Zaburzenia równowagi – najczęstsze przyczyny, diagnostyka i leczenie zachwiań równowagi

Zaburzenia równowagi – przyczyny utraty równowagi. Zachwiania równowagi podczas chodzenia i podczas stania

Zaburzenia równowagi są częstym problem, z którym pacjenci zgłaszają się do gabinetu lekarskiego. Poczucie nierównowagi jest zaburzeniem stabilności ciała podczas chodu lub stania, przez pacjentów określane jest często jako chwianie się. Zaburzeniom równowagi mogą towarzyszyć zawroty głowy, czasem mogą wystąpić też nudności. 

Co odpowiada za równowagę w naszym organizmie? Utrzymanie równowagi jest możliwe dzięki: 

• narządom zmysłu, do których zaliczamy zespół przedsionkowy, narząd wzroku, zmysł czucia głębokiego),
• przesyłaniu informacji z wyżej wymienionych receptorów do ośrodkowego układu nerwowego, 
• przewarzaniu i wysyłaniu impulsów do odpowiednich mięśni, które odpowiadają za stabilizację ciała. 

Problemy z utrzymaniem równowagi mogą być spowodowane wieloma czynnikami:

• dysfunkcją układu przedsionkowego, 
• zaburzeniami widzenia,
• chorobami ośrodkowego lub obwodowego układu nerwowego, takimi jak udar mózgu czy choroba Parkinsona,
• schorzeniami stawów,
• zaburzeniami psychogennymi.

Z powodu różnorodności przyczyn zachwiania równowagi chorzy często odwiedzają kilku specjalistów. Zaburzenia równowagi u dzieci i młodzieży występują rzadziej niż u dorosłych. Przyczyny zaburzenia równowagi u dzieci są różne w poszczególnych grupach wiekowych. W wieku przedszkolnym i szkolnym mogą być one objawem migreny, padaczki lub zaburzeń wegetatywnych. 

Zaburzenia równowagi – rodzaje 

Poniżej klasyfikacja zaburzeń równowagi na podstawie ich etiologii: 

Zaburzenia równowagi – choroby błędnika

Pacjenci z dysfunkcjami układu przedsionkowego mają wrażenie wirowania otoczenia albo własnego ciała, któremu towarzyszą nudności oraz wymioty. Nieprawidłowości dotyczą nerwu przedsionkowego lub błędnika. Jednym ze schorzeń objawiających się problemami z równowagą jest choroba Meniere'a, w przebiegu której dochodzi do nadmiernego gromadzenia się płynu w błędniku błoniastym. Prowadzi to do pojawienia się zawrotów głowy, zachwiań równowagi, mdłości, szumów usznych.

Zaburzenia równowagi – choroby neurologiczne

Wśród chorób neurodegeneracyjnych powodujących zaburzenia utrzymania równowagi możemy wyróżnić chorobę Parkinsona. Chorzy moją poczucie niestabilności postawy, występują zaburzenia chodu pod postacią poruszania się w pozycji pochylonej, drobnymi kroczkami. Problemy z równowagą mogą także pojawić się u pacjentów z udarami mózgu czy u chorych ze stwardnieniem rozsianym. 

Zaburzenia równowagi – choroby psychiczne

Zaburzenia równowagi podczas chodzenia mogą mieć swoją etiologię w dysfunkcjach psychicznych. Osoby z zaburzeniami lękowymi (tak zwana nerwica napadowo-lękowa) czasem skarżą się na utratę równowagi, zawroty głowy. Także pacjenci z zespołem Münchausena mogą pozorować u siebie zaburzenia równowagi. 

Zaburzenia równowagi o innym podłożu

W tej grupie zaburzeń równowagi warto wspomnieć o podłożu fizjologicznym chwiejnej równowagi, np. po przejażdżce na karuzeli. Uczucie kołysania podczas chodzenia jest także dolegliwością zgłaszaną po nadmiernym spożyciu alkoholu czy w zaburzeniach elektrolitowych. Zaburzenia równowagi mogą być też efektem ubocznym stosowania niektórych leków.

Kłopoty z równowagą objawiające się zawrotami głowy mogą się również pojawić w przebiegu migreny, choroby lokomocyjnej, a także na skutek urazów głowy. W ostatnim przypadku konieczne jest pilne zgłoszenie się do lekarza.

Zaburzenia równowagi – diagnostyka

W diagnostyce problemów z równowagą bardzo ważną rolę odgrywają lekarze rodzinni, to oni decydują, do jakiego specjalisty powinien zostać skierowany pacjent w celu dalszej diagnostyki. Lekarz powinien zadbać o rzetelny wywiad, w którym oprócz informacji o zgłaszanych dolegliwościach ważne będą choroby współistniejące, wywiad rodzinny, przyjmowane leki, przeszłość medyczna pacjenta. W badaniu należy zwrócić uwagę czy występuje oczopląs, jeżeli jest obecny, należy określić kierunek fazy szybkiej oczopląsu. Ważne jest także wykonanie próby Romberga. 

Laryngolodzy do oceny funkcji błędnika wykorzystują także manewr Hallpike’a czy test Quixa. W ramach diagnostyki zaburzeń przedsionkowych wykonać można tzw. test VNG (badanie wideonystagmograficzne), które w dokładny sposób ocenia funkcje błędnika. Jeżeli lekarz podejrzewa neurologiczne tło zaburzeń równowagi, zaleci wykonanie badania neurobrazowego głowy bądź wybranego odcinka kręgosłupa. W niektórych przypadkach konieczne jest wykonanie punkcji lędźwiowej. Zachwianiami równowagi

Zaburzenia równowagi – leczenie

Leczenie uzależnione jest od przyczyny utraty równowagi. U pacjentów po udarze mózgu zalecana jest rehabilitacja poudarowa, która wraz z upływem czasu przynosi bardzo dobre efekty. U tych pacjentów stosowane jest także leczenie zmniejszające nasilenie zawrotów głowy w postaci doustnie przyjmowanej winpocetyny czy betahistyny. U chorych ze stwardnieniem rozsianym podstawą jest leczenie immunomodulujące oraz rehabilitacja, natomiast chorym z chorobą Parkinsona zaleca się stosowanie farmakoterapii spowalniającej przebieg choroby, np. madopar, rolpryna. 

Chorzy, u których podejrzewa się tło psychogenne braku równowagi należy od razu kierować do psychiatrów. Synergizm działania odpowiednio dobranych leków oraz psychoterapii może szybciej pomóc pacjentom pozbyć się uciążliwych dolegliwości. U dzieci z zaburzeniami równowagi i zawrotami głowy najczęściej stosowane jest postępowanie obserwacyjne.