Jakie objawy mogą sugerować obecność guza mózgu?

Jakie najważniejsze objawy mogą sugerować obecność guza mózgu? 

Przede wszystkim są to: bóle głowy, napady padaczkowe oraz neurologiczne objawy ogniskowe, czyli ubytkowe. Nowotwory wewnątrzczaszkowe mogą być przyczyną objawów dwojakiego rodzaju: mogą dawać objawy nieswoiste, związane najczęściej z nadciśnieniem śródczaszkowym oraz objawy ogniskowe. Objawami przewlekłego nadciśnienia śródczaszkowego są często powtarzające się bóle głowy, zaburzenia świadomości, senność, nudności, wymioty, pogorszenie widzenia. Ponadto, objawami wzmożonego ciśnienia śródczaszkowego mogą też być zaburzenia równowagi czy też podwójne widzenie przy patrzeniu na oddalone przedmioty.

Nowotwory ośrodkowego układu nerwowego są bardzo zróżnicowane pod względem histologicznym, bardzo częstym typem pierwotnych nowotworów ośrodkowego układu nerwowego są glejaki.

Czym są glejaki?

Glejaki to nowotwory ośrodkowego układu nerwowego wywodzące się z komórek glejowych, będących obok komórek nerwowych drugim składnikiem tkanki nerwowej. Wyróżnia się kilka rodzajów komórek glejowych, między innymi astrocyty (inaczej to glej gwiaździsty), oligodendrocyty (inaczej to glej skąpowypustkowy) czy też glej wyściółkowy.

Wśród glejaków najczęstszym rodzajem nowotworów są glejaki wywodzące się z astrocytów. Jakie rodzaje glejaków można tu zaliczyć?

• Glejak wielopostaciowy (glioblastoma multiforme). Jest to najbardziej złośliwy glejak pochodzenia astrocytarnego. Jest on najczęstszym pierwotnym nowotworem złośliwym mózgu u ludzi dorosłych (około 25% wszystkich nowotworów). Występuje on głównie u osób starszych. Jak wygląda leczenie glejaka wielopostaciowego? Podstawowe znaczenie ogrywa tu leczenie operacyjne uzupełnione teleradioterapią i ewentualnie brachyterapią. Chemioterapia może nieznacznie wydłużyć czas przeżycia chorych. Niestety, w przypadku tego nowotworu rokowanie jest złe. Bez leczenia aż 95% chorych umiera w ciągu trzech miesięcy od rozpoznania choroby, zaś większość chorych po właściwym leczeniu przeżywa tylko rok po operacji. 

• Gwiaździak anaplastyczny. Często wykazuje on tendencje do przekształcania się w kierunku glejaka wielopostaciowego. Jednak w jego przypadku rokowanie jest trochę lepsze, metody leczenia są podobne. 

• Gwiaździak włókienkowy. Ten typ glejaka jest charakterystyczny dla młodych dorosłych, często też wykazuje on progresję do glejaka wielopostaciowego. Jak wygląda jego leczenie? Wszystko uzależnione jest od położenia nowotworu. Jeśli można go usunąć, nie narażając chorego na ewentualne wystąpienie deficytów ogniskowych po operacji, to wykonywany jest zabieg wycięcia nowotworu. W sytuacji, kiedy nowotwór położony jest w okolicy ważnych w mózgu ośrodków, wtedy wycięcie nawet jego fragmentu może znacznie pogorszyć jakość życia chorego. Jeśli nowotwór nie jest wycięty w całości, wtedy taki zabieg uzupełnia się zwykle radioterapią, choć jej skuteczność bywa zróżnicowana. 

• Gwiaździak włosowatokomórkowy. Jest to nowotwór łagodny, który zwykle występuje u dzieci i młodych ludzi dorosłych. Nie wykazuje on tendencji do naciekania tkanek mózgu lub do przekształcania się w glejaka wielopostaciowego czy gwiaździaka anaplastycznego. Ten typ glejaka zazwyczaj lokalizuje się w nerwie wzrokowym, a także w pniu mózgu i móżdżku. Rokowanie jest bardzo dobre, całkowite wycięcie nowotworu jest równoznaczne z całkowitym wyleczeniem, a terapia wspomagająca nie jest konieczna. W przypadku niepełnej resekcji guza rokowanie jest trochę gorsze, jednak i tak odsetek przeżyć wynosi ponad 75%. Najgorsze rokowanie dotyczy guzów zlokalizowanych w podwzgórzu i w dolnej części pnia mózgu, bowiem są to obszary nieoperacyjne. 

Innym rodzajem glejaków są nowotwory wywodzące się z oligodendrocytów, czyli z tzw. gleju skąpowypustkowego. Zalicza się do nich:

• Skąpodrzewiak. Jest to naciekający nowotwór, który typowo występuje w półkulach mózgu u młodych ludzi dorosłych. Podstawową metodą leczenia jest (w miarę możliwości, co uzależnione jest od lokalizacji guza), leczenie operacyjne – dąży się do radykalnego wycięcia nowotworu, co przedłuża czas przeżycia chorych. Często zabieg operacyjny, zwłaszcza, jeśli guza nie dało się usunąć całkowicie, uzupełnia się radioterapią. W przypadku najmniej zróżnicowanych, czyli anaplastycznych skąpodrzewiaków, bardzo ważną rolę odgrywa chemioterapia, ponieważ złośliwy skąpodrzewiak jest jednym z najlepiej reagujących na podanie chemioterapii nowotworów ośrodkowego układu nerwowego. 

• Wyściółczak. Zdarza się, że dochodzi do rozwoju nowotworów wywodzących się również z gleju wysciółkowego – mówi się wtedy o wyściółczaku. Wyściółczak jest nowotworem typowym dla dzieci i młodych ludzi dorosłych. Podstawowe znaczenie w jego przypadku ma leczenie operacyjne, a dodatkową metoda leczenia, uzupełniającą zabieg operacyjny, jest radioterapia. Jeśli chodzi o chemioterapię, to największe znacznie odgrywa ona u dzieci poniżej trzeciego roku życia, co ma związek z tym, że u tak małych dzieci radioterapia ma ograniczone zastosowanie. 

• Ponadto, u dzieci może dojść do rozwoju glejaków zarodkowych. Do tego typu guzów zalicza się rdzeniaka (medulloblastoma). Nowotwór ten lokalizuje się w móżdżku. Podstawowe znacznie z leczeniu odgrywa zabieg operacyjny, w którym dąży się do radykalnego usunięcia nowotworu. Ponadto, jako leczenie dodatkowe czasami wykorzystuje się radioterapię i chemioterapię.