Ksylitol (cukier brzozowy) – właściwości, wady i zalety

Równie słodki co cukier w cukierniczce, choć z nieco chłodnym, orzeźwiającym wykończeniem. W dodatku działa… przeciwpróchniczo i tylko nieznacznie podnosi poziom glukozy we krwi – czego chcieć więcej od słodzidła?

Ksylitol – charakterystyka ogólna i wykorzystanie cukru brzozowego

Ksylitol należy do grupy alkoholi cukrowych, określanych mianem polioli. W naturze występuje w wielu owocach i warzywach, takich jak np. śliwki, truskawki, kalafior oraz maliny. Ponieważ początkowo surowcem do jego produkcji stanowiło drewno brzozowe – równie często nazywa się go cukrem brzozowym. Wyglądem przypomina ten tradycyjny, znajdujący się w naszych cukierniczkach – jest białym, krystalicznym proszkiem pozbawionym zapachu, w smaku niemalże identyczny jak jego koleżanka sacharoza.

W przemyśle spożywczym oraz farmaceutycznym znajduje zastosowanie nie tylko jako niskokaloryczny środek słodzący, ale i również jako emulgator, stabilizator, substancja pochłaniająca wilgoć i środek zagęszczający. Według niektórych danych, pozytywnie wpływa także na cechy sensoryczne odtłuszczonych serów.

Ksylitol często wykorzystywany jest w produktach spożywczych znajdujących się w asortymencie sklepów ze zdrową żywnością. Należą do nich ciastka i inne słodycze, desery oraz napoje. Takie wyroby są jednak droższe od tych słodzonych sacharozą. Poza żywnością, ksylitol występuje w pastach do zębów.

Ksylitol – rola w diecie i zalety stosowania

Niski indeks glikemiczny ksylitolu
Choć w smaku jest identyczny jak sacharoza, w porównaniu z nią dostarcza 40% mniej kalorii. W dodatku do metabolizowania nie wymaga insuliny, a jego indeks glikemiczny wynosi zaledwie 13, stąd będzie idealnym zamiennikiem cukru w diecie diabetyków, lub pacjentów z jednostkami wymagającymi uwagi w doborze węglowodanów (np. u osób cierpiących na insulinooporność). W przeciwieństwie do tradycyjnego cukru, ksylitol jest również prebiotykiem, który wspomaga rozwój korzystnej flory bakteryjnej jelit.

Działanie przeciwpróchnicze

Szereg badań potwierdziło jego działanie przeciwpróchnicze, również i w odniesieniu do dzieci. Dzięki temu, że ksylitol nie ulega fermentacji w jamie ustnej, nie może być przekształcany do kwasów przez bakterie bytujące w jamie ustnej, m.in. Streptococcus mutans. Dodatkowo, przywraca właściwą równowagę zasadowo-kwasową w jamie ustnej, a to nie sprzyja rozwojowi bakterii chorobotwórczych. Ponadto, cukier brzozowy przeciwdziała rozwojowi Streptococcus mutans w ślinie oraz płytce nazębnej, jak również likwiduje niemiły zapach z ust i ma działa odświeżająco na nasz oddech. Aby wykorzystać te właściwości, poleca się profilaktyczne żucie gumy bądź drażetek z dodatkiem ksylitolu. 

Ksylitol wspomaga profilaktykę stanów zapalnych

Warto również wspomnieć, że ksylitol posiada działanie przeciwgrzybicze, przeciwbakteryjne oraz przeciwrożdżycowe, dzięki czemu może stać się pomocny w zapobieganiu grzybicy oraz stanów zapalnych, np. ucha środkowego. Literatura podaje, że 5% roztwór ksylitolu hamuje wzrost bakterii Streptococcus pneumoniae, a dzięki dodaniu tego poliolu do aerozolu do nosa, można z korzyścią (dla człowieka) wpłynąć też na inne szczepy np. Haemophilus influenzae. Zdaniem Lee BD (2014; praca Grembeckiej M.), profilaktyczne stosowanie ksylitolu u dzieci może sprzyjać zmniejszeniu częstości występowania zapalenia ucha środkowego o nawet 25-40%! W dodatku, dzięki temu, że ksylitol w postaci aerozolu zapobiega przyłączaniu się bakterii do nabłonka jamy nosowej, równocześnie pozwala ją oczyścić, dzięki czemu obniża ryzyko rozwinięcia się infekcji zatok, alergii oraz astmy. Według specjalistów, przeciwdziała też rozwojowi Candida albicans oraz Helicobacter pylori.

Inne właściwości zdrowotne ksylitolu

Literatura podaje również, że ksylitol odgrywa istotną rolę w procesie mineralizacji kości – za sprawą stymulacji wchłaniania wapnia w jelitach. W badaniach na szczurach wykazano, że może on działać pozytywnie w początkowej fazie zapalenia stawów, a w połączeniu z zieloną herbatą i witaminą C, zwiększa zdolność „wyłapywania” przez organizm katechin. 

Ksylitol – bezpieczeństwo stosowania,  wady cukru brzozowego

Najczęściej spotyka się go w gumach do żucia, pastach do zębów oraz preparatach farmaceutycznych. Jako substancja słodząca, jest uznana za bezpieczną do stosowania zarówno przez dorosłych, jak i dzieci. Wykazuje raczej rzadkie i nieliczne efekty uboczne, głównie w wyniku nadmiernego spożycia. Obserwuje się wówczas objawy ze strony układu pokarmowego – ból brzucha, dyskomfort, wzdęcia, biegunki. Pomimo tego, że prawo nie definiuje jaka dawka ksylitolu jest tą maksymalną, na opakowaniu każdego produktu powinna się znaleźć informacja o możliwych działaniach niepożądanych, w tym o działaniu przeczyszczającym. Największą wadą cukru brzozowego jest jego cena – za kilogram słodzidła zapłacimy nawet 30 zł.