lub badania serologiczne w kierunku wykrycia swoistych przeciwciał. W diagnostyce przyżyciowej materiałem diagnostycznym są ślina i płyn mózgowo-rdzeniowy, a w diagnostyce pośmiertnej – tkanka mózgowa.

Szczepionka na wściekliznę u ludzi

Szczepionka na wściekliznę stosowana u ludzi zawiera zabitego wirusa wścieklizny. Profilaktycznie podaje się ją osobom narażonym zawodowo na kontakt z chorymi zwierzętami lub podróżującym w tereny występowania choroby. Szczepienie na wściekliznę wykonywane jest również po narażeniu na kontakt z wirusem, najczęściej u osób pogryzionych przez psy lub inne zwierzęta.

W przypadku szczepień profilaktycznych stosuje się schemat oparty na trzech dawkach szczepienia podstawowego, przyjętych w ciągu 4 tygodni, i dawce uzupełniającej po 12 miesiącach. Dawki przypominające podaje się co 5 lat. Po kontakcie z potencjalnie zakażonym zwierzęciem osobom wcześniej nieszczepionym podaje się 5 dawek szczepionki w ciągu miesiąca, a wraz z pierwszą dawką szczepionki dodatkowo immunoglobulinę. U osób wcześniej zaszczepionych stosuje się wyłącznie dwie dawki szczepionki, bez podawania immunoglobuliny.

Powiązane produkty

Jak leczyć wściekliznę? Czy wścieklizna u człowieka jest uleczalna?

Wścieklizna u człowieka jest chorobą nieuleczalną, nie istnieje skuteczny lek na wściekliznę. Leczenie ma charakter wyłącznie objawowy: podaje się leki uspokajające, przeciwbólowe i przeciwdrgawkowe.

Jeśli nie doszło do wystąpienia objawów, u pogryzionego pacjenta stosuje się uodparnianie bierno-czynne, polegające na podawaniu surowicy oraz szczepionki. Surowica, zawierająca immunoglobuliny, chroni pacjenta do czasu wykształcenia przez niego odporności czynnej (wytworzenia przeciwciał).

Za przełom w leczeniu wścieklizny uważano eksperymentalną terapię zastosowaną w 2004 r. u amerykańskiej nastolatki ugryzionej przez nietoperza. Chorą wprowadzono w śpiączkę farmakologiczną i podawano jej leki przeciwwirusowe. Leczenie wścieklizny zakończyło się powodzeniem, a wdrożony wtedy schemat nazwano protokołem Milwaukee. Niestety, terapia ta u innych chorych, poza jednym przypadkiem, okazała się nieskuteczna.

Co powoduje wściekliznę? Jak się zaraża wścieklizną?

Wścieklizna u ludzi wywoływana jest przez wirusa Rabies virus z rodziny Rhabdoviridae. Występuje w siedmiu biotypach, z czego za zakażenia zwierząt naziemnych odpowiadają przede wszystkim wirusy biotypu pierwszego, a pozostałe biotypy odpowiedzialne są za rozwój wścieklizny nietoperzy.

Rezerwuarem wirusów wścieklizny są zarówno ssaki dzikie: lisy, nietoperze, borsuki, jenoty, gryzonie, jak i domowe: psy i koty. Przypadki wścieklizny u ludzi są wynikiem bezpośredniego kontaktu: zranienia (najczęściej ugryzienie psa lub zadrapanie przez nietoperza), oślinienia lub zetknięcia się tkanki mózgowej chorego zwierzęcia z uszkodzoną skórą. Z miejsca zranienia wirus trafia do komórek mięśni szkieletowych, a następnie włóknami nerwowymi przemieszcza się najpierw do rdzenia kręgowego, a potem do istoty szarej mózgu, gdzie intensywnie się namnaża. Stąd rozprzestrzenia się po całym organizmie.

Gdzie występuje wścieklizna?

Wścieklizna występuje niemal na całym świecie, z czego 99% przypadków wykrywa się Afryce, Azji (zwłaszcza w Indiach) i Ameryce Południowej. WHO wymienia kilkanaście krajów, w których na skutek masowych szczepień wściekliznę uznaje się za niewystępującą.

Z powodu wścieklizny co roku umiera ok. 60 tys. osób. W Polsce wścieklizna u ludzi zdarza się niezwykle rzadko. W naszym kraju od kilku lat nikt nie umarł z powodu wścieklizny, jednak corocznie wykonuje się blisko 10 tys. szczepień poekspozycyjnych. Ostatni przypadek wścieklizny w Polsce odnotowano w 2002 r. i dotyczył kobiety, która zaraziła się na skutek ugryzienia przez własnego kota.

  1. A.R. Fooks, F. Cliquet F, S. Finke i in., Rabies. Nat Rev Dis Primers" 3, 2017.
  2. Charakterystyka Produktu Leczniczego Verorab, www.rejestrymedyczne.ezdrowie.gov.pl [online], https://rejestrymedyczne.ezdrowie.gov.pl/api/rpl/medicinal-products/22443/characteristic [dostęp:] 28.05.2022 r.
  3. K. Korzeniewski. Wścieklizna, Medycyna Podróży" [online], https://medycynatropikalna.pl/choroba/wscieklizna, [dostęp:] 28.05.2022 r.
  4. M. Sadkowska-Todys, Wścieklizna – aktualne problemy epidemiologiczne. Polski Przegląd Neurologiczny" 2(1), 2006.
  5. R. Singh, K.P. Singh, S. Cherian i in. Rabies – epidemiology, pathogenesis, public health concerns and advances in diagnosis and control: a comprehensive review. Vet Q." 37(1), 2017.

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Wrzodziejące zapalenie jelita grubego – przyczyny, objawy, leczenie, żywienie przy WZJG

    Wrzodziejące zapalenie jelita grubego (WZJG, colitis ulcerosa) jest rozlanym nieswoistym zapaleniem błony śluzowej odbytnicy lub odbytnicy i okrężnicy, prowadzącym w niektórych przypadkach do powstania owrzodzeń. Należy do grupy nieswoistych zapaleń jelit o niewyjaśnionej etiologii. Jak rozpoznać wrzodziejące zapalenie jelita grubego?

  • Łuszczyca paznokci – przyczyny, objawy, leczenie

    Łuszczyca jest przewlekłą zapalną chorobą skóry, przebiegającą z okresami remisji i zaostrzeń, na którą w Polsce choruje prawie milion osób. Choroba najczęściej występuje u rasy białej i w umiarkowanej strefie klimatycznej. Pierwsze objawy łuszczycy mogą wystąpić w dowolnym wieku, jednak zwykle pojawiają się we wczesnym okresie dorosłego życia lub później, około 50–60 roku życia. Łuszczyca charakteryzuje się występowaniem zmian chorobowych zarówno na skórze gładkiej, jak i na owłosionej skórze głowy, a także zmianami w obrębie płytek paznokciowych dłoni i stóp. W cięższych postaciach łuszczyca może również zająć stawy. Zmianom paznokciowym z reguły towarzyszą zmiany w obrębie skóry, chociaż zdarza się, że zmiany chorobowe obejmujące aparat paznokciowy wyprzedzają pojawienie się zmian skórnych nawet o dziesiątki lat.

  • Cytomegalia (CMV) – co to za choroba? Jakie są objawy?

    Cytomegalia jest chorobą wirusową, która wywoływana jest przez wirusa o nazwie Cytomegalovirus hominis, w skrócie CMV. Zakażenie wirusem cytomegalii jest bardzo szeroko rozpowszechnione, natomiast zdecydowana większość infekcji (ponad 99%) przebiega bezobjawowo i pacjent przez przypadek dowiaduje się, że w przeszłości przebył takie zakażenie. Jednak u płodów i noworodków ze względu na niedojrzałość układu odpornościowego, jak również u osób z wrodzonymi lub nabytymi zaburzeniami odpowiedzi immunologicznej, cytomegalia może przebiegać w sposób ostry, a obraz choroby może być bardzo różny.

  • Zakrzepica – przyczyny, objawy, profilaktyka zakrzepowego zapalenia żył powierzchniowych i głębokich

    Zakrzepica (zakrzepowe zapalenie żył) polega na powstaniu w naczyniu żylnym zakrzepu w wyniku zaburzonego przepływu krwi. Nieleczona prowadzi do groźnych powikłań, m.in. do zatorowości płucnej. Wyróżnia się zapalenie żył głębokich i powierzchniowych. Jakie objawy daje zakrzepica i w jaki sposób się ją leczy? Czy istnieją sposoby na to, by jej zapobiec?

  • Nadżerka szyjki macicy (ektopia) – przyczyny, objawy, metody leczenia

    Termin „nadżerka szyjki macicy” oznacza ubytek błony śluzowej. Często jest on nieprawidłowo stosowany na określenie ektopii, która jest zupełnie innym schorzeniem. Rzekoma nadżerka szyjki macicy (tak brzmi inna nazwa ektopii) to zastępowanie nabłonka płaskiego, który fizjologicznie pokrywa tarczę szyjki macicy, nabłonkiem gruczołowym. Zazwyczaj nie daje ona żadnych objawów, a kobieta dowiaduje się o jej istnieniu podczas rutynowego badania ginekologicznego. Kiedy ektopia wymaga szerszej diagnostyki i leczenia? Jakie metody usunięcia „nadżerki” szyjki macicy stosuje się najczęściej?

  • Gastrolog – czym się zajmuje? Jakie choroby leczy?

    Lekarz gastroenterolog jest specjalistą w zakresie chorób układu pokarmowego. Gastrolog diagnozuje i leczy pacjentów z problemami gastrycznymi. Jakimi konkretnie dolegliwościami się zajmuje? Kiedy warto się do niego udać? Czy do gastrologa jest potrzebne skierowanie? Odpowiadamy.

  • Atak paniki – jak wygląda? Co robić, gdy się pojawia?

    Ataki paniki są jednymi z najczęściej występujących zaburzeń lękowych, tuż po zespole lęku uogólnionego oraz fobii społecznej. Objawiają się nagłymi napadami silnego lęku, którym towarzyszą symptomy, takie jak: kołatanie serca, zawroty głowy, duszności, nadmierne pocenie się czy strach przed śmiercią. Dowiedz się, w jaki sposób można sobie poradzić, gdy pojawia się atak paniki.

  • Czego nie można robić przy nadżerce szyjki macicy ? Jak postępować po jej usunięciu?

    Nadżerka szyjki macicy jest rozpoznaniem, które może usłyszeć wiele kobiet w gabinecie ginekologicznym. Warto podkreślić jednak, że określenie „nadżerka” używane jest najczęściej w nieprawidłowy i potoczny sposób. Czym jest nadżerka oraz jak postępować po zabiegu jej usunięcia?

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.
E-wizyta z lekarzem specjalistą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl

Ważne: Użytkowanie Witryny oznacza zgodę na wykorzystywanie plików cookie. Szczegółowe informacje w Regulaminie.

Zamnij