Anizokoria – różnice kształtu i szerokości źrenic

Źrenica jest naturalnym otworem w tęczówce oka, który reguluje strumień światła. Przez ten otwór światło wpada do oka by trafić na podłoże światłoczułej siatkówki. W słoneczny dzień jest go za dużo dla oka, dlatego źrenica ogranicza nadmiar światła zwężając się. Wieczorem, kiedy natężenie światła spada, źrenica, na skutek skurczów mięśni tęczówki, ulega rozszerzeniu. Obie źrenice są zwykle takie same, a odstępstwo od takiego stanu nazywamy anizokorią (nierównością). Czym może być to zjawisko spowodowane i kiedy powinno być powodom do niepokoju?

Prawidłowe źrenice

W warunkach prawidłowych źrenica jest okrągła, a jej średnica wynosi ok. 3-4 mm. Przy maksymalnie rozszerzonej źrenicy jej średnica sięga 8 mm, przy silnym oświetleniu 2 mm. Prosta anizokoria (fizjologiczna, bez podłoża chorobowego) występuje u około jednej piątej zdrowej populacji. Wielkość źrenicy może być zmierzona za pomocą pupilometru. Innym urządzeniem jest pupilograf, który wykorzystuje światło podczerwone do fotograficznego zobrazowania nierozszerzonej, zaadoptowanej do ciemności źrenicy (standardowy błysk mógłby spowodować jej zwężenie). Ani pupilometr, ani pupilograf nie są jednak w okulistyce zbyt powszechnie stosowane.  

Przyczyny nieprawidłowości

Średnica źrenic jest stanem równowagi, która zależy od przeciwstawnego działania współczulnego i przywspółczulnego autonomicznego układu nerwowego. Układ współczulny zaopatruje włókna mięśnia rozwierającego źrenicę, a układ przywspółczulny unerwia mięsień zwieracz źrenicy. Gdy któraś z dróg ulega jednostronnemu uszkodzeniu, przeważa czynność drugiej części układu autonomicznego, czego wyrazem jest anizokoria, czyli różnica pomiędzy średnicą obu źrenic. Nasilenie anizokorii zależy od stopnia uszkodzenia drogi nerwowej (częściowe lub całkowite). Anizokoria może mieć też podłoże toksykologiczne. Poniżej opisane jednostki chorobowe nie wyczerpują oczywiście całości zagadnienia.

Zespół Hornera – źrenica zwężona

Opisany w 1869 r. zespół Claude´a-Bernarda-Hornera (zespół Hornera) cechuje występowanie charakterystycznych objawów klinicznych, na które składają się: zwężenie źrenicy (miosis), opadnięcie powieki górnej (ptosis), zapadnięcie gałki ocznej (enophtalmos) oraz zahamowanie czynności wydzielniczej gruczołów potowych w dotkniętej połowie twarzy i rozszerzenie naczyń krwionośnych. Powoduje go przerwanie drogi unerwienia współczulnego oka biegnącej od podwzgórza do gałki ocznej.

Szeroka źrenica Adiego

W zespole Adiego występuje nierówność źrenic wynikająca z rozszerzenia chorej źrenicy. W większości przypadków stwierdza się ją jednostronnie. Towarzyszy temu bardzo spowolniała reakcja źrenicy na światło. Zazwyczaj przyczynę stanowi uszkodzenie zwojowych włókien nerwowych, zaopatrujących zwieracz źrenicy, najczęściej poprzez zakażenie wirusowe. 

Diagnostyka zaburzeń źrenicznych

Diagnostyka zaburzeń źrenicznych obejmuje szczegółowe badania okulistyczne oraz neurologiczne. W pierwszej kolejności należy zwrócić się po pomoc do okulisty w rejonie zamieszkania. Jeśli specjalista uzna takie postępowanie za właściwe, diagnostykę uzupełni się o badania obrazowe (np. rezonans magnetyczny lub tomografię komputerową) oraz skieruje pacjenta na konsultację neurologiczną.

Jakie są sposoby leczenia?

Zaburzenia źreniczne nie są samodzielną jednostką chorobową. Stanowią po prostu objaw towarzyszący. Dopiero po zidentyfikowaniu przyczyny można wdrażać standardy właściwe dla terapii rozpoznanej choroby.